تحقق رویای «گازی» ایران در پارس جنوبی
با افتتاح این فازها تولید روزانه ایران به بیش از ۷۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید و شاهد تولید یک میلیون بشکه‌ای میعانات گازی خواهیم بود. همچنین به ازای هر 2 فاز پارس جنوبی سالانه 5/ 3 تا چهار میلیارد دلار درآمد ارزی کشور افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب در مدت زمانی کمتر از 2سال تمام سرمایه‌گذاری‌ها دراین پنج فاز (21، 20، 19، 18، 17) به اقتصاد ملی باز خواهد گشت. سبقت ایران از قطر در تولید روزانه گاز طبیعی در شرایطی رقم خورد که این اتفاق در روزهای نخست آغاز به کار دولت یازدهم رویایی دست‌نیافتنی به نظر می‌رسید.
این رویای دیرینه اما روز گذشته و با تکمیل فازهایی که در دو دولت قبلی ناقص باقی مانده بودند در مراسمی رسمی به واقعیت پیوست. همچنین طلسم برداشت از لایه نفتی میدان مشترک پارس جنوبی نیز که قطر برداشت از آن را سال‌ها قبل آغاز کرده بود روز گذشته و با افتتاح رسمی فاز یک این پروژه شکسته شد. به این ترتیب در نخستین فاز ایران قادر به برداشت روزانه ۳۵ هزار بشکه نفت خام از این لایه نفتی شد.
اما افزایش برداشت روزانه گاز ایران در حالی موفقیتی بزرگ برای کشور به شمار می رود که ایران هنوز در برداشت تجمیعی از قطر عقب‌تر است. تولید تجمیعی گاز ایران از میدان مشترک پارس جنوبی تا سال ۹۵ درحالی هزار و ۶۰ میلیارد متر مکعب بوده که قطر تا کنون هزار و ۷۷۱ میلیاردمتر مکعب گاز برداشت کرده است.
این آمار را علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به تازگی اعلام کرده است. ایران در سال‌های میانی دهه ۷۰ و با تاخیر نسبت به قطر برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی را آغاز کرد و در دو دولت نهم و دهم نیز زمان زیادی را برای تکمیل فازها از دست داد. با این حال یکی از راهکارهای ایران برای جبران فاصله با رقیب خود جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی برای اجرای طرح‌های توسعه پارس جنوبی است.
بر این اساس شرکت ملی نفت ایران، پس از لغو برجام و با تکیه به مدل جدید قراردادهای نفتی، کنسرسیومی به رهبری شرکت بین‌المللی توتال ایجاد کرده است که در صورت شروع به کار این کنسرسیوم علاوه بر توسعه و تکمیل فاز ۱۱ پارس‌جنوبی، تکنولوژی جبران افت فشار گاز (به‌عنوان مشکلی طبیعی) در میدان پارس جنوبی برای نخستین بار در منطقه در ایران اجرایی می‌شود.
ورود این تکنولوژی می‌تواند نقش اثرگذاری در افزایش تولید گاز ایران داشته باشد. بیژن زنگنه در رابطه با زمان ورود توتال به پارس جنوبی در نشستی خبری که در عسلویه با خبرنگاران داشت، گفت: بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا توتال صحبت‌هایی را در مورد ادامه همکاری با ایران مطرح کرد که ما گله کردیم. با این وجود مذاکرات از نظر تنظیم قرارداد با سرعت جلو می‌رود و ممکن است ظرف ۲هفته آینده نتیجه مذاکرات مشخص شود، اما مشخص نیست تفاهم نامه چه زمانی امضا شود.
پارس جنوبی؛ سکوی پرش ایران
اما بعد از رونمایی از نمادهای فازهای یاد شده در منطقه پارس جنوبی که تلفیقی از هنر و صنعت در منطقه پارس جنوبی ایجاد کرده است، با فرمان رئیسجمهور در ارتباطی تصویری با مدیران اجرایی فازها؛ 6 فاز استاندارد و طرح توسعه لایه نفتی پارس جنوبی از محل فازهای 17 و 18 رسما به بهره‌برداری رسید. افتتاح رسمی طرح‌های یاد شده به شکل همزمان در حالی با تاکید به قرار داشتن در آستانه انتخابات 29اردیبهشت در روزهای گذشته با انتقادهایی همراه بوده که واقعیت غیرقابل انکار در این رابطه این است که بر خلاف تجربه گذشته؛ همه این هشت طرح به شکل «کامل» مورد بهره‌برداری قرار گرفتند تا به تعبیر رئیس‌جمهوری در مراسم افتتاحیه این پروژهها در عسلویه «سکوهای این فازها، سکوهای پرش ایران به سمت پیشرفت باشند.» به این ترتیب در افتتاح این فازها نه از کپسول گاز برای روشن کردن شعلهای استفاده شد و نه هیچ طرح نیمهکارهای به شکل نمایشی افتتاح شد.
