پاسخی به مساله امکان تغییر رویکرد کاخ سفید به ایران با خروج فلین

به گزارش «تابناک» اثرات خروج مشاور امنیت ملی ضد ایرانی ترامپ از کاخ سفید بر سیاست های دولت جدید آمریکا بر ایران را از چند جنبه اساسی میتوان بررسی کرد. بدون هیچ شکی یکی از مهمترین عوامل اثر گذار بر رویکردهای سفت و سخت ترامپ در مورد ایران در کمتر از یک ماه ریاست جمهوری وی، مایکل فلین بوده است هرچند تعداد چهره های ضد ایرانی در کاخ سفید در حال حاضر اندک نیست. 

 

مایکل فلین به عنوان مشاور ارشد امنیت ملی ترامپ و نزدیک ترین چهره به دفتر کار ترامپ در کاخ سفید از اثر گذاری زیادی بر تصمیمات رئیس جمهور و سیاست گذاری های وی برخوردار بود و از آنجایی که به خوبی میدانیم که فلین از یک فوبیای شدید در مورد ایران رنج میبرد، میتوان به خوبی حدس زد که مجرا و آبشخور تصمیمات سخت ترامپ در دوهفته اول ریاست جمهوری اش در مورد ایران کجا بوده است.

 

 

رستاخیز دوباره شورای امنیت ملی در آمریکا

 

رضا نصری پژوهشگر موسسه عالی مطالعات بین المللی ژنو به خوبی و درستی در این زمینه اشاره کرده است اکنون در دولت ترامپ فرایندهای تصمیم سازی در سیاست خارجی از مدار وزارت خارجه خارج شده است و به دست شورای امنیت ملی افتاده. در واقع آنچه نصری به آن اشاره میکند به عبارت ساده این است که اکنون تصمیمات اساسی در شورای امنیت ملی ترامپ گرفته میشود و وزارت خارجه تنها به بازوی اجرایی این تصمیمات تبدیل شده است (و به احتمال قوی همینطور وزارت دفاع). 

 

این مساله یک رستاخیز در شورای امنیت ملی آمریکا در راستای تصمیم سازی است همانند آنچه در دوران کسینجر یا برژنسکی و رایس شاهد آن بودیم. اکنون آنچه بیش از هر چیز باید بر روی ان تمرکز کرد تا آینده و نتایج سیاست های ترامپ در حوزه سیاست خارجی را تبیین نمود، نه وزارت خارجه بلکه شورای امنیت ملی است. شاید به همین دلیل است که طی تقریبا یک ماه اخیر در حوزه سیاست خارجی ترامپ، کمتر نامی که شنیده شده است، نام رکس تیلرسون وزیر امور خارجه ترامپ است، آن هم در جایی که مایکل فلین و استفن بنن بازی گردانان اصلی سیاست های ترامپ بوده اند.

 

این اولین نکته ای است که باید در پاسخ به سوال در مورد اثر خروج فلین از کاخ سفید بر رویکردهای دولت جدید آمریکا در رابطه با ایران مد نظر قرار داد. اکنون با این زمینه کلی باید به چند مساله اساسی اشاره کرد.

 

 

فلین و توافق هسته ای

 

واشنگتن فری بیکون که یکی از نشریات محافظه کار و دست راستی ایالات متحده است، شب گذشته در مطلبی به نقل از چند مقام ارشد آمریکایی بیان کرده که استعفای فلین و خروج او از کاخ سفید ناشی از تلاش های مقامات دولت قبل یعنی دولت اوباما برای خفه کردن یکی از منتقدان بزرگ توافق هسته ای با ایران بوده است.

 

این گزارش بیان کرده که مقامات قبلی دولت اوباما که هنوز با واسطه هایی در کاخ سفید نفوذ دارند و در راس همه انها بن رودز - مشاور سیاست خارجی باراک اوباما - طی تلاش های اخیر خود برای زنده نگاه داشتن توافق هسته ای به عنوان میراث بزرگ دوره دوم باراک اوباما - که آن را به دلیل اهمیتش Obamacare دور دوم نیز مینامند  - به دست و پا کردن اسنادی برای خارج کردن مایکل فلین، ضد ایرانی ترین چهره در کاخ سفید و از منتقدان اصلی توافق هسته ای با ایران دست زده اند.

