نقاط عطف سیاسی در سال 2016

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از تسنیم ، توافق صلح دولت کلمبیا با شورشیان فارک پس از مناقشه‌ای که نیم‌میلیون نفر کشته بر جای گذاشت، استیضاح رؤسای جمهوری کره جنوبی و برزیل، آزادی حلب، شکست کودتا در ترکیه، ریاست‌جمهوری رودریگو دوترته در فیلیپین، احتمال شکست توافق ترانس پاسیفیک، آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای کره شمالی، برگزیت، ادعای دخالت روسیه در انتخابات روسیه و ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، مهمترین رویدادهای جهان در سال 2016 را شکل دادند.

پیمان صلح کلمبیا با شورشیان فارک

اگر در کاری موفق نشدید راه دیگری برای پیش بردن آن بیابید. خوان سانتوس، رئیس‌جمهور کلمبیا، مصداق بارز عمل به این جمله است. وی در ابتدا در سال 2010 با وعده تداوم نبرد علیه گروه شبه‌نظامی مارکسیست فارک پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شد. اما وقتی وارد دفتر ریاست‌جمهوری شد نظرش تغییر یافت. سال‌ها مذاکرات صلح در نهایت در 25 آگوست 2016 به ثمر رسید؛ هر دو طرف درباره مفاد شش گانه و نیز برگزاری رفراندومی ملی برای تأیید آن به توافق رسیدند. آلوارو اوریبی،‌ رئیس‌جمهور سابق، رهبری منتقدان را بر عهده گرفت که معتقد بودند این توافق بیش از اندازه به نفع شورشیان فارک است. نظرسنجی‌ها پیشبینی می‌کردند دولت بتواند به راحتی آراء مثبت مردم را در رفراندوم به دست آورد.اما کلمبیایی‌ها به توافق رأی منفی دادند. سانتوس که جایزه نوبل صلح 2016 را به خاطر این توافق بدست آورده بود، تلاش کرد توافق دیگری منعقد کند. در توافق جدید که در 24 نوامبر 2016 رونمایی شد برخی از مفاد درباره اعضای فارک سخت‌گیرانه‌تر شدند. اما بزرگترین تغییر حذف لزوم برگزاری رفراندوم ملی بود. بدین ترتیب کنگره کلمبیا یک هفته بعد توافق را تأیید کرد. کلمبیایی‌ها اکنون امیدوارند که توافق اجرایی شود؛ مناقشه با فارک تاکنون منجر به مرگ تقریبا نیم میلیون نفر شده است.

رؤسای جمهور برزیل و کره جنوبی

رهبران در کشورهای دموکراتیک باید لزوم اجتناب از رسوایی را درک کنند. دیلما روسف، رئیس‌جمهور برزیل، و پارک گئون های، رئیس‌جمهور کره جنوبی، این امر را ظاهر فراموش کرده بودند. روسف فکر می‌کرد سال 2016 که توأم با برگزاری بازی‌های المپیک بود تبدیل به یک پیروزی سیاسی خواهد شد. اما ناکارآمدی اقتصادی و رسوایی گسترده پتروبراس، شرکت نفتی دولتی که زمانی وی رئیسش بود، محبوبیت او را به 13 درصد کاهش داد. روسف در خود روسایی پتروبراس نقش نداشت اما مخالفین می‌گویند وی دفاتر را در سال 2014 برای پنهان کردن کمبود بودجه برزیل و تضمین انتخاب مجددش دستکاری کرده است. در ماه آگوست، کنگره برزیل وی را استیضاح و خلع کرد.رئیس‌جمهور کره جنوبی در ماه اکتبر و پس از انتشار اخباری مبنی بر اینکه دوست صمیمی و قدیمی‌اش از روابط با وی برای تأثیر گذاشتن بر تصمیمات دولتی و اخذ پول از شرکت های کره‌ای سوءاستفاده کرده است، به شدت مورد اعتراض واقع شد. صدها هزار نفر از مردم کره به خیابان‌ها آمده و خواهان استیضاح پارک شدند. در ماه دسامبر، مجمع ملی کره جنوبی وی را استیضاح کرده و از ریاست‌جمهوری تعلیق کرد. هم‌اکنون دادگاه عالی در حال بررسی تصمیم مجمع عمومی است.

