علت و درمان گرفتگی بینی و روش های رفع کیپ شدن بینی
برای رفع گرفتگی بینی چه کنیم؟ و علل کیپ شدن بینی چه میتواند باشد؟
مصرف محلول آب و نمک مثل همیشه توصیهٔ اول است به این صورت که به صورت قطره و اسپری بینی استفاده شود که این روش نه تنها بی خطر بوده بلکه اثر پذیری بالایی نیز دارد.مصرف نوشیدنی های گرم و یا حمام آب گرم در برطرف کردن گرفتگی بینی معجزه می کنند.یاز برای از بین بردن احتقان بینی بسیار مفید است. برای این کار کافی است یک قاچ پیاز را بریده و آن را بو بکشید. پیاز مثل یک کاتالیزور برای پاکسازی بینی عمل می کند. کافی است یک تکه پیاز بریده شده را پنج دقیقه بو بکشید و تا بینی شما تمیز شود.همچنین می توانید سرتان را در بالای یک کاسه پر از آب جوش قرار دهید و یک حوله روی سرتان بیندازید تا بخار در محوطه جمع شود. آب را تا آنجایی که امکان دارد می توانید گرم کنید، اما مراقب باشید تا سرتان را زیاد به داخل ظرف فرو نبرید تا باعث ایجاد سوختگی نشود!
نقش انحراف تیغه بینی در گرفتگی بینی
تیغه میانی که دو حفره را از هم جدا میکند در قسمت جلو غضروفی و در بالا و عقب استخوانیست. کجی تیغه میانی بینی ممکن است همراه با تغییر شکل یا انحراف ظاهری بینی بیمار باشد. ولی در مواردی فقط کجی در داخل بینی بوده و در شکل خارجی تغییری وجود ندارد. انحراف تیغه بینی اغلب بدنبال ضربه ایجاد میشود. حتی ضربات نه چندان شدید بویژه در دوران رشد میتواند سبب بروز مشکل شود. انحراف بینی بندرت بصورت مادرزادی هم دیده میشود.
بیشتر بخوانید:
۸ سردردی که باید جدی گرفته شود
درمان فوری سرماخوردگی
رینیت آلرژیک
از علل بسیار شایع گرفتگی بینی بوده و همراه با عطسه، آبریزش، خارش بینی، ته حلق و چشم میباشد. آلرژی میتواند سبب تورم شاخکهای بینی شود. آلرژی ممکن است فصلی یا دایمی باشد. در نوع فصلی آلرژنهای گیاهی مانند گرده ها دخیل هستند. در نوع دایمی آلرژنهایی مانند قارچهای موجود در منزل، حیوانات خانگی مانند سگ و گربه، قطعات بدن سوسک و بویژه موجوداتی ریز بنام مایت نقش دارند. مایت در رختخواب زندگی و از تکه های جدا شده پوست بدن ما تغذیه میکند.
رینیت غیرآلرژیک
علایم آن شبیه رینیت آلرژیک بوده و اغلب بعلت مواد آلوده کننده و محرک موجود در محیط مانند دود سیگار ایجاد میشود.
نقش سینوزیت در گرفتگی بینی
سینوزیت ممکن است بصورت حاد یا مزمن سبب ایجاد علایم شود. غیر از گرفتگی، علایم دیگری چون ترشح ته حلق، کاهش بویایی، درد صورت، سردرد، سرفه، بوی بد دهان و گاه پولیپ دیده میشود. گاه سینوزیت، بعلت قارچ ایجاد میشود. درمان این نوع بسیار مشکلتر بوده و نیازمند جراحیست.
پولیپ بینی
بسیاری از بیماران پولیپ را معادل انحراف بینی میدانند، در حالیکه ایندو ربطی بهم ندارند. پولیپ ناشی از التهاب مزمن مخاط بینی و سینوس بویژه سینوزیت بوده و ممکن است یک یا دوطرفه باشد. در معاینه بصورت توده ای با رنگ صورتی یا قرمز دیده میشود. پولیپ ممکن است همراه سینوزیت مزمن، سینوزیت قارچی آلرژیک، آسم و یا انواعی از بیماریهای نقص ایمنی در بچه ها دیده شود.
