رشد محبوبیت پیام رسان‌های آنلاین

به گزارش اقتصاد نیوز؛ اقبالی که شبکه‌های اجتماعی در ایران پیدا می‌کنند شاید در کمتر کشوری سابقه دار باشد. اقبالی که همراه می‌شود با معتبر شدن و بالا آمدن رتبه بازدهی و کاربری‌شان در جهان که البته با روند جهانی فراگیر شدن ارتباطات مجازی بی ارتباط نیست. چنین محبوبیتی باعث شده تا جدیدترین آمارها نشان دهد که ایرانیان بین 8 تا 9 ساعت از وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. هرچند که محبوبیت روزافزون شبکه‌های اجتماعی و موبایلی در ایران اپراتورها را هم متضرر کرده است تا آنجا که بر اساس اعلام وزارت ارتباطات رایگان بودن ارسال پیامک و برقراری تماس، کاربران زیادی را به سمت استفاده از این امکانات سوق داده است و تنها در نوروز سال 94، سه اپراتور اول، دوم و سوم 19میلیارد پیامک رد و بدل کرده‌اند که این آمار در مقایسه با ارسال 28 میلیارد پیامک تبریک در سال قبل از آن، 9 میلیارد کاهش داشته است. اولین امواج علاقه‌مندی ایرانیان به حضور در شبکه‌های اجتماعی را در ابتدا باید به حضور گسترده آنها در شبکه اجتماعی فیس‌بوک نسبت داد که اوج آن در سال‌های 86و 87 بود. اما فیلتر شدن این دست از شبکه‌ها موجب نشد تا علاقه ایرانیان به استفاده از شبکه‌های پیام رسان از بین برود و حالا پس از نزدیک به یک دهه از فراگیری شبکه‌های اجتماعی، انواعی از راه‌های ارتباطی آنلاین پیش روی کاربران ایرانی قرار دارد. حالا قدرت نفوذ و کارآیی شبکه‌های مجازی برای انتقال اطلاعات و گردش آن در جامعه برای مسوولان نیز روشن شده است، چنان‌که در طول 3 سال اخیر بیش از هر نهاد و دستگاه دیگری این وزارت ارتباطات بود که اعلام کرد قصد مقابله با این شبکه‌ها را ندارد و بارها در برابر فیلتر شدن پرمخاطب ترین شبکه پیام رسان در ایران یعنی تلگرام مقاومت کرد.

53 درصد مردم ایران حاضر در شبکه‌های اجتماعی

اما استقبال کاربران ایرانی به استفاده از نرم‌افزارهای پیام رسان موبایلی و وب سایتی در کمتر از 5 سال گذشته موجب شده آمارهای جالبی از مدل استفاده و نیز تعداد کاربران در این حوزه به ثبت برسد که برای برخی از صاحبان این نرم افزارها در بیرون از مرزها هم جالب است و هم لذت بخش. از جمله آن حضور ۵۳ درصدی ایرانیان در یکی از شبکه‌های اجتماعی بود. این آمار که از سوی رئیس مرکز رسانه‌های دیجیتال منتشر شد نشان داد که ضریب نفوذ اینترنت در کشور ۸۰ درصد است در حالی که متوسط استفاده از اینترنت در دنیا ۴۶ درصد است که به واسطه وجود ۴۰ میلیون گوشی هوشمند در کشور محقق شده است. بر پایه همین اطلاعات ۷۲ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال درانواع مختلفی از شبکه‌های اجتماعی عضویت دارند. به‌صورت میانگین ایرانی‌ها ۵ تا ۹ ساعت در روز در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند درحالی‌که میانگین این حضور در دنیا ۱۶ ساعت در ماه است.