آزادی حلب

حلب، دومین شهر بزرگ سوریه که در شمال کشور واقع است، پس از آغاز بحران  به اشغال تروریست‌های تکفیری در آمد.در ژوئن (تیر) 2016، ارتش سوریه با پشتیبانی هوایی روسیه عملیات گسترده‌ای را برای آزادسازی مناطق تحت اشغال تروریست‌ها در شرق حلب آغاز کرد. آتش‌بسی که در ماه سپتامبر (شهریور) طی مذاکرات روسیه و آمریکا آغاز شده بود به سرعت فروپاشید و درگیری‌ها بار دیگر شروع شد.

در 15 دسامبر (25 آذر) توافق شد که نیروهای شورشی به همراه خانواده‌های‌شان از شهر خارج شوند. البته آزادی حلب به معنای پایان یافتن جنگی که منجر به مرگ صدها هزار نفر و آواره گشتن 11 میلیون نفر از خانه‌های‌شان شده است، نیست. بخش‌های بزرگی از بخش‌های شرقی سوریه هنوز تحت اشغال تروریست‌ها است. با این حال پیروزی در میدان حلب اهمیت استراتژیک بسیاری داشته و موازنه جنگی در سوریه را به سمت نیروهای دولت این کشور تغییر داده است.

شکست کودتا در ترکیه

شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ابزار قدرتمندی باشند و کودتای 15 جولای ترکیه این امر را به خوبی ثابت کرد.

حوالی نیمه‌شب، گروهی از نظامیان ترکیه برای سرنگون ساختن دولت حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان به حرکت درآمدند تا به گفته خودشان «نظم قانونی را بار دیگر مستقر سازند.» این کودتا در ابتدا با موفقیت همراه بود. خبری نیز از اردوغان که تعطیلاتش را در جزیره مارماریس سپری می‌کرد نبود. ناگهان، وی در تلویزیون‌ها سراسر کشور ظاهر گشت. اردوغان با استفاده از اپلیکیشن فیس‌تایم آیفون از شهروندان ترک خواست کودتا را خنثی کنند. ترک‌ها به این درخواست پاسخ داند. هزاران نفر به خیابان‌ها ریخته و تا صبح نیروهای نظامی وفادار به دولت توانستند کنترل را بار دیگر به دست گیرند.

اردوغان فتح‌الله گولن، متحد سیاسی سابقش که در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیا به سر می‌برد را مسئول کودتا دانسته و خواهان استرداد وی شد. واشنگتن تاکنون این درخواست را اجابت نکرده است.

پس از شکست کودتا بیش از 100 هزار کارمند و مقام بازداشت یا اخراج شدند،‌ تعدادی از رسانه‌ها تعطیل یا تنبیه شدند، و بعدها سیاستمداران ارشد کرد نیز دستگیر گشتند.

رودریگو دوترته رئیس‌جمهور فیلیپین شد

سیاست خارجی برخی اوقات به انتخابات شکل می‌دهد و البته انتخابات همیشه برای سیاست خارجی تعیین کننده است. رودریگو دوترته در ماه می با کسب 39 درصد آراء ریاست‌جمهوری را بدست آوردن و به سرعت رویکردهای مانیل را تغییر داد. دوترته با گرایشی ضدآمریکایی فیلیپین را از واشنگتن دور ساخت. وی رئیس‌جمهور آمریکا را «حرام‌زاده» نامیده و همچنین خواهان پایان اتحاد فیلیپین و آمریکا و خروج نیروهای نظامی آمریکایی از کشورش طی دو سال آتی شد.

مبارزه خشونت‌آمیز دوترته علیه قاچاق مواد مخدر که تاکنون منجر به مرگ دستکم 4 هزار نفر شده است، با محکومیت بین‌المللی مواجه شده است اما در داخل این کشور واکنش‌های مثبتی در پی داشته است. اگر دوترته در تغییر سیاست خارجی مانیل جدی بوده و همین مسیر را ادامه دهد احتمالا چشم‌انداز ژئوپولیتیکی منطقه آسیای شرقی را تغییر خواهد داد.