تنگی دریچه بینی
بینی دارای دریچه های خارجی و داخلیست که جریان هوای داخل بینی را تنظیم میکنند. هنگامیکه با یک انگشت پوست کناره بیرونی بینی را به سمت خارج میکشید، بعلت بازتر شدن دریچه، احساس تنفس بهتری خواهید داشت. تنگی دریچه بینی بعلل مختلف ایجاد میشود انحراف تیغه بینی ، تورم شاخکها و بویژه جراحی زیبایی. در جراحی زیبایی بینی یا رینوپلاستی اگر بینی زیاد جمع و کوچک شود، باعث تنگی دریچه و تنگی فضای داخل بینی میشود.
بزرگی آدنویید یا لوزه سوم
مهمترین علت گرفتگی بینی در کودکان بوده و همراه با تنفس دهانی و خرخر در بچه هاست.
تورم شاخکهای بینی
وظیفه شاخکها گرم و مرطوب کردن هوای تنفسی است. این شاخکها ممکن است بعلل مختلف مانند آلرژی متورم شده و راه تنفسی بینی را ببندند.
آبسه و هماتوم تیغه بینی
بدنبال ضربه بینی و بطور ناگهانی موجب گرفتگی بینی همراه با درد میشود. این ضایعه نیازمند درمان اورژانس میباشد. در غیر اینصورت خطر از بین رفتن تیغه بینی و حتی عفونت پرده مغز یا مننژیت وجود دارد.
چسبندگی یا سینشیا در بینی
بدنبال ضربه یا جراحی ممکن است چسبندگی مخاط بینی ایجاد و موجب گرفتگی شود.
نقش تومورها در گرفتگی بینی
بصورت تدریجی و پیشرونده موجب گرفتگی میشوند که در اوایل یکطرفه است. گاهی همراه ترشحات خونیست. در مراحل پیشرفته موجب تغییر شکل بینی، صورت و یا بیرون زدگی یا جابجا شدن چشم میشود.
نقش داروها در ایجاد گرفتگی بینی
برخی داروها میتوانند موجب تورم مخاط بینی و گرفتگی شوند. مهمترین نمونه، بعضی قطره های بینی هستند که متاسفانه اغلب بدون نسخه در داروخانه ها قابل تهیه هستند. مانند : نفازولین، فنیل افرین، اکسی متازولین و نامهای تجاری دیگر. مصرف این داروها در بینی بیش از چهار روز توصیه نمیشود.درمان گرفتگی بینی به سرعت و یا درمان سریع و فوری کیپ شدن بینی بهتر است از راههای خانگی و روش های طبیعی باشد که قبلا استفاده شده و تاثیر آن ها ثابت گردیده است. هرچند استفاده از دارو ها و قطره های بینی تاثیراتی دارند اما مزیت درمان های خانگی و سنتی کم عوارض بودن و حتی گاهی بی عارضه بودن انهاست.یکی از اشتباهاتی که مردم اغلب در این مواقع انجام می دهند، دائما فین کردن یا بالا کشیدن مخاط بینی است این کار مشکل گرفتگی بینی را تشدید می کند چون مخاطی که از این طریق به بینی می رود می تواند موجب بروز عفونت شود. دستگاه بخور نیز ایدهٔ بدی نخواهد بود. فقط باید آنرا مرتباً تمیز نکید. این قبیل دستگاه های اگر به صورت مکرر تمیز نشوند، قارچ و کپک ایجاد می کنند.غذاهای ادویه دار بخورید. خوردن غذاهای تند و ادویه دار مثل غذاهای فلفلی مجاری بینی را پاک می کند. برخی ادویه ها مثل فلفل حاوی ترکیب شیمیایی موسوم به کاسپایسین هستند که برای برطرف کردن گرفتگی مجاری بینی بسیار موثر است.مایعات گرم زیاد بنوشید. چای یا قهوه در این مورد کارایی خوبی دارند. هم چنین بخار حاصل از این نوشیدنی های داغ به کاهش مخاط بینی کمک می کند.
