5 کاندیدای جهش تولید در صنعت کشور

به گزارش اقتصادنیوز ، بنابراین در کنار سایر سیاست‏های اصلاحی می‏توان با هدایت درست منابع مالی، رشد را در صنایع ایجاد کرد. موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی در گزارشی به طرح این پرسش پرداخته که کدام یک از صنایع برای شارژ منابع مالی باید در اولویت قرار گیرند. اگرچه بحث اولویت‏بندی موضوعی چندوجهی است، اما اگر تحقق رشد صنعتی مبنای مساله قرار گیرد، می‏توان گفت صنایعی باید در اولویت قرار گیرند که به ازای هر واحد سرمایه جدیدی که به آنها تزریق می‌شود، رشد بالاتری در آنها ایجاد شود. به بیان دیگر صنایعی باید در اولویت قرار گیرند که با افزایش یکسان سرمایه، رشد بیشتری حاصل کنند.

نتایج به‌دست آمده در این گزارش نشان می‏دهد با یک ریال سرمایه‏ گذاری در بخش صنعت، پنح صنعت از جمله «تولید فرآورده‌های نفتی تصفیه شده»، «تولید موتورهای برق و ژنراتور و ترانسفورماتور»، «تولید وسایل نقلیه موتوری»، «تولید وسایل نقلیه هوایی و فضایی» و «تولید دارو و مواد شیمیایی مورد استفاده در پزشکی و محصولات دارویی گیاهی» بیشترین ارزش افزوده را ایجاد خواهند کرد. ارزیابی‏ های صورت گرفته بیانگر آن است که هدایت منابع مالی به این صنایع در مقایسه با سایر صنایع، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کرده و در نتیجه رشد سریع‏تری را رقم می‏زند.

بررسی شرایط این صنایع نشان می‌دهد صنایعی که در صورت تزریق منابع مالی سریع‏تر رشد خواهند کرد،  دارای سه ویژگی اصلی هستند. اولین ویژگی این است که صنعتی سریع‏تر رشد خواهد کرد که مبتنی بر مزیت‏های نسبی در اقتصاد ایران به‌ویژه بخش «نفت و گاز» بوده و پیوندهای قوی‌تری با این بخش داشته باشد. ویژگی دوم بیانگر آن است که صنایعی سریع‏تر رشد خواهند کرد که پیوند قوی‏تری با سایر صنایع داشته باشند و سومین ویژگی به فناوری بالاتر و رشدی مبتنی بر دانش و فناوری بازمی‏گردد.

براساس این گزارش، نگاهی به وضعیت پنج صنعت «تولید فرآورده‌های نفتی تصفیه شده»، «تولید موتورهای برق و ژنراتور و ترانسفورماتور»، «تولید وسایل نقلیه موتوری»، «تولید وسایل نقلیه هوایی و فضایی» و «تولید دارو و مواد شیمیایی مورد استفاده در پزشکی و محصولات دارویی گیاهی» نشان می‌دهد که این صنایع از ویژگی‏ خاصی برخوردارند. درخصوص صنعت «پتروشیمی» می‏توان گفت که این صنعت دارای سه ویژگی است که زمینه‏ساز وجود پتانسیل بالاتر برای رشد در آن شده است. پیوند بسیار قوی با بخش نفت و گاز ایران یکی از مهم‌ترین ویژگی‏های این بخش به‌شمار می‏رود، بنابراین می‏تواند از این مزیت استفاده کند. پیوند بالا با صنایع مختلف از خودروسازی و صنایع شیمیایی گرفته تا دارو و کشاورزی دومین ویژگی است که در صنعت پتروشیمی به‌چشم می‏خورد. سومین ویژگی این بخش به دانش‌بنیان بودن صنعت پتروشیمی ارتباط پیدا می‏کند.