آیا توافق شراکت ترانس پاسیفیک از بین می‌رود

شراکت ترانس پاسیفیک (TPP) با امید بسیار در سال 2016 شروع به کار کرد. این توافق که مذاکره درباره آن هفت سال به طول انجامید، بزرگترین توافق تجاری منطقه‌ای تاریخ و سنگ‌بنای رویکرد دولت اوباما به آسیا بود. اما نامزدهای دموکرات و جمهوری‌خواه آن را آماج حملات قرار دادند. دولت اوباما امیدوار بود که کنگره توافق را تصویب کند.

اما انتخاب دونالد ترامپ امیدواری‌های خوشبینانه را از بین برد. 11 کشوری که به همراه آمریکا توافق را امضاء کردند اکنون منتظر رویدادهای آتی هستند.بسیاری از تحلیلگران سیاست خارجی آمریکا بر این باورند که برندگان بزرگ توافق شراکت ترانس پیسیفیک نه آمریکایی‌ها بلکه کارگران چینی هستند زیرا کشورشان هم‌اکنون می‌تواند در نگارش قوانینی که تجارت را در پویاترین منطقه اقتصاد جهان مدیریت می‌کند، نقش داشته باشد. از سوی دیگر، آزادسازی اقتصاد که آمریکا مهمترین حامی‌اش بوده و منجر به افزایش رشد اقتصادی شده است ، اکنون در حال عقب‌نشینی بوده و این امر پیامدهایی غیرقابل پیش‌بینی برای کشورهای مختلف جهان خواهد داشت.

آزمایش‌های موشکی و هسته‌‌ای کره شمالی

کره شمالی بیش از دو دهه است که درخواست‌های بین‌المللی برای پایان دادن به برنامه هسته‌ای تسلیحاتی‌اش را نمی‌پذیرد. پیونگ‌یانگ در ژانویه، چهارمین آزمایش هسته‌ای‌اش از سال 2006 تاکنون را انجام داده و پس از آن نیز چندین موشک بالستیک پرتاب کرد. سپس در 9 سپتامبر، پنجمین آزمایش هسته‌ای‌اش را با قدرت انفجاری 10 کیلوتن انجام داد.

کره شمالی، بر خلاف ادعاهای پیونگ‌یانگ، احتمالا تاکنون نتوانسته است در تکنولوژی تولید بمب هیدروژنی به مهارت لازم دست یابد. این کشور احتمالا چندین سال از توانایی پرتاب بمبی بر روی یک موشک قاره‌پیما به سمت آمریکا فاصله دارد. با این حال، کره شمالی می‌تواند کره جنوبی و ژاپن را تحت حمله قرار دهد. در ماه جولای، واشنگتن و سئول توافق کردند که سیستم دفاعی موشکی پیشرفته تاد (THAAD) را در کره جنوبی نصب کنند. واشنگتن همچنین با پکن برای تصویب یک قطعنامه محکم‌تر در شورای امنیت سازمان ملل که صادرات ذغال‌سنگ کره شمالی، مهمترین منبع درآمد ارز خارجی، را محدود می‌کرد، همکاری کرد. اما پیونگ‌یانگ تاکنون لحن خود را تغییر نداده است.

بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپایی رأی داد

نظرسنجی‌ها را باید با احتیاط بسیار نگریست. این درسی بود که رفراندوم بریتانیا ماه ژوئن می‌آموخت. نظرسنجی‌ها نشان می‌دادند که رأی به «ماندن»‌ با حاشیه‌ای اندک پیروز خواهد شد. اما، بریتانیایی‌ها با 52 درصد در برابر 48 درصد به «خروج» رأی داده‌اند. این رأی‌گیری نشان از تفاوت‌هایی بزرگ در جامعه بریتانیایی داشت: اسکاتلند، ایرلند شمالی، رأی‌دهندگان جوان‌تر، تحصیل‌کرده‌تر و شهری به ماندن رأی داده بودند در حالیکه انگلستان، ولز، رأی‌دهندگان مسن‌تر، کمتر تحصیل‌کرده و روستایی به ترک رأی دادند. این رأی‌گیری به زندگی سیاسی دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا، پایان داد. پس از وی ترزا می، یکی از اعضای اردوگاه «ماندن» به عنوان نخست‌وزیر جدید بریتانیا  منصوب شد.

