بلاتکلیفی مذاکرات تا انتخابات؟

همانگونه که پیش بینی می شد توافق سه ماهه و موقت میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی که 21 فوریه منعقد شده بود، برای یک ماه دیگر یعنی تا 24 ماه می تمدید شد تا بدین طریق فرایند ضبط فعالیت های هسته ای ایران توسط دوربین های مدار بسته آژانس به مدت یک ماه دیگر ادامه یابد.

تمدید توافق میان ایران و آژانس قابل پیش بینی بود چرا که شواهد نشان می دهد ایران و آمریکا دارای اراده ای جدی و راسخ برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک ( برجام) هستند. با این همه شاید به واسطه آن که در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران قرار داریم، این احتمال وجود داشته باشد تا تحقق توافق جامع میان تهران و واشنگتن به واسطه رقابت های داخلی به تاخیر بیافتد؛ اما مسیر مذاکرات میان طرفین ادامه خواهد داشت.

در شرایط کنونی نمایندگان ایران و آمریکا و سایر طرفین برجام در مسیر رایزنی و چانه زنی‌های دیپلماتیک هستند و از همین رو، هم ایران و هم ایالات متحده تلاش دارند تا در این مسیر، امتیازهای بیشتری را به دست بیاورند؛ بنابراین شواهدی مبنی بر این که مقام‌های ایرانی میز مذاکره را ترک نمایند یا آمریکایی ها به تعهداتشان عمل نکنند، در دست نیست. در اظهار نظرهای رهبران تیم مذاکره‌کننده و مقام‌های رسمی ایران و واشنگتن نیز بر پیشرفت‌های سازنده در مذاکرات تایید شده است.

هرچند اخیرا آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا پیش از تمدید توافق میان ایران و آژانس مدعی شده بود نشانه‌ای از پایبندی ایران به تعهداتش دیده نمی شود؛ اما در عمل شاهد آن هستیم که ایالات متحده فراتر از آنچه تصور می‌شد و با توجه به بیش از 1800 تحریم اعمالی علیه ایران، از مواضعش عقب نشینی کرده و دولت بایدن این سیگنال را ارسال کرده که آماده لغو تحریم‌های موجود علیه بخش‌های مهم اقتصاد ایران از جمله بخش‌های نفتی و مالی است. طبیعتا این آمادگی به کاهش اختلاف‌ها بین دو طرف به مذاکرات کنونی کمک شایانی خواهد کرد.

به بیانی دیگر واشنگتن امروز مترصد آن است که تحریم‌هایی که با برچسب تروریسم علیه بانک مرکزی، بانک ملی، شرکت ملی نفتکش و چند بخش اقتصادی مهم ایران از جمله صنایع آلومونیوم و فولاد اعمال شده را بردارد، حتی صحبت از رفع تحریم های تحمیلی بر صنعت نساجی، کشتیرانی و بیمه ایران نیز مطرح است. از همین رو عباس عراقچی از آماده شدن متن توافق خبر می دهد؛ هرچند باید اذعان کرد که هنوز اختلاف نظرهایی در جزئیات باقی است و این همان چالشی است که طرفین تلاش دارند تا با تکیه بر اتخاذ رویکردی منعطف و همچنین تداوم رایزنی ها در ارتباط با آنها نیز به توافق دست یافته و هرکدام دست بالا را در مسیر گفتگو ها داشته باشند.

در اینجا حقیقتی که باید مورد توجه قرار بگیرد، چالش‌هایی است که دولت بایدن در داخل با آن‌ها روبرو است و آن چندصدایی حاکم بر کنگره در ارتباط با عزم دولت بایدن جهت احیای برجام است. مخالفان سیاست برداشتن تحریم‌ها و پایان دادن به فشارهای حداکثری که عبارتند از نمایندگان و سناتورهای جمهوری خواه و گروهی از چهره‌های محافظه‌کار دموکرات با نگارش نامه‌های متعددی دولت آمریکا را تحت فشار قرار داده و می‌گویند برداشتن تحریم ها نوعی تسلیم در برابر خواست و اراده ایران می باشد، و در این مسیر سنگ‌اندازی می‌کنند.

از جانب دیگر بایدن در منطقه نیز با مانع‌تراشی‌های مخالفان احیای برجام از جمله اسرائیل روبرو است؛ بازیگری که مخالف انعقاد برجام بود و حالا می‌گوید به هر شکلی مانع از احیای آن می‌شود. بنابراین دولت بایدن باید در چند جبهه برای احیای توافق هسته‌ای بجنگد. در همین راستا اظهار نظر اخیر آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده و سایر مقام های آمریکایی که از حامیان برجام هستند از جمله رابرت مالی را شاید بتوان در قالب دیپلماسی عمومی تبیین کرد.

اما در چارچوب دیپلماسی رسمی، ایران و واشنگتن در زمینه کلیات که بخشی از آن مرتبط به برداشته شدن تحریم‌های تحمیلی علیه ایران، و بخش دیگر مرتبط به تمهیدات هسته‌ای و راستی‌آزمایی تهران است، توافق‌های کلی حاصل شده است. از همین رو برخلاف بدبینی‌های حاکم باید اذعان کرد که علیرغم پیچیده بودن فرایند چانه‌زنی‌ها، با لحاظ کردن مواضع ایران و آمریکا فعلا اراده سیاسی برای ارجاع پرونده ایران به شورای حکام و شورای امنیت وجود ندارد. آمریکا و تروئیکای اروپا و حتی چین و روسیه به همکاری میان ایران و آژانس به واسطه دلایل فنی تمایل داشتند، که فعلا این توافق برای یک ماه دیگر تمدید شد.

همکاری میان ایران و آژانس برای تداوم رایزنی ها حیاتی است چرا که در ذیلش مقوله‌های فنی مرتبط با مسائل مرتبط با مکانیسم ماشه، فعالیت‌های سانترفیوژها و غنی‌سازی اورانیوم در ایران و همچنین همکاری های فراپادمانی تعریف شده است؛ قطع این ارتباط می‌تواند موجب شود ایران با خروج از ان پی تی، دسترسی بازرسان آژانس به سایت‌های هسته‌ای را متوقف کند؛ این دقیقا همان مسئله‌ای است که ایالات متحده برای ممانعت از آن تلاش دارد امتیازهای بیشتری در اختیار ایران قرار دهد که در عمل نیز شاهد چنین انعطافی بوده‌ایم.

با این همه امروز علاوه بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، طرفین می‌بایست در ارتباط با مقوله‌های دیگری چون برنامه موشکی تهران و فعالیت‌های منطقه‌ای کشورمان رایزنی‌هایی داشته باشند، از همین رو دامنه مباحث و موضوعاتی که می‌بایست در ارتباط با آنها توافق حاصل شود گسترده است. در نتیجه تعریف جدول زمانی برای احیای توافق تا پیش یا پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، اساساً نادرست است، چرا که مسائلی که در ارتباط با آنها رایزنی‌ها جریان دارد مرتبط با سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و مقوله‌ای فرا‌جناحی است. بنابراین ایران بعد از انتخابات فارغ از این که کدام طیف یا گروه و یا شخص برنده کارزار شود به چانه زنی‌ها ادامه خواهد داد تا بدین طریق بتواند امتیاز‌های بیشتری را به دست آورده و دست بالا را داشته باشد.

منبع: روزنامه سازندگی