پایان خلافت خودخوانده؟ / اصلی ترین گزینه های جانشینی ابوبکر البغدادی
به گزارش اقتصادنیوز حمله 10 دقیقه‌ای روس‌ها به محل تجمع رهبران داعش در 28 مه کار دست البغدادی و معاونانش داد. هفته گذشته مقام‌های روسی به رسانه‌های این کشور از «احتمال» کشته شدن البغدادی در تجمع رهبران داعش در دیرالزور خبر دادند. مقام‌های روسی اعلام کردند که از کانال‌های مختلف در حال کسب اطلاعات هستند تا ببینند آیا این «احتمال» حقیقت می‌یابد یا خیر.
با این حال، ایندیپندنت در گزارشی به قلم «کیم سنگوپتا» اعلام کرد برخی نمایندگان پارلمان روسیه اعلام کردند که البغدادی «به احتمال زیاد» کشته شده است. رویترز نیز می‌نویسد یک عضو ارشد پارلمان روسیه اعلام کرد او «با احتمالی نزدیک به صددرصد کشته شده است.» اگرچه پیش از این هم بارها خبر زخمی یا کشته شدن البغدادی اعلام شده بود اما به نوشته ایندیپندنت اگر این بار صحت این خبر تایید شود «ضربه‌ای مرگبار» بر پیکر این گروه خواهد بود. ایندیپندنت می‌افزاید این حمله در ساعت 12:35 تا 12:45 دقیقه روز 28 مه با دو فروند سوخوی 34 و 35 انجام گرفت که براساس آن 30 فرمانده میدانی داعش و حدود 300 مبارز این گروه کشته شدند.
در شرایطی که داعش در حال عقب رانده شدن از موصل است و دیگر چیزی به آزادی این شهر نمانده و از سوی دیگر رقه هم در محاصره قرار گرفته کشته شدن مغز فرماندهی داعش به همراه تنی چند از رهبران و مبارزان این گروه ضربه‌ای بزرگ بر توانایی عملیاتی این گروه – لااقل در کوتاه‌مدت- وارد خواهد کرد. اگر البغدادی کشته شده باشد این گروه تا مدتی در «حالت کما فرو خواهد رفت» و مدتی طول خواهد کشید تا توانایی روانی و عملیاتی خود را بازیابد. بنابراین، به نوشته سنگوپتا، کشته‌شدن البغدادی دست‌کم دو پیامد دارد: یکی ضربه‌ای استراتژیک و نمادین به پایداری داعش و احتمالا از دست رفتن انسجام این گروه و متفرق شدن اعضا در سطح منطقه یا مهاجرت به کشورهایشان و دیگر کسب پرستیژ برای پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه.
آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که اطمینانی به صحت و سقم اخبار مربوط به کشته شدن البغدادی ندارند. تاکنون هیچ واکنشی هم از سوی رسانه‌های داعش اعلام نشده است. در حمله 28 مه روسیه تنی چند از رهبران ارشد این گروه کشته شدند: ابوالخاضع المصری، ابراهیم حائف القاضی، ابوسلیمان الشیوخ، ابوعمر بلژیکی و ابویاسین المصری. به گزارش ایندیپندنت در این تجمع داعش قرار بر این بوده که برای انجام عملیات‌های انتحاری بیشتر برنامه‌ریزی شود تا عملیات «دشمن» هر چه بیشتر به تاخیر انداخته شود.
با این حال، «وسیم نصر»، روزنامه‌نگار و متخصص گروه‌های تروریستی در تلویزیون فرانس24، با تردید در مورد حضور البغدادی در این تجمع 300 نفره و کشته شدن وی به فیگارو می‌گوید: «ابوبکر البغدادی هرگز به یک گردهمایی با 300 نفر نمی‌رود. او می‌گوید برای یافتن ابوبکر البغدادی 25 میلیون دلار جایزه تعیین شده است و در چنین شرایطی ابوبکر البغدادی بسیار محتاط است. او از تلفن استفاده نمی‌کند. برای ارسال پیام، از پیک انسانی استفاده می‌کند و هیچگاه در یک محل بیش از 72 ساعت اقامت نمی‌کند.»
او همچنین می‌گوید که داعش بر حسب عادت، کشته شدن رهبران خود را اعلام می‌کند و آن را مخفی نمی‌کند. فیگارو می‌نویسد در صورتی‌که مرگ ابوبکر‌البغدادی تایید شود، این موضوع می‌تواند ضربه سختی برای داعش باشد، اما این ضربه به معنی پایان یافتن کار داعش نیست. فیگارو می‌افزاید به‌عنوان مثال پس از حذف ابومصعب الزرقاوی در سال 2006، شاخه القاعده عراق به فعالیت‌های خود ادامه داد، همانگونه که پس از حذف بن‌لادن در سازمان اصلی القاعده در سال 2011، فعالیت‌های خود را به نحوی دیگر ادامه داد. فیگارو می‌نویسد که داعش خود را برای مرگ ابوبکر البغدادی آماده کرده است و رهبران این جنبش، جانشین او را نیز در داخل تعیین کرده‌اند.