ایمن شدن در برابر سرما
بینی دمای هوایی را که وارد ریهها میشود، تنظیم میکند. حتی زمانی که در هوای سرد قرار میگیرید بینی تلاش میکند دمای هوای طبیعی ورودی به ریهها را حفظ کند. بنابراین در صورتی که دمای هوا سردتر یا گرمتر از حد متعادل بینی باشد، باعث گرفتگی بینی و آبریزش مخاطهای آن میشود. سرما با افزایش و غلیظ شدن مخاطهای بینی و ریه باعث گرفتگی شده و در این شرایط بافت بینی تحریک و منجر به بروز واکنش حساسیتزا میشود.درست است که هوای سرد، گرفتگی بینی را ایجاد و تشدید میکند، ولی با رعایت اصولی میتوانید این وضعیت را بهبود ببخشید.افزایش مخاط بینی یکی از علائم گرفتگی است. بدن همیشه مخاط داخلی را تولید میکند ولی سرما این مخاط را غلیظتر میکند. در این فصل مصرف مایعاتی از قبیل آب، چای و آبمیوه میتواند مخاط را روان و رقیق کند، بنابراین خروج آنها را آسانتر میکند و کیپ شدن بینی از بین میرود. در نقطه مقابل میبایست از مصرف نوشیدنیهای گازدار که راههای هوایی بینی را خشک میکند، خودداری کرد. کنترل هوای بیرون تحت کنترل ما نیست ولی حداقل میتوانیم هوای داخل منزل را در حد متعادل حفظ کنیم. از یک دستگاه بخور یا مرطوب کننده برای مبارزه با سرما و خشکی محیط استفاده کنید تا هوای تنفسی شما مرطوب و گرم شود. البته کیپ شدن بینی در افراد بزرگسال و کودکان ممکن است تنها باعث آزار آنها شود و خطر جدی برای آنها در پی نداشته باشد؛ ولی در نوزادان که معمولا از راه بینی تنفس میکنند، گرفتگی میتواند بسیار خطرناک باشد. در این میان درست است که کیپ شدن بینی روی بزرگسالان و کودکان تنها در حد یک آزار است ولی گاهی این آزار تا حدی میرسد که فرد را عاصی و مجبور میکند به هر روشی متوسل شود تا از این گرفتگی خلاص شود.علاوه بر این، گاهی ممکن است تداوم این حالت برای مدت طولانی تأثیر منفی روی گوشها، شنوایی و نیز نحوه صحبت کردن فرد بگذارد که به طبع زیاد خوشایند نیست. از طرفی کیپ شدن بینی میتواند خواب افراد مبتلا را هم مختل کند و افراد در طول شب دچار کمخوابی و بیخوابی و در طول روز دچار کسلی و خواب آلودگی شده و هنگام خواب خرخر کنند و حتی ممکن است در حین خواب دچار وقفههای تنفسی شوند و همین عامل میتواند زندگی و کار فرد را نیز تحتالشعاع قرار دهد.جدیدترین بررسیها حاکی از آن است که گرفتگی بینی میتواند علامتی از وجود آسم در بیماران مبتلا باشد. بنابراین چنانچه در طولانی مدت دچار گرفتگی بینی و آبریزش بینی هستید و علاوه بر آن، دچار خسخس سینه میشوید، در فعالیت بدنی در نفس کم میآورید و حتی در خواب دچار مشکل تنفسی میشوید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا دقیق مورد بررسی قرار گیرید.
اقدامات پزشکی و روش های درمان کیپ شدن بینی
در این بخش روش های برای رفع کیپ شدن بینی را معرفی میکنم همچنین به تاثیر دارو ها روی کیپ شدن بینی میپردازیم .
اقدامات پزشکی و استفاده از دارو ها
به طور کلی داروهایی که معمولا برای درمان یا بهبود علائم به کار میروند انواع مختلفی دارند و در هر مورد پزشک بسته به شرایط بیمار و شدت بیماری آنها را تجویز میکند.آنتی هیستامینهای خوراکی: این گروه از داروها معمولترین داروهایی هستند که برای آلرژی استفاده میشوند. آنتی هیستامینها فعالیت هیستامینها را که به عنوان مواد شیمیایی در زمان واکنش سیستم ایمنی نسبت به آلرژن ترشح میشوند، کاهش میدهند. ترشح هیستامینها منجر به بروز علائم رینیت آلرژیک میشوند.