روسیه و انتخابات آمریکا

جامعه اطلاعاتی آمریکا مدعی است که مأمورین روسی سیستم‌های ایمیل‌های متعلق به کمیته ملی دموکراتیک، جان پدوستا، رئیس کمپین انتخاباتی هیلاری کلینتون، را هک کرده‌اند. سپس این ایمیل‌ها را به ویکی‌لیکس ارائه کرده‌اند. سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اعلام کردند که این اقدامات توسط دو گروه هک انجام شده که با سرویس اطلاعاتی روسیه در ارتباط هستند. ویکی‌لیکس از جولای 2016 انتشار هزاران ایمیل را آغاز کرد. این ایمیل‌ها حاوی مکاتبات بعضا مسأله‌ساز دستیاران کلینتون بوده و احتمالا به وجهه وی نزد رأی‌دهندگان آسیب زده است. در ماه اکتبر، مقامات آمریکایی به صورت علنی دولت روسیه را مسئول این کار اعلام کردند. در ابتدا ادعا شد که روسیه سعی دارد انتخابات آمریکا را دچار آشوب کرده و در نتیجه به دموکراسی آمریکا ضربه بزند.

با این حال، رسانه‌ها گزارش می‌دهد که سیا «با اطمینان بالایی» نتیجه‌ گرفته است که روسیه در راستای برنده شدن ترامپ اقدام کرده و اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، شخصا دستور این عملیات را صادر کرده است. اف‌بی‌آی نیز متعاقبا موافقیت خود با این نتیجه‌گیری را اعلام کرد. ترامپ ادعاها را «مضحک» خوانده و گفت که چرا موضوع هک «پیش از انتخابات مطرح نشده است.» اوباما در ادامه دستور اخراج 35 دیپلمات روس را صادر کرد.

دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد

دونالد ترامپ برنده نهایی شد. از لحظه‌ای که وی حضورش در انتخابات را در 16 ژوئن 2015 اعلام کرد، کارشناسان سیاسی شانس پیروزی وی را ناچیز می‌دانستند. اما در 8 نوامبر، آمریکایی‌ها او را به عنوان چهل‌و‌پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب کردند. وی اکنون به گروهی برگزیده متعلق بود: یکی از پنج‌رئیس‌جمهوری که علی‌رغم کسب نکردن رأی اکثریت به کاخ سفید راه یافتند. وی همچنین تنها رئیس‌جمهوری است که هیچ تجربه قبلی در دولت یا نیروهای نظامی آمریکا ندارد.

دونالد وعده داده بود که یک دیوار در مرز مکزیک و آمریکا بسازد، تهدید کرد که قراردادهای بزرگ تجاری را پاره کند، کارآیی اتحاد آمریکا با دیگر کشورها را زیر سؤال برد، و عموما سیاست خارجی آمریکا طی دهه گذشته مورد انتقاد قرار داد. اکنون موافقان و مخالفان ترامپ همه منتظرند تا ببینید سیاست خارجی جدید آمریکا چگونه خواهد بود. سیاست‌های ابرقدرت جهان ممکن است دچار تغییرات بزرگی شود؛ ترامپ وعده رویکرد سختگیرانه در قبال چین و نرمش در برابر روسیه را داده است. رویکرد وی در قبال روسیه ممکن است با مخالفت‌های شدید حتی در داخل حزب جمهوری‌خواه مواجه شود بلافاصله پس از اینکه سیا اعلام کرد کرملین سعی داشته به وی کمک کند تا برنده ریاست‌جمهوری شود. در کل این احتمال زیاد است که تصمیمات سیاست خارجی ترامپ از اخبار مهم در سال 2017 بوده و احتمالا رابطه جهان با سایر کشورها بازتعریف خواهد کرد.