با این حال آنطور که بیژن زنگنه، وزیر نفت در نشست خبری خود با خبرنگاران گفت، پیشنهاد او برای افتتاح این پروژهها زمانی غیر از انتخابات بوده است چراکه از نگاه او «این طرحها، طرحهایی ملی، بزرگ و با پیامهای فراوانی برای جامعه جهانی و منطقه بوده است.» این طرحها اما در نهایت روز گذشته و طی سفر یک روزه رئیس‌جمهوری به عسلویه مورد بهره‌برداری رسمی قرار گرفت تا روحانی در چهارمین و آخرین سفر خود به پایتخت انرژی ایران در قامت رئیس‌جمهوری دولت یازدهم، ثمره بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی که بیش از 20 میلیارد دلار ارزیابی می‌شود را مورد بهره‌برداری رسمی قرار دهد.
زنگنه در مراسم افتتاح 6 فاز استاندارد پارس جنوبی، از مدیران نفتی در دولتهای قبل و تمام افرادی که در پیشبرد و تکمیل این پروژهها نقش داشتند تشکر و تاکید کرد: «مراحل تکمیل این فازها در شرایط تحریم عملیاتی شد و در این مسیر همه زحمت کشیدند، ما باید ملی نگاه کنیم و همه با هم برای آینده کشور تلاش کنیم.»تاکید بر وجود «نگاه ملی» در حالی طی همراهی دو روز گذشته خبرنگاران با بیژن زنگنه بارها از سوی او شنیده شد که در این مدت و کمی پیش از آن، بازی با اعداد و مرزبندی منتقدان دولت همواره در جریان بود.
تکمیل یادگارهای قدیمی
اما فازهای 17 و 18، 19 و 20 و 21 که معادل 6فاز استاندارد در حالی به اتمام رسیدند که به علت دیرکرد در اجرای آنها هزینه مالی فراوانی به کشور تحمیل شد؛ «150 میلیون متر مکعب گاز، 200هزار بشکه میعانات گازی، سه میلیون تن گاز اتان و سه میلیون تن گاز ال. پی. جی (گاز مایع) به تولید ایران افزوده شده است. » تکمیل این فازها در شرایطی انجام شد که برای مثال فازهای ۱۷ و ۱۸ در خرداد ماه سال ۸۵ متولد شدند اما پس از آن با رشد مناسبی همراه نبودند تا در نهایت در دولت تدبیر و امید تکمیل شدند.
طرح توسعه فازهای 17 و 18 میدان گازی پارس جنوبی از نظر حجم عملیات و میزان سرمایه‌گذاری، در شمار بزرگ‌ترین طرح‌های تاریخ صنعت نفت ایران و یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های تولید گاز جهان در سال‌های اخیر است. همچنین فاز ۱۹ پارس جنوبی در حالی قرار بود با هزینه‌ای دو برابری و در مدت زمان ۳۵ ماه همزمان با پایان دولت دهم در اردیبهشت سال ۹۲ به بهره‌برداری برسد که هیچ‌گاه در آن تاریخ تکمیل نشد و در نهایت با تلاش متخصصان در دولت یازدهم به اتمام رسید.
وزیر نفت روز گذشته و در سخنرانی خود در آیین بهره‌برداری از ۸ مگا پروژه پارس جنوبی به مشکلاتی از «فشار کم پولی» و «نبود جاده آسفالت در سه سال و نیم گذشته» گرفته تا «فشارهای سیاسی» اشاره کرد و گفت: «با وجود تمام مشکلاتی که وجود داشت و قرار گرفتن اوج فشار تحریمها در دو سال و نیم نخست دولت یازدهم، با همت متخصصان، مهندسان، کارکنان صنعت نفت، مدیران عامل شرکت‌های نفت و صندوق توسعه ملی که کمک زیادی در این زمینه انجام دادند توانستیم 11 فاز پارس جنوبی را به بهره‌برداری برسانیم.»
عضو کابینه حسن روحانی با اشاره به اینکه «حرف زدن و شعار دادن ساده است و مالیات ندارد»، ادامه داد: «علاوه بر 11 فازی که در این مدت به نتیجه رسید دستاوردهای دیگری نیز حاصل شد، از جمله ایجاد ناوگان قوی حفاری در پارس جنوبی به‌دست متخصصان ایرانی و نصب همه تاسیسات از سوی مهندسان داخلی است. هرچند که مشکل بهرهوری در اجرای پروژهها وجود دارد و هزینهها را بیشتر می‌کند، اما این مساله را نیز باید درست کنیم.»
تدبیر؛ آورده دولت برای پارس جنوبی
وزیر نفت که روز گذشته میان صدها نفر از کارکنان و مدیران نفتی حاضر در فاز ۱۷ و ۱۸ «عسلویه» و در حضور رئیس‌جمهوری و همراهان او سخنرانی میکرد، در بخشی از صحبتهای خود گفت: با جرات میگویم پارس جنوبی را پول نساخت بلکه عشق و تدبیر و امید برای سربلندی ایران ساخت، اینکه بگوییم این مگا پروژهها فقط با پول ساخته شده اشتباه است، زیرا تنها با پول نمیشود کار کرد.