بیشتر بخوانید:
باور های رایج درباره سرماخوردگی
چرا با تغییر فصل بیشتر مریض میشویم؟
نشانه هایی که خبر از آلرژی می دهد
البته آنتی هیستامینها تسکین دائمی ایجاد نمیکنند و گرفتگی بینی را نیز کاهش نمیدهند، بلکه تنها بهطور موقت علائمی چون عطسه، خارش، ترشحات بینی و کهیرها را تسکین میدهند. مهمترین عوارض جانبی این گروه از داروها خواب آلودگی است و آن هم به خاطر اختلال در عملکرد هیستامینهاست که انتقال دهنده عصبی سلولهای مغزی به شمار میروند. پس در زمان مصرف، از انجام فعالیتهای مهمی که نیاز به تمرکز دارند، خودداری کنید. اضطراب، تهوع، کاهش میل جنسی، افسردگی، کاهش اشتها، لرزش، خشکی دهان، مشکل در دفع ادرار، ورم معده و سرگیجه از دیگر عوارض مصرف این داروها هستند. از انواع آنتی هیستامینها میتوان به دیفنهیدرامین، کلرفنیرامین، آتاراکس، پریاکتین و فنرگان اشاره کرد. البته در میان این داروها، استفاده از دیفنهیدرامین به خاطر تأثیر سریع و مؤثر آن در مواقع اورژانسی مفیدتر است. افراد مبتلا به آب سیاه، زخمهای گوارشی، انسداد مجاری ادراری، بزرگی پروستات، آسم، بیماری مزمن ریوی، تیروئید پرکار، فشار خون بالا و بیماری قلبی باید با احتیاط این دارو را مصرف کنند. در کودکان زیر ۶ سال هم تنها با دستور پزشک قابل استفاده است. البته نسل جدید آنتی هیستامینها مسکن نیست و خواب آلودگی کمتری نسبت به نسل اول ایجاد میکند، ولی باید تحت نظر پزشک مصرف شود. از جمله این نسل جدید از آنتی هیستامینها میتوان به زیرتک(سیتریزین)، آلگرا(فکسوفنادین)، کلارنیکس(دسلوراتامین) و کلاریتین(لوراتادین) اشاره کرد. در این میان زیرتک(سیتریزین) کمترین خواب آلودگی و اختلال روانی را ایجاد میکند و تنها علائم را تسکین میدهد. از علائم آن هم خواب آلودگی، خشکی دهان، خستگی در همه افراد و درد شکمی، سرفه، اسهال، سردرد و گلودرد در کودکان است. ضمن آنکه از مصرف مسکن ها، داروهای خوابآور و سستکننده عضلات همراه این دارو خودداری کنید. آنتی هیستامینهای استنشاقی: این دسته از آنتی هیستامینها در قالب اسپری و فاقد استروئید هستند و تا بیش از ۱۲ ساعت به کاهش علائم کمک میکنند. مهمترین اسپری مورد استفاده قرار گرفته در این گروه آستلین (آزلاستین) است. این اسپریها در افرادی که به آلرژنهای فصلی و مواد حساسیتزای محیطی واکنش نشان میدهند، بسیار مفید است ولی در کنار اینها ممکن است باعث سردرد، احساس تلخی دهان، اضافه وزن، درد عضلانی و سوزش بینی شود. بیماران کلیوی باید از مقادیر کم این دارو استفاده کنند و در صورتی که قصد حاملگی دارید یا قرار است تحت جراحی قرار گیرید حتما با پزشک درخصوص مصرف این دارو مشورت کنید.