جانشینان البغدادی چه کسانی هستند؟
به نظر می‌رسد داعش خود را برای مرگ رهبر یا رهبران خود آماده کرده باشد. این گروه می‌داند که سرنوشت آنها جز مرگ نیست، بنابراین خود را برای آینده نیز آماده کرده است. رویترز در گزارش 23 ژوئن 2017 به قلم «ماهر شمایتلی» می‌نویسد در میان جانشینان بالقوه البغدادی دو سرهنگ سابق ارتش صدام دیده می‌شوند. متخصصان اسلام‌گرایی معتقدند این دو جانشین عبارتند از: «ایاد العبیدی» و «عیاد الجُمَیلی.» اگرچه هیچ‌کدام عنوان «خلیفه» یا «امیرالمومنین» نخواهند داشت، اما به‌عنوان جانشینی برای البغدادی مطرح هستند.
«ماهر شمایتلی» در گزارش خود می‌نویسد: العبیدی در دهه 50 عمر خود است و قبلا به‌عنوان وزیر جنگ داعش خدمت کرده بود. الجمیلی نیز در دهه 40 عمر خود است و مسوول نهاد امنیتی داعش به نام «امنیه» است. در ماه آوریل تلویزیون دولتی عراق اعلام کرد که الجمیلی کشته شده، اما این خبر تایید نشد. این دو تروریست بعد از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 میلادی که منجر به سرنگونی رژیم صدام شد، به گروه‌های تروریستی پیوستند. به گزارش رویترز، آنها بعد از کشته شدن «ابوعلی الانباری»، «ابوعمر الشیشانی» و «ابومحمد الجولانی» سخنگو و مسوول تبلیغات این گروه تروریستی در سال گذشته میلادی، به مهم‌ترین معاونان بغدادی تبدیل شدند.
هشام الهاشمی، کارشناس داعش و فردی که به برخی کشورهای خاورمیانه در مورد داعش مشورت می‌دهد، گفت: «الجمیلی، ارشدیت العبیدی را به رسمیت می‌شناسد، اما بغدادی جانشینی ندارد و بنابراین بر حسب شرایط، ممکن است یکی از این دو شخص جانشین بغدادی باشد.» وی در توضیح اینکه «البغدادی جانشینی ندارد»، افزود: «براساس شریعت اسلام، خلیفه باید سرزمینی برای حکومت داشته باشد، اگر این شرط موجود نباشد، جانشین او خلیفه نخواهد بود، بلکه فقط لقب امیر را خواهد گرفت.» بغدادی در سال 2014 میلادی خود را خلیفه نامید و با توجه به اینکه الجمیلی و العبیدی از جایگاه دینی برخوردار نیستند، بعید است که خلیفه شوند و از سوی دیگر داعش بسیاری از سرزمین‌های تحت اشغال خود را از دست داده است.
انتخاب سرکرده جدید داعش به موافقت شورایی متشکل از هشت تن نیاز دارد که 6 تن از آنها عراقی و یک نفر اردنی و یک نفر نیز سعودی است. «فضل ابورقیف»، متخصص عراقی گروه‌های افراطی، می‌گوید: «تبار رهبر این گروه به پیامبر نمی‌رسد. این گروه دیگر سرزمینی برای اعمال حاکمیت ندارد و دیگر کسی را ندارد که متخصص علوم اسلامی و الاهیات باشد.» بر این اساس، داعش فاقد «خلیفه» خواهد بود و رهبر بعدی فقط «امیر» نام خواهد گرفت.
انتصاب رهبر جدید نیازمند تایید 8 عضو شورای مشورتی است که نهادی مشورتی برای خلیفه است. بعید است که اعضای این گروه بتوانند به‌دلیل شرایط امنیتی تشکیل جلسه بدهند و رهبر جدید را برگزینند. 6عضو این شورا عراقی هستند و نشان می‌دهد که عراقی‌ها دست برتر را دارند، یک عضو سعودی است و یکی هم اردنی. برخی مقام‌های ارشد در واشنگتن معتقدند داعش رهبران خود را به «المیادین» در سوریه و در دره فرات منتقل کرده است که در جنوب غربی رقه (پایتخت داعش) قرار دارد که اکنون در محاصره است.