سابقه حضور زنگنه در منطقه پارس جنوبی به سال‌های میانی دهه هفتاد بازمیگردد؛ یعنی زمانی‌که فعالیت ایران برای برداشت سهم گاز خود از بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی دنیا برای نخستین‌بار رقم زده شد. به این ترتیب زنگنه با اشاره به سابقه طولانی خود در این منطقه؛ ساختن مجموعه عظیم صنعتی عسلویه که نزدیک به 45 کیلومتر از پهنه ساحلی خلیج فارس و زنجیرهای از صنایع را در دل خود جا داده است حاصل کار کمتر از 19 سال دانست که به اتکای اراده آهنین همکاران او ساخته شده است. زنگنه با اشاره به این نکته تاکید کرد: معتقد هستم از این پس می‌توان شاهد جهش توسعه ایران به ویژه بعد از برجام بود. البته وزارت نفت برای آینده برنامه روشن و پرامیدی دارد که برای اجرای آنها باید به سرانجام رسیدن قراردادهای جدید نفتی را پیگیری کنیم. به جرات می‌توان گفت با به نتیجه رسیدن این مدلهای قراردادی ۱۰۰ هزار شغل پویا، فعال و مولد ایجاده شده و چرخ بسیاری از واحدهای صنعتی به گردش در میآید.
قراردادهای جدید نفتی لازم‌الاجرا هستند
زنگنه شب قبل از افتتاحیه و در نشست خبری‌اش با خبرنگاران حاضر در عسلویه، در پاسخ به سوال خبرنگار «دنیای اقتصاد» مبنی بر «چگونگی سرنوشت مدل جدید قراردادهای جدید نفتی بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری دور دوازدهم» گفت: وزارت نفت در اجرای قراردادهای جدید نفتی به‌صورتی جدی تلاش می‌کند و در این راستا ۷ تا ۸ گروه فنی، گروه قراردادی و گروه بازرگانی تشکیل شده است که من شخصا هر هفته برای پیگیری روند کار آنها جلسه برگزار میکنم. وزیر نفت در ادامه با بیان اینکه «ایران برای اجرای قراردادهای جدید نفتی آماده است» در رابطه با سرنوشت این قراردادها در دولت آینده تاکید کرد: به هر حال کشورهای خارجی هم توجه میکنند که در آینده با چه کسی طرف هستند. اجرای قراردادهای جدید نفتی امری اجتناب ناپذیر است. کسانی ممکن است به اجرای این قراردادها انتقاد کنند و به سراغ مشارکت در تولید بروند اما من با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی ایران مخالف مشارکت در تولید هستم و اجرای قراردادهای جدید نفتی را برای توسعه میادین نفتی کشور لازم‌الاجرا میدانم.
برجام و رهایی از چاه تحریمها
وزیر نفت با بیان اینکه پس از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) می‌توان توسعه ایران را جهش داد، گفت: برجام تنها موافقتنامه نیست، بلکه نقطه عطفی در تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران است و از سیاستگذاری رئیس‌جمهوری و دولت در جریان برجام تقدیر و تشکر میکنم زیرا با برجام، ایران از چاه تحریمها نجات یافت تا برای توسعه جهش یابد. زنگنه در ادامه تاکید کرد: در دولت تدبیر و امید افتخار ما این نیست که تنها گزارش طرحها را بدهیم، بلکه آنچه را که انجام دادهایم به نمایش میگذاریم که این تحقق اقتصاد مقاومتی به معنی واقعی است.
«صنعت نفت و مدیران نفت در سال 95 و 96 برای ما روزهای پرافتخاری را آفریدند.» این بخشی از سخنان رئیس‌جمهوری در افتتاحیه روز گذشته بود. او که پس از زنگنه سخنرانی خود را آغاز کرد «بازگشت قدرت صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران به دو برابر را در مدت زمانی کوتاه» مورد تاکید قرار داد و گفت: آن روزی که مدیران نفت ما و وزیر نفت ما در اوپک توانستند حق غصب شده ملت ایران را بازپس گیرند و ما توانستیم حقمان را بگیریم و تولید نفتمان را همزمان با کاهش دیگر تولیدکنندگان نفت به مرز قبل از تحریم برسانیم افتخاری بزرگ برای ملت ایران بود. وی افزود: اگر با هم باشیم، وحدت داشته باشیم و دست به دست هم دهیم، ما می‌توانیم.
عسلویه اما روز گذشته تنها شاهد افتتاح فازهای گازی نبود بلکه افتتاح چهار طرح مجتمع‌های پتروشیمی کاویان 2، مروارید، انتخاب و تخت‌جمشید در منطقه پارس جنوبی که به‌دست فعالان بخش خصوصی ساخته شده است نیز بخش دیگری از تاریخ روز گذشته این شهر بود. با راه‌اندازی این طرح‌های پتروشیمی در مجموع سالانه 2 میلیون تن به تولید محصولات پتروشیمی و پلیمری کشور به ارزش 2 میلیارد دلار افزوده می‌شود که باعث تحولی عظیم در زمینه تولید و اشتغال در منطقه ویژه پارس خواهد شد.
گزارش از سارا مالکی
