اجماع بر سر رفع تحریم‌ها

به گزارش اقتصادنیوز؛ عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلتیک و کارشناس مسائل بین‌الملل در یادداشتی در این‌باره نوشته است:

«با پایان دور پنجم مذاکرات مرتبط با احیای احتمالی برجام و بازگشت مذاکره کنندگان به کشورها خود برای مشورت در باب نحوه تداوم گفتگوها، مذاکره‌کنندگان به زودی برای از سرگیری مذاکرات عازم پایتخت اتریش خواهند شد. فارغ از برخی اختلاف های باقیمانده میان تهران و واشنگتن در مسیر دستیابی به توافق بازگشت متقابل به برجام، باید اذعان کرد که طرفین  این توافق در طول چانه زنی ها خواه در سطح دیپلمات ها و خواه در حوزه های فنی و در چارچوب کمیته های کارشناسی  توانسته‌اند در ارتباط با کلیات نقشه راه بازگشت به تعهدات و مفاد اصلی مرتبط با این توافق، که مهم ترین آن برداشته شدن تحریم های تحمیل شده علیه تهران است، به اجماع دست یافتند. با این حال اختلاف نظرهایی درباره جزئیاتِ محتواییِ مفاد اصلی (رفع تحریم‌ها و اعمال محدودیت‌های هسته‌ای)، و همچنین توالی و زمانبندی اجرای اقدامات متقابل دو طرف وجود دارد.

ملاحظات سیاسی 

علاوه بر این شاهد آنیم که مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکا اراده سیاسی جدی برای احیای برجام دارند و به همین دلیل شاهد رایزنی های فشرده در کمیته های فنی میان نمایندگان طرفین این توافق در ارتبط با مفاد و جزئیاتش هستیم، در چنین چارچوبی همانگونه که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا و همچنین مقام های رسمی ایران ، روسیه و چین نیز بدان اشاره کردند، پیشرفت هایی اساسی و سازنده حاصل شده و صرفا باید گفت ملاحظات سیاسی به خصوص در ایران و آمریکا  مورد تاکید قرار گرفته است. در ایران ما در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری هستیم و از همین رو رهبران تهران و واشنگتن ترجیح می دهند که حصول توافق نهایی به زمانی بعد از انتخابات موکول شود، تا بدین گونه، فرایند کارزار داخلی تحت تاثیر نتایج رایزنی ها قرار نگیرد.رایزنی هایی که مرتبط با سیاست های کلان ایران است و فراجناحی می باشد.

از آن سو، در ایالات متحده دولت بایدن بیش ار هر زمان دیگر در ارتباط با مقوله بازگشت دوباره به برجام تحت فشار قرار دارد؛  از یک طرف جمهوری خواهان و از طرفی دیگر دموکرات های مخالف سیاست های بایدن در ارتباط با ایران با یکدیگر هم صدا شدند و تلاش دارند تا در مسیر رئیس جمهوری برای احیای این توفق دیپلماتیک سنگ اندازی کنند. طبیعتا با توجه به آن که واشنگتن در آستانه انتخابات میان دوره ای کنگره قرار دارد، کارزاری که نتیجه اش می تواند انتخابات بعدی ریاست جمهوری در این کشور را نیز تحت تاثیر قرار دهد، بایدن در تلاش است تا زمینه را برای خاموش کردن جمهوری خواهان فراهم کند و در جریان کارزار پیش رو بستر را به گونه ای فراهم سازد تا دموکرات ها دست بالا را داشته باشند.

با این همه در این میان دغدغه بسیاری از ناظران نتایج همین کارزارهای داخلی در ایالات متحده است، با بازگشت دونالد ترامپ به میدان سیاست و تلاش های پی در پی جمهوری خواهان برای به دست اوردن دوباره قدرت، سرنوشت برجام در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت و از همین رو این احتمال وجود دارد که صورت پیروزی احتمالی جمهوری خواهان برجام پلاس به سرنوشت توافقی که سال 2015 منعقد شده بود، مبتلا شود. از همین رو نباید اجازه داد تا فرایند رایزنی ها طولانی و فرسایشی شود.  از طرف دیگر برای جلوگیری از آن که برجام پلاس بار دیگر کنار گذاشته نشود، می بایست زمینه برای همکاری های اقتصادی حداقلی با آمریکا محقق شود تا بدین‌گونه جمهوری خواهانی چون ترامپ به این بهانه که برجام دستاوردی برای ایران ندارد، به راحتی آن را کنار نگذارند.

ایران باید بداند که طرفین این توافق حتی تروئیکای اروپا که متحدان نزدیک آمریکا محسوب می شوند در راستای منافع خویش رایزنی ها خواهند کرد و از آنجایی که گفتگوهای مسقیم میان ایران و آمریکا در جریان نیست، طبیعتا هر کدام از این بازیگران فارغ از تعلقات سیاسی شان، منافع ملی خود را در اولویت قرار داده و بر مبنای آن تصمیم سازی می کنند، در همین راستا رایزنی های مستقیم با آمریکا به میزان حداقل و صرفا در راستای حراست از منافع ملی کشورمان می تواند در پایان دادن به این بست بست طولانی مدت، کمک نماید.