 

صرف نظر از این که خود کاخ سفید طی بیانیه ای به صراحت بیان کرده که دولت و شخص ترامپ از ماجرای ارتباطات فلین با روسیه آگاه بوده است و گزارش واشنگتن فری بیکون اساسا سناریو سازی برای جهت دادن به این مساله و مرتبط کردن آن با ایران به نظر میرسد، اما همین مطلب یک مساله اساسی را در دل خود دارد: اکنون یکی از مهمترین قطعات پازل سیاست های ترامپ در مورد ایران در کاخ سفید دیگر حضور ندارد. 

 

این مساله میتواند اثر اساسی بر موضوع انتقادات از توافق هسته ای داشته باشد. البته پیش از این نیز دولت ترامپ تا حد زیادی به این نتیجه رسیده بود که کار چندانی در مورد توافق هسته ای نمیتواند به شکل مستقیم صورت دهد. اما تمامی سناریو ها و تصمیمات دولت ترامپ به نظر در این راستا بود که به شکل غیر مستقیم ایران را در مسیری تحت فشار قرار دهد که موج های آن ساحل توافق هسته ای را درنوردد. اثر گذاری مایکل فلین هم در پشت صحنه و هم در مقابل دوربین رسانه ها در این موضوع غیر قابل انکار است. 

 

با خروج فلین از کاخ سفید فعلا برای مدتی سیاست های تعریف شده پیش از این در مورد توافق هسته ای احتمالا با وقفه ای اساسی مواجه خواهد شد و شاید با توجه به جایگزین های فلین در کاخ سفید آن لبه تیز قبلی را تا حد زیادی از دست بدهد.

 

موضوع نتانیاهو و نقشه های « بی بی»

 

 

امروز قرار است بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ دیدار کند. دیداری که پیش از این بیان شده بود مهمترین دستور کار آن ایران و پراکسی ها و نایبان ایران در منطقه خاورمیانه است. البته موضوع صلح خاورمیانه و تحرکات شهرک سازی اخیر اسرائیل نیز از جمله موضوعات این دیدار است که نتانیاهو چندان علاقه ای به طرح آنها ندارد.

 

مارک لندر ستون نویس نیویورک تایمز در مطلبی به خوبی اشاره کرده است که استعفای فلین از کاخ سفید به شدت موضوع دیدار نتانیاهو و ترامپ را تحت تاثیر قرار میدهد. نتانیاهو با این امید روانه واشنگتن شده است که فشارهای آمریکا بر ایران را دو چندان کند. اما اکنون بزرگترین منتقد و چهره ضد ایرانی در کاخ سفید دیگر حضور ندارد. 

 

در حالی که فلین در کاخ سفید نیست و رکس تیلرسون و جیمز ماتیس نیز هر دو در سفر دیپلماتیک - نظامی به سر میبرند احتمالا ترامپ به همراه جرد کوشنر - مشاور خاورمیانه و داماد ترامپ - و استفن بنون با نتانیاهو دیدار میکند. این ترکیب بیش از هر چیز میتواند موضوع و محور دیدار را از ایران به سمت ماجرای شهرک سازی های اسرائیل و صلح خاورمیانه سوق دهد. 

 

مارتین ایندیک فرستاده مخصوص اوباما برای صلح خاورمیانه در این زمینه میگوید: در مورد موضوعی که نتانیاهو علاقه زیادی برای صحبت پیرامون آن دارد - ایران - اکنون او بازیگر اصلی خود در کاخ سفید را در کنار ندارد. فلین که بازیگر اصلی طرح های نتانیاهو برای ایران بوده است اکنون استعفا داده است.

 

در این زمینه میتوان گفت که با توجه به این مساله احتمالا تا تعیین جانشین اصلی فلین برنامه های نتانیاهو نیز با وقفه ای اساسی مواجه خواهد شد. این امر به معنی آن است که مجددا احتمال از دست رفتن و نادیده گرفتن بخش هایی از طرح شکل گرفته در ذهن بی بی برای ایران یا حداقل تغییر اساسی در آنها قوت میگیرد.