ضد احتقانهای خوراکی و استنشاقی برای درمان کیپ شدن بینی :
این نوع داروهای ضدحساسیتی، عروق خونی بینی را منقبض کرده و تولید مایعی را که سبب انسداد سینوسها میشود، کاهش میدهد. دو نوع از ضد احتقانها عبارتند از سودافدرین و فنیل افرین. علاوه بر این دو نوع، نوع سومی هم با عنوان فنیل پروپانولامین وجود دارد که به علت خطر بروز خونریزی مغزی مورد تأیید نیست. این ضد احتقانها برای درمان گرفتگی بینی و حساسیت افراد به گرده و نیز بهبود علائم ویروسی و سینوزیت مؤثرند و مایع عفونی راههای هوایی را خشک میکند. معمولترین ضد احتقانهایی که در غالب موارد مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از: بکلومتازون، فلوتیکازون(فلوناز)، تریامسینولون، مومتازون، بودسونید، آتروهیست پلاس، پروفن و اوکسی متازولینها (مانند افدرین.)ضد احتقانها با وجود فوایدشان عوارض جانبی هم دارند که مهمترین آنها بیخوابی است که درست برخلاف خوابآور بودن آنتی هیستامینها عمل میکنند. در واقع آنتی هیستامینها و ضد احتقانها عوارض جانبی دارند که ضد هم هستند و بهترین روش مصرف، ترکیب این دو نوع دارو با یکدیگر است که در این صورت اثر داروها مضاعف میشود. از عوارض دیگر ضد احتقانها میتوان به ناآرامی، مشکل در دفع ادرار، سردرد و افزایش فشار خون اشاره کرد و بهترین زمان مصرف، چندین ساعت پیش از خواب است. استفاده بیش از ۳ روز از این اسپریها باعث عود کیپ شدن بینی و حتی تشدید این وضعیت میشود. اسپریهای غیراستروئیدی بینی: از نخستین اسپریهای این گروه میتوان از سدیم کرومولین (نیزال کروم) نام برد. این اسپری، داروی بیخطری است که زنان باردار با خیال راحت میتوانند از آن استفاده کنند. این دارو علائم آلرژی را کاهش داده و تنها ممکن است باعث تحریکپذیری بینی شود. بهتر است چند هفته پیش از شروع فصل آلرژی از آن استفاده کرده و پیش از مصرف، بینی را با محلول نمکی شستشو دهید تا راههای هوایی بینی را تمیز کرده و تماس دارو را با مخاط بینی بیشتر کند. اسپریهای استروئیدی (کورتیکواستروئیدی) بینی: این نوع اسپریها به خاطر خنثی کردن علائم گستردهای از آلرژی مانند گرفتگی بینی، ترشحات پشت حلق، خارش و عطسه بسیار مؤثرتر از انواع دیگر هستند. اسپریهای استروئیدی التهاب بینی را کاهش داده و راه هوایی را باز میکند بنابراین تنفس از راه بینی راحت تر میشود. این داروها نیز مانع ترشح هیستامینها میگردند و چون براحتی جذب جریان خون نمیشوند، نسبت به استروئیدهای خوراکی عوارض جانبی کمتری دارند. از معروفترین کورتیکواستروئیدها میتوان به تریمسینولون آستونید، مومتازون، فلوتیکازون(فلوناز)، فلونیزولید، بودنوزید و بکلومتازون اشاره کرد. یکی از عوارض این اسپریهای استروئیدی بینی ایجاد سوراخ در دیواره بینی، استخوان و غضروف جداکننده سوراخهای بینی است. عوارض دیگر هم عبارتند از بالا بردن فشار خون، زخم داخل بینی، آب مروارید، آب سیاه، اضافه وزن، پوکی استخوان، افزایش چربی خون، تغییرات رفتاری، سردرد و بیخوابی.