این گزارش پیش بینی کرد که تا ۴ سال دیگر، میانگین حضور در شبکه‌های اجتماعی در دنیا به ۱۲۰ ساعت در ماه رشد کند.بر پایه این گزارش اکنون وبگاه‌های پربازدید در ایران، متعلق به وبگاه‌هایی است که در داخل ایران، میزبانی می‌شود و بعد از وب سرورهای ایرانی، سایت‌های ایرانی که در آمریکا میزبانی می‌شوند در رده دوم قرار دارند. بر اساس این گزارش کاربران ایرانی به ترتیب از وبگاه‌های ارائه‌کننده خبر، تبلیغات، بازی و نرم افزار، شبکه‌های اجتماعی و محتوای آموزشی استقبال می‌کنند. نتیجه این گزارش همچنین نشان داد که مردم به سمت فرهنگی شدن و ارتقای سواد رسانه‌ای در حال حرکت هستند. بررسی منابع داده‌ای از پرمخاطب ترین محتوای دیجیتال نیز نشان داد که علاوه بر استفاده از گوگل و یوتیوب، ایرانی‌ها بیشترین عضویت را در شبکه‌های اجتماعی تخصصی دارند.

ایرانی‌ها بیشترین مخاطبان «لینکدین»

بر اساس تحقیق منتشر شده از سوی مرکز رسانه‌های دیجیتال، کاربران ایرانی بیشترین عضویت را در شبکه اجتماعی لینکدین در میان کشورهای منطقه دارند و این نشان از آن دارد که کاربران ایرانی به دنبال تخصص هستند. در همین حال بیشترین رجوع به نرم افزارهای کاربردی و نقشه در میان سرویس‌های خارجی، از علاقه آنها به محتوای فرهنگی حکایت دارد.

ایرانیان 45 درصد از ترافیک کاربران تلگرام

به دلیل محبوبیت استفاده از شبکه پیام رسان تلگرام در ایران بیشتر نگاه‌ها بر چگونگی کارکرد و تعداد کاربران آن معطوف است تا آنجا که چندی پیش مدیران تلگرام تایید کردند که تعداد کاربران فعال ماهانه تلگرام به 100 میلیون نفر رسیده که در بین این تعداد 20 میلیون کاربر فعال ایرانی وجود دارد. بر اساس این آمار در بین تعداد مراجعات به سرورهای تلگرام 8/ 45 درصد از ترافیک روی سرور اصلی تلگرام مربوط به ایران است.

۷۵ درصد کاربران تلگرام ایرانی‌اند

در دو ماه گذشته نیز اظهارات مسوولان ایرانی درباره تعداد کاربران ایرانی و چگونگی فعالیت آنها در این شبکه کم نبود که نرمش به سوی استفاده از شبکه‌های مجازی از جمله موضوعات جالب در این اظهارات بود. به‌عنوان مثال آخرین روزهای آبان ماه گذشته خرم آبادی، دبیر کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با بیان اینکه انقلاب با شبکه‌های اجتماعی پیروز شد به استفاده صحیح از امکانات فضای مجازی اشاره کرد. این اظهارات او البته بخشی از نرمش مسوولان برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی قلمداد شد و او در همین برنامه به انتقاداتی درباره چگونگی صدور مجوز و ورود این نرم‌افزار به ایران پرداخت. روح‌الله مومن‌نسب، کارشناس فضای مجازی نیز در همین برنامه تلویزیونی با انتقاد از فضای آزاد کارکرد شبکه‌های اجتماعی همچون تلگرام در ایران گفت که 6/ 75 درصد کاربران تلگرام، ایرانی هستند. همچنین اسفنانی، یک نماینده مجلس به اشغال شدن پهنای باند اینترنت کشور از سوی شبکه‌ای مثل تلگرام اشاره کرد و گفت که حدود ۱۲ درصد از پهنای باند اینترنت در اختیار تلگرام است.