 

آینده سیاست های کاخ سفید در مورد ایران

 

 

باز گردیم به نکته نخست یعنی بازیگری اصلی شورای امنیت ملی آمریکا در حوزه سیاست خارجی و این سوال که آیا خروج فلین از کاخ سفید به معنی دوره ای آرام تر و راحت تر برای ایران است یا نه.

 

پاسخ نخست به این مساله: آری. مایکل فلین کسی است که معتقد است ایران پشت بمب گذاری بنغازی لیبی است و برای مدتها تمامی تیم خود را مشغول آن کرده بود که سندی برای نظریه توهمی وی دراین زمینه پیدا کنند. وی کسی است که معتقد است بن لادن با تهران رفت و آمد داشته و با ایران مشغول کار بر روی سلاح های شیمیایی بوده است. فلین شخصی است که اعتقاد قلبی دارد به این که اسنادی سری در توافق هسته ای اوباما با ایران وجود دارد که اوباما نخواسته آنها منتشر شود.

 

قطعا خروج یک چنین شخصی از مرکز حلقه تصمیم گیری در شورای امنیت ملی کاخ سفید، تا حد بسیار زیادی میتواند جنبه های ضد ایرانی تصمیم های ترامپ  را تعدیل کند. اکنون ذهنی که پارنویا و توهم اساسی در مورد نیات ایران داشت، دیگر جزو اثر گذاران اصلی بر سیاست های دولت جدید آمریکا نیست و در نتیجه هر شخص دیگری هم که به جای او در این مقام قرار بگیرد از ویژگیهای شخصیتی فلین و رویکردهای وی به ایران برخوردار نخواهد بود.

 

اما پاسخ دوم به این سوال خیر است. خیر به این دلیل که انتصاب شخصی مانند فلین، جیمز ماتیس یا استفن بنن را از سوی ترامپ باید در یک زمینه کلی تر نگاه کرد. بر خلاف آنچه که در مورد ترامپ تصور میشود، و بر خلاف نظراتی در مورد این که وی از سلامت روانی برخوردار نیست، باید گفت که اتفاقا وی به شکلی هوشمندانه تیم خود را چیده است و اهدافی که برای یک چنین چینشی در نظر داشته، قطعا تغییری نکرده و نخواهد کرد.

 

در واقع شخصی مانند فلین به این جهت در پست مشاور امینت ملی منصوب شده بود که با رویکردها و اهداف ترامپ همخوانی و همراهی داشته است هرچند با دوزی متفاوت و زیاد. تغییر کارگزار در این ساختار ایده ای و عینی چندان به نظر مهم نیست و در نهایت احتمالا شاهد آن خواهیم بود که شخص بعدی کما بیش همین رویکردها در مورد ایران - و سایر موضوعات سیاست خارجی ترامپ - را ادامه خواهد داد، اما با منشی متفاوت تر از فلین.

 

 

استفن والت نظریه پرداز روابط بین الملل چندی پیش در مطلبی جالب توجه در فارین پالیسی به زیبایی بیان کرده بود که آنچه جهان ترامپ و آدم های او را شکل داده است، ایده های برآمده از ذهنیت هانتینگتونی است. برخورد تمدن ها و این که تمدن اسلامی در حال غلبه بر دنیای یهودی-مسیحی میباشد. 

 

ترامپ، بنن، رودی جولیانی، فلین، پومپئو و بسیاری دیگر از ارکان حلقه دولت ترامپ با یک چنین رویکردی در کاخ سفید قرار گرفته اند و قطعا خروج یکی از این ها به معنی داخل شدن شخص دیگری با رویکردی متفاوت نیست. از این جهت است که باید گفت در نهایت خروج فلین چندان تغییری در سیاست های ضد ایرانی و ضد اسلامی ترامپ ایجاد نخواهد کرد هرچند جانشین وی و ویژگیهای عملیاتی و شخصیت او اهمیت زیادی در شدت و ضعف این سیاست ها خواهد داشت.