از آتش بیارهای معرکه غافل نشوید
به طور معمول کیپ شدن بینی بر اثر ویروس یا باکتری ایجاد میشود که عمده ترین عوامل ایجادکننده این حالت سرماخوردگی معمولی یا زکام، آنفلوآنزا و عفونت ویروسی است ولی علاوه بر اینها مشکلات و عوامل دیگری هم در این امر نقش دارند.مصرف غذاهای تند و پرادویه، حساسیت به برخی مواد غذایی همچون بادام زمینی و شیر از جمله حساسیتهای غذایی هستند که ممکن است با مواجهه با آنها دچار گرفتگی بینی شوید.استفاده از عطر و لوازم آرایشی و حتی قرار گرفتن در معرض چنین موادی نیز میتواند کیپ شدن بینی را ایجاد یا تشدید کند. در این میان فراموش نکنید که هرگز در معرض هوای خشک و دود سیگار و انواع دخانیات، گردهها و گل و گیاههای معطر قرارنگیرید.برخی بیماریها همچون تب یونجه، سینوزیت مزمن و حاد، سردردهای خوشهای، سرخجه، سرخک، تورم غدد لنفاوی، مشکلات تیروئیدی و سیاه سرفه و التهاب ریه مستعدکننده گرفتگی بینی به شمار میروند.و البته بارداری، استفاده از داروهای فشار خون و نیز استفاده از برخی انواع داروها، تغییرات هورمونی و بروز استرس میتواند شما را دچار احتقان بینی کند. اما برخی عوامل هم در خود بینی هستند که عامل بروز گرفتگی میشوند. پولیپ بینی، انحراف بینی، وجود جسم خارجی در بینی و نیز استفاده بیشاز ۳ روز از قطرهها و اسپریهای ضد احتقان بینی میتوانند این حالت را تشدید کند.معمولا احتقان بینی همراه با گرفتگی است و اغلب فرد در این شرایط دچار آبریزش هم میشود ولی این امر همیشگی نیست. در موارد شدیدتر بیماری، فرد ممکن است با عفونت گوش، مشکلات خواب و حتی خرخر روبهرو شود. افرادی که دچار کیپ شدن بینی هستند گهگاه تو دماغی صحبت میکنند و حالت سرماخورده دارند. اکثر این بیماران به دلیل گرفتگیبینی معمولا با دهان باز تنفس میکنند و همین امر باعث خشکی دهان میشود. در صورتی که علائم ذکر شده بیش از ۱۰ روز به طول انجامید، اگر بیش از ۳ روز ادامه داشت، در صورتی که ترشحات بینی سبز رنگ و همراه با تب و درد سینوسها بود (از علائم عفونت باکتریایی)، اگر مبتلا به آسم یا التهاب ریه هستید یا از داروهای خنثیکننده ایمنی بدن استفاده میکنید و چنانچه در ترشحات بینی خون مشاهده شد یا پس از آسیب وارده به سر شاهد ترشحات شفاف مداوم از بینی خود بودید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. البته درباره این علائم در کودکان بیشتر مراقب باشید. اگر کودکتان زیر ۲ ماه سن دارد و دچار تب شده، اگر کودک آبریزش یا گرفتگی بینی دارد و دچار مشکل تنفسی شده است، هر چه زودتر او را به مرکز درمانی انتقال دهید.
نکاتی مهم برای رفع کیپ شدن بینی
در زمان کیپ شدن بینی شکلات نخورید. مواد فشردهٔ قندی، مخصوصاً شکلات، ممکن است تورم غشای بینی را باعث شوند. تا زمانی که بینی گرفته است از این مواد نخورید. فلفل قرمز در غذا بریزید. کاپسایسین، که مادهٔ فعال فلفل قرمز است، سلول های مخاطی بینی را ودار به ترشح کرده و با زیاد کردن آبریزش بینی آن را پاک می کند.ورزش را فراموش نکنید. اگر احساس کیپ شدن بینی در اثر سرماخوردگی بدون تب یا سرفه می کنید، کمی ورزش ملایم مثل پیاده روی آن را رفع می کند. ورزش شما را از ابتلا به سرماخوردگی هم حفظ می کند. تحقیقات نشان داده است که دستگاه ایمنی بدن در طی ورزش و تا چهار ساعت بعد از آن تقویت می شود.برای درمان سریع کیپ شدن بینی چای سبز بنوشید چرا که نوشیدن چای سبز باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود و گرفتگی سینوس ها به علت آلرژی یا سرماخوردگی را باز می کند.چای سبز حاوی مواد مغذی ضد التهاب مثل ویتامین C و ال تِنین است و همین موجب رفع گرفتگی بینی می شود.همچنین چای سبز حاوی مواد آنتی اکسیدانی است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند. تمامی علائم ناشی از سرماخوردگی را برطرف می کند؛ مثل آبریزش بینی، تب و گلودرد.