نگاهی به تعارض میان حق آزادی عبادت و امنیت ملی در شرایط بحرانی
فارغ اینکه آیا فعل این افراد منطبق با نص و روح شریعت بوده یا نه، نکته حائز اهمیتی در این مقال به ذهن می‌رسد و آن اینکه اساساً در این جنس موارد، زمانی که بین حق آزادی اعتقاد و عبادت با بهداشت عمومی تعارضی به وجود می‌آید کدام یک اولویت داشته و کدام را باید مرجح دانست؟ این در حالی است که برخی از پیروان اندیشه ورود به حرم، معتقد هستند که با حضور در این مکان مقدس می‌توانند شفای بیماری را از آن معصوم یا امام‌زاده دریافت کرده و حتی به نجات جهان از این ویروس کمک کنند.
بهداشت؛ وجهه‌ای از امنیت ملی
مقوله امنیت ملی و مفهوم آن تفاسیر متفاوتی را در بر می‌گیرد و حدود و ثغور آن بسیار متفاوت شناسایی شده است. اما در کل می‌توان گفت امنیت ملی به الزاماتی اشاره می‌کند که در راستای بقای دولت-ملت است. رابرت ماندل سیاستمدان و اقتصاددان کانادایی در تعریف امنیت ملی می‌گوید: «امنیت ملی که یک مفهوم بیشتر آمریکایی است و از سال‌های پس از ۱۹۴۵ رواج یافته به تأمین روانی و مادی ایمنی اشاره دارد و اصولاً جزء مسئولیت‌های حکومت‌های ملی بوده، تا از تهدیدات نسبت به بقای رژیم‌ها، نظام شهروندی و شیوه زندگی شهروندان خود حفاظت کند» این تعریف از امنیت ملی و تعاریف مشابه، سه پایه اصلی را برای این مفهوم شناسایی می‌کنند: 1- جلوگیری از اغتشاش، 2- جلوگیری از اموری که ساختارهای اجتماعی را به مخاطره اندازد و 3- جلوگیری از شرایطی که حیات شهروندان را تهدید کند.
حالا به موضوع اصلی خود بازگردیم. شوراهای تأمین استان‌ها با آگاهی از وضعیت اضطراری کشور، در راستای امنیت ملی (مورد سوم) دستور به تعطیلی موقت اماکن زیارتی داده است. مردم هم در راستای حق بر آزادی عبادت خواهان احیای حقوق خود شده‌اند، در این شرایط تکلیف چیست؟
ورود آزاد، خروج ممنوع!
باید از یاد نبرد که مقوله امنیت ملی آنچنان قابل تفسیر است که می‌تواند هر آزادیی را با مخاطره روبه‌رو سازد، به همین واسطه باید همیشه اصل را بر عدم شمول موضوعات در حیطه امنیت ملی دانست؛ بالاخص زمانی که نمی‌توان به صورت قطع موضوع و محمول آن را بر هم منطبق ساخت. در مورد حضور در اماکن مذهبی نیز همین مسئله جاری است. چون نمی‌توان به صورت قطع گفت حضور در اماکن مذهبی مترادف با ابتلا به بیماری کروناست، به نظر می‌رسد بهترین کار در این خصوص جمع حق بر آزادی عبادت و مقوله امنیت ملی باشد؛ به صورتی که هم مؤمنان از عبادت محروم نشوند و هم رفتارشان موجب شیوع بیشتر بیماری نباشد. در این راستا به نظر می‌رسد بهترین کار آن باشد که حرم‌های شریفه، نماز جماعت‌ها و... در صورت صلاح‌دید متولیان آن، کما فی سابق دایر شوند (حق بر آزادی عبادت) اما افراد حضور یافته در این مکان‌ها و مجامع، طبق فرامین بهداشتی، در همان مکان قرنطینه شوند (امنیت ملی)؛ در این صورت هم از شیوع بیماری ممانعت شده و هم آزادی‌های عمومی مورد خدشه واقع نشده است. البته به واسطه اینکه تصمیم متولیان با مسئولین دولتی متفاوت بوده، قاعدتاً هزینه‌های آماده‌سازی، تغذیه و... بر عهده خود آنها خواهد بود اما دولت به هر صورت وظیفه نظارت بر این امور را خواهد داشت چون متولی اصلی بهداشت، پس از هر فرد، دولت‌ها هستند.
*سید محمدرضا متقی؛ دکتری حقوق عمومی