امروز حقایقی که باید لحاظ شود، چالش های بایدن در داخل، سن رئیس جمهوری و عدم کاریزمای معاونش، کاملا هریس می باشد، مقوله هایی که هر کدام به تنهایی می تواند فرصتی برای بازگشت جمهوری خواهان به قدرت را هموار نماید از همین رو تلاش برای حراست از برجام پلاس و ممانعت از پایان دوباره آن از جمله مسائلی است که می بایست ایران در ارتباط با آن تضمین هایی را ارائه داده و تضمین هایی را نیز بگیرد.

مذاکرات ۳مرحله‌ای برای تثبیت توافق

شواهد می گویند بایدن در صدد است تا توافقی جامع (عهدنامه) را به سرانجام رساند تا رقبایش نتوانند بدان پایان دهند، بایدن از ابتدای پیروزی اش، از سه مرحله ای بودن مذاکرات در ارتباط با احیای برجام می گفت؛ بدین معنا که قرار بر این بود که ایالات متحده در ابتدا فعالیت های هسته ای ایران را متوقف کرده، در گام بعد در باب فعالیت های منطقه ای و موشکی تهران با کشورمان رایزنی هایی داشته باشد. تا بدینجا شواهد نشان می دهد در ارتباط با فعالیت ها هسته ای ایران بیش از 50 درصد پیشرفت حاصل شده است.

در این میان دو مقوله باقی خواهد ماند که می تواند بهانه ای باشد در دستان مخالفان برجام برای پایان دادن به این توافق، اول فعالیت های منطقه ای ایران است و دیگری توانایی موشک کشورمان. در ارتباط با مقوله نخست باید گفت واشنگتن به خوبی می داند ایران قدرت منطقه ای است و دارای نفوذ فراوانی می باشد. از همین رو واشنگتن برای آن که بتواند به تنش ها در منطقه که حول محور قدرت ایران ایجاد شده، پایان دهد در ابتدا پایان جنگ در یمن را در اولویت برنامه هایش در خاورمیانه قرار داد. در همین راستا شاهد آنیم که رایزنی هایی در سطوح عالی سیاسی و امنیتی میان ایران و عربستان در جریان است تا بدین طریق نبرد در یمن که برای ریاض نیز پر هزینه شده، پایان یافته و بدین ترتیب درگیری ها و اختلاف های دو قدرت منطقه‌ای( تهران و ریاض) در سوریه، عراق و لبنان نیز به حداقل برسد.

رایزنی‌های منطقه‌ای به موازات مذاکرات وین

ایالات متحده همزمان برای تحقق طرح دو کشوری نیز زمینه سازی‌هایی می کند. شواهد نشان می دهد خروج احتمالی نتانیاهو از قدرت و تشکیل کابینه جدید که البته امکان دارد، در کوتاه مدت فعالیت داشته باشد و در نهایت، تلاش برای در سایه نگاه داشتن گروه حماس و تقویت تشکیلات خودگردان فلسطین همگی تلاش های واشنگتن برای تحقق راه حل دو کشور است که البته مشخص نیست محقق خواهد شد یا نه.

با این همه ایالات متحده در صدد خروج از خاورمیانه و پیروی از استراتژی چرخش به شرق خود نیاز دارد در ابتدا به تنش های حاکم در منطقه پایان دهد که برای تحقق این مقوله، پایان دادن به اختلاف های ایران و عربستان و هچنین مهار درگیری های میان فلسطین و رژیم اسرائیل اولویت دارند. در نهایت شاید مقوله برنامه موشکی ایران به میان آید، اما در این باره باید گفت، بحث در باب اعمال محدودیت بر برنامه موشکی تهران، چیزی جز یک تبلیغ سیاسی نیست؛ چرا که ایالات متحده به خوبی می داند که تکنولوژی مرتبط با برنامه موشکی در ایران بومی شده و فراتر از آن واشنگتن نمی‌تواند در منطقه ای که با سلاح های خودش تسلیح شده است، از تهران بخواهد تسلیحات تدافعی اش را کنار بگذارد. چرا که طبیعتا این خواسته، خواسته ای غیرمعقول است و با آن مخالفت خواهد شد.

در مجموع باید گفت، برخلاف برخی از گمانه زنی های منفی در باب اختلاف  نظرهای جدی میان تهران و واشنگتن در دور پنجم رایزنی ها باید صراحتا گفت که توافق های کلی در ارتباط با برنامه هسته ای ایران حاصل شده و به موازات آن رایزنی های منطقه ای میان تهران و رقبا در جریان است، دو متغیری که می تواند زمینه را برای به سرانجام رساندن برجام پلاس فراهم کند و احتمال نقض دوباره اش را به حداقل برساند. جمهوی خواهان و دموکرات ها شاید درگیر اختلاف‌ها و تنش‌های جناحی و حزبی و داخلی هستند، اما در باب حراست از منافع ملی شان و همچنین قانون اساسی خود، اجماع نظر دارند. در چنین چارچوبی بعید است توافق جامعی که خواسته های ایران و آمریکا را محقق کند، در صورت حصول، با مخالفت‌خوانی‌های جمهوری‌خواهان روبرو شود.»

منبع: روزنامه سازندگی