واکنش وزیر ارشاد به شبکه‌های اجتماعی

با این اوصاف هنوز اما خطر ایجاد محدودیت و فیلتر شدن این شبکه‌های گسترده و پر‌مخاطب را تهدید می‌کند؛ هرچند کمرنگ و کمی دور از ذهن. اما به تازگی وزیر فرهنگ و ارشاد نیز دیدگاهش را نسبت به فعالیت شبکه‌های مجازی گفت و اعلام کرد که در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی، در مورد مدیریت شبکه‌های اجتماعی تصمیم‌گیری شد. «ما شبکه‌های اجتماعی را نه یک تهدید مطلق می‌دانیم و نه یک فرصت مطلق و این بخش هم در دستور کار دولت و نظام قرار دارد. من معتقدم می‌توانیم برای اصلاح سبک زندگی از شبکه‌های اجتماعی استفاده فراوانی ببریم اما برای این هدف باید از سطح شعار، بنر و همایش عبور کنیم و طی یک برنامه عملیاتی آن را در سطح جامعه اجرایی کنیم و بعد هم کار پایش آن را انجام دهیم.»

دلیل این همه علاقه چیست؟

تحقیقات وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که ۶۵درصد کاربران ایرانی به دلایل اقتصادی به سمت شبکه‌های اجتماعی خارجی می‌روند و البته ۸درصد کاربران به‌دلیل بی‌اعتمادی به سرویس‌های بومی از خدمات خارجی استفاده می‌کنند.چندی پیش مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت به اطلاعات یک نظرسنجی استناد کرد و گفت که بیشترین دغدغه کاربران ایرانی، دریافت سرویس با‌کیفیت است و چنانچه این موضوع تامین شود، تفاوتی در استفاده از سرویس‌های داخلی و خارجی قائل نیستند. این تحقیق ثابت کرد که ۱۸ درصد کاربران به دنبال گزینه‌ها و ویژگی‌های مختلف دریافت خدمات هستند و این تعداد کاربر، به دلیل این ویژگی‌ها از سرویس‌های خارجی استفاده می‌کنند و اولویت آنها به‌کارگیری امکاناتی است که این سرویس‌ها دارند.همچنین بر پایه این نظرسنجی، تنها ۸ درصد کاربران ایرانی دغدغه امنیت دارند و به بیان دیگر نگران نقض امنیتشان در استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های بومی هستند و راضی به استفاده از سرویس‌های داخلی نیستند.

نیمه‌ای که شبکه اجتماعی نمی‌پسندد

اما نتایج نظرسنجی دیگری درباره دیدگاه شهروندان ایرانی در مورد شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که بیش از نیمی از ایرانیان عضو هیچ‌یک از شبکه‌های اجتماعی مجازی نیستند. نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، وابسته به جهاد دانشگاهی درباره بررسی رابطه بین عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جنسیت نیز نشان می‌دهد که مردان و زنان تقریبا به یک نسبت عضو شبکه‌های اجتماعی هستند. درباره وضعیت تاهل‌ آمارها نشان داد که افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد عضو شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند، به‌طوری که متاهل‌ها سهم 7/ 62 درصدی و مجردها سهم 4/ 27 درصدی در استفاده از شبکه‌های اجتماعی به خود اختصاص داده‌اند.

همچنین بین سن و عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز رابطه معکوس وجود دارد، به‌طوری‌که با افزایش سن، میزان عضویت در شبکه‌های اجتماعی کاهش می‌یابد. مقایسه تحصیلات افراد و تاثیر آن بر عضویت در شبکه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهد بیشترین آنها، کاربران با مدرک دانشگاهی کاردانی و کارشناسی و همچنین متوسطه و دیپلم هستند.  ضمن اینکه کاربران دارای مدرک دکتری و دروس حوزوی، سهم ناچیزی از استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین افراد خانه‌دار در کنار دانشجویان و دانش‌آموزان بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند. بیشترین سهم استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی در کشور با سهم 2/ 28 درصدی متعلق به زنان خانه‌دار است. سربازان، دانش‌آموزان و دانشجویان و بیکاران در رده‌های بعدی بیشترین سهم استفاده از شبکه‌های اجتماعی قرار دارند.