نگاهی به سیاست جدید چین

*دکتر بهزاد شاهنده استاد دانشگاه تهران در عصر ایران نوشت: "پکن" اخیرا اعلام کرده که آماده است رهبری جهان را در شکل دادن به "نظم نوین جهانی" در راستای حراست از امنیت بین المللی  بر عهده گیرد.

 این موضع در مقابل "ملی گرایی" و روند تضعیف "جهانی شدن" در دنیا و به خصوص سیاست " آمریکا در رأس" دولت دونالد ترامپ اتحاذ شده است.                                        

پکن، از زمان قدرت گرفتن رهبران "نسل پنجم" که از سال 2012 سکان رهبری را بر عهده دارند، بر این نکته تاکید می کند که خواهان به رسمیت شناختن جایگاه جهانی چین و مشارکت قوی این کشور در صحنه بین المللی است.

این موضع با سیاست سه دوره قبلی (دنگ - جیانگ - هو) که "پکن" سیاست "پنهان کردن قدرت خود در پشت بوته ها" را برای جلوگیری از ایجاد حساسیت تعقیب می کرد، متفاوت است.

"شی جین پینگ" رییس جمهور چین که اخیرا لقب "رهبر کلیدی" را به القاب خود اضافه کرده است، اعلام داشته که به سبب  فرایند "انزواگرایی و ملی گرایی واشنگتن" و سیاست "برگزیت" لندن، چین ناخواسته هدایت و رهبری جهان در تعمیق جهانی شدن را در بر خواهد گرفت.

"پکن" معتقد است که سلطه غرب بر جهان به دلیل عدم اراده لازم در نزد رهبران غرب و موج گسترده ملی گرایی که گاه جنبه افراطی به خود گرفته در شرف پایان است و در چنین وضعیتی،  رهبری جدیدی برای جهان لازم است که با تاکید بر حفظ و تداوم "جهانی شدن" و "امنیت بین المللی"، سکان تعامل جهانی که شیرازه آن حراست از اقتصاد جهانی است را بر عهده گیرد؛ جهانی که به زعم چین از عدالت و انصاف بیشتری برخودار باشد.

رهبران چین با استناد به کنفرانس اخیر " مونیخ" و تلاش کشورهای حاضر در برگزیدن ملی گرایی و ... بر این باور هستند که جهان به سوی تقویت مرزها و حمایت اقتصادهای ملی و حفاظت گرایی و بسته بودن در حرکت است که محیطی نا امن را تداعی می کند. به عبارت دیگر سیاست های جاری جهانی از قبیل منع های مهاجرتی، خروج از پیمان های جهانی و منطقه ای و برتری جویی در داشتن زرادخانه های هسته ای و... امنیت جهانی را به مخاطره خواهد انداخت و سرمایه هایی را که باید در ایجاد رفاه نسل های آینده به تاراج می برد.

نظم موجود بین المللی نشات گرفته از اوضاع و احوال پس از جنگ جهانی دوم است، زمانی که آلمان و ژاپن شکست خوردند و شوروی سابق و بریتانیا و فرانسه شدیدا تضعیف شده بودند. در چنان وضعیتی، ایالات متحده آمریکا نظم جدیدی را با رهبری خود بر عهده گرفت که در آن بر لیبرال دموکراسی تاکید می شد. معذلک به مرور زمان "واشنگتن" رهیافت امپرالیستی را پیشه کرد و کشورها متعددی را مورد تعرض قرار داد.

"پکن" در سمینار امنیت ملی که در ماه گذشته برگزار شد دو رهیافت تحت عنوان "دو رهنمون لینگه این داو" را در ارتباط با نظم جهانی و امنیت بین المللی مطرح کرد که در آن تقویت روندجهانی شدن اقتصاد بین الملل به عنوان تنها راه نجات بشر از ویرانی گسترده امروزی مورد تاکید قرار گرفته است.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا چین توان لازم را رهبری جهان دارد؟ زیرا که "اراده"، هر چند لازم است و به تنهایی کافی نیست.

در این راستا دو اجلاس سالانه " کنگره خلق چین" و "کمیته ملی کنفرانس مشورتی خلق چین" با تاکید بر بی اعتمادی حاصل از سیاست های دولت جدید آمریکا و جو حاکم درون گرایی در اروپا، برگزار می شودد تا پکن نشان دهد که استراتژی برخورد با این وضعیت را مد نظر دارد. "شی جین پینگ" در گردهایی " داوس" در ماه ژانویه 2017 اعلام آمادگی کرده است که با روند ضد جهانی شدن مقابله نماید.

برخی از چین شناسان بر این عقیده هستند که مجمع "یک کمربند - یک جاده" که قرار است در ماه مه 2017 در "پکن" برگزار گردد، از اجلاس "جی بیست" که در ماه سپتامبر سال گذشته تشکیل شد به مراتب بزرگتر خواهد بود. ابتکار " یک کمربند - یک جاده " در سال 2014  با سرمایه گذاری اولیه 40 میلیارد دلاری که از ذخایر غنی ارزی چین می باشد، عملیاتی شد. از آن زمان سرمایه های زیادی جذب این طرح عظیم شده که می توان به موافقت دولت سنگاپور در شراکت 22 میلیارد دلاری با " بانک عمران چین" اشاره نمود.

در این چارچوب، چین سرمایه گذاری کلان در سراسر جهان را آغاز کرده است که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سرمایه گذاری 15 میلیارد دلاری در پروژه نفت و گاز قزاقستان

- تعهد 250 میلیارد دلاری ظرف یک دهه آینده برای کمک به توسعه آمریکای جنوبی (بخش خصوصی چین اعلام آمادگی کرده که کانالی به مسافت 255 کیلومتر که سراسر کشور نیکاراگو می گذرد را بودجه 50 میلیارد دلاری را احداث نماید)

- تامین سه میلیارد دلاری خطوط راه آهن بلگراد- بوداپست

- احداث 2233 کیلومتر خطوط  راه آهن  و 3350 کیلومتر بزرