اینستکس و کارایی آن

آیا ایران به همین صورت با آن کنار می‌آید؟ اگر کنار آید بدین مفهوم است که جمهوری اسلامی سیاست کاهش تدریجی تعهدات برجامی خود را رها می‌کند و با تحمل تحریم‌های روزافزون آمریکا، در انتظار وقوع تحولی پیش‌بینی‌ناپذیر در روابط بین‌الملل می‌نشیند. 

ایران اما پیش از این، توقعات خود را از اینستکس بسیار بالا برده است به گونه‌ای که نتظار دارد این کانال مالی، راه تجارت با جمهوری اسلامی را چنان بگشاید که تحریم‌های آمریکا علیه بخش‌های مهم اقتصاد ایران را تا حد قابل ملاحظه‌ای خنثی و بی‌اثر کند. چنین چیزی اما نه در اختیار و توان و بخصوص علاقۀ  اروپایی‌هاست و نه آمریکا اجازۀ انجام آن را می‌دهد. 

در واقع، هدف از ایجاد اینستکس تشویق ایران به رعایت مفاد برجام از طریق باز گذاشتن راه تنفس اقتصادی حداقلی است تا بلکه به تدریج زمینۀ راه حلی دیپلماتیک برای توافق تازه‌ای بین واشنگتن و تهران فراهم شود. 

از نگاه اروپا، ایران به منظور اجتناب از جنگ، چاره‌ای جز تطبیق خود با شرایط اینستکس ندارد و خواه ناخواه با آن کنار خواهد آمد. تهران اما تصور دیگری دارد. طبق این تصور، اروپا به دلیل نگرانی از جنگ، به شدت نگران کاهش یا نقض تعهدات برجامی ایران است و به همین دلیل می‌توان از این موضوع به عنوان ابزاری برای فشار علیه اروپا و واداشتن آن به ارائۀ امتیازاتی جدی‌تر در قالب اینستکس استفاده کرد. 

به نظرمی‌رسد اروپایی‌ها از نقض تعهدات برجامی ایران به واقع نگرانند اما نه تا آن اندازه که برای حفظ آن پایه‌های اصلی تحریم آمریکا را نادیده بگیرند. 

بنابراین، اروپایی‌ها می کوشند تا به ایران ثابت کنند که ادامۀ تعهدش به برجام به سود آن است و آن سوی ماجرا، جز تشدید شرایط منطقه و بروز سناریوهای خطرناک، خبری نیست. 

در عین حال، قدرت‌های مؤثر اروپایی تلاش می‌کنند تا دونالد ترامپ را به نشان دادن ژستی که نشانۀ "حسن نیت" او از طرف ایران تلقی شود، متقاعد کنند تا ایران هم بتواند با اتکای بر آن، وارد مذاکره شود. ترامپ ظاهراً با نشان دادن چنین ژستی مخالف نیست به شرط آنکه کاملاً نمادین باشد و کمترین خللی به نظام تحریم‌های آن کشور علیه ایران وارد نیاورد. به گمان ترامپ و تیم او، هرگونه ایجاد روزنه در نظام تحریمی علیه ایران، چه بسا به تضعیف و حتی فروپاشی پایه‌های آن منجر شود؛ چیزی که به زعم آنها نه فقط سبب ورود ایران به مذاکره نمی‌شود، بلکه موضع آن را در جهت مخالفت با مذاکره محکم‌تر و عملاً تبدیل به امری محال می‌کند. 

بدین ترتیب، اگر ایران به کاهش تعهدات برجامی خود ادامه دهد، چه بسا برخی اروپایی‌ها قید برجام را هم بزنند و به این نتیجه برسند که شاید تنها راه زمینه‌سازی برای دستیابی به توافق تازه با ایران، اعلام مرگ برجام باشد! مرگ برجام یعنی بازگشت شرایط به پیش از امضای آن. به زعم آنها از آنجا که ایران جنگ را خط قرمز خود اعلام کرده است، بنابراین شاید مرگ برجام به دیپلماسی انرژی تازه‌ای برای حل بحران دهد.

منبع: کانال تلگرامی نویسنده