درخصوص «وسایل نقلیه موتوری» نیز این بخش همانند صنعت خودرو  بوده که دارای ارتباطات پیشین زیادی با صنایع مختلف از فولاد گرفته تا صنایع شیمیایی است و بنابراین پیوندهای قوی با سایر صنایع دارد، این موضوع می‏تواند پتانسیل این صنعت را برای رشد سریع‌تر اقتصادی افزایش دهد. صنعت «تولید وسایل نقلیه هوایی و فضایی» و صنعت «تولید دارو» نیز جزو صنایع با فناوری بالا به‌شمار می‏روند و قرار گرفتن آنها در مقام‏های اول از نظر پتانسیل رشد در بین صنایع نشان می‏دهد دانش‌بنیان بودن این صنایع ظرفیت آنها را برای رشد اقتصادی افزایش داده است. همچنین صنعت «تولید موتورهای برق و ژنراتور و ترانسفورماتور» جزو صنایع با فناوری متوسط تا بالا محسوب می‌شود که هم دانش‌بنیان است و هم به‌دلیل نیاز بالای کشور به این صنایع رشد آن می‏تواند نیاز بسیاری از صنایع دیگر را تامین کند.

از سوی دیگر بررسی ‏های صورت گرفته نشان می‏دهد صنایع دارای بالاترین پتانسیل رشد در صورت تزریق منابع مالی سریع‏تر رشد خواهند کرد و از چند ویژگی اصلی برخوردارند. اولین ویژگی این است که صنعتی سریع‏تر رشد خواهد کرد که مبتنی بر مزیت‏های نسبی اقتصاد ایران به‌ویژه بخش نفت و گاز بوده و پیوندهای قوی‏تری با آن داشته باشد. اقتصاد ایران بر نفت و گاز استوار است، بنابراین صنایع مرتبط با نفت و گاز دارای مزیت بالایی است. بنابراین هر صنعتی که پیوند قوی‏تری با نفت و گاز داشته باشد، به‌ویژه اینکه در آن فرآوری نفت و گاز به میزان بیشتری صورت گیرد تا ارزش افزوده بیشتری در داخل ایجاد شود، پتانسیل رشد بالاتری نیز خواهد داشت.

در این میان صنعت پتروشیمی یکی از بهترین نمونه‌های بارز این‌گونه صنایع به‌شمار می‌رود. ویژگی دوم این است که صنایعی سریع‏تر رشد خواهند کرد که پیوند قوی‏تری با سایر صنایع داشته باشند. به بیان دیگر صنایعی که پیوندهای پسین و پیشین بالایی با سایر صنایع داشته باشند که هم از سمت تقاضا دارای مزیت به لحاظ وجود بازار گسترده و متنوع باشند و هم از سمت عرضه ارتباط بیشتری با صنایع دیگر داخلی داشته باشند، در نهایت پتانسیل رشد بالاتری خواهند داشت. خودروسازی مثالی از این نوع صنایع است. ویژگی سوم نیز این است که صنایعی رشد سریع‏تری خواهند کرد که جزو صنایع با فناوری بالاتر بوده و رشد آنها مبتنی بر دانش و فناوری باشد.

اقتصاد ایران باتوجه به بهره‏مندی از نیروی فراوان تحصیلکرده می‏تواند از پتانسیل رشد ناشی از نوآوری و دانش بهره‏برداری بیشتری کند. به‌ویژه اینکه این نوع صنایع هنوز در ایران به‏طور نسبی جوان هستند و فضای رشد بسیار وسیعی برای آنها وجود دارد. داروسازی نیز مثالی از این نوع صنایع است. بنابراین براساس داده‌های این گزارش می‏توان به این نتیجه رسید که برخی از صنایع، قدرت بیشتری برای جهش اقتصادی دارند. کمبود سرمایه در سال‌های گذشته که به یکی از شاخص‏ترین مشکلات صنایع تبدیل شده است با هدایت منابع مالی می‏تواند به پیشران این صنایع تبدیل شود. صنایعی که از مزیت‏های بیشتری نسبت به سایر صنایع برخوردار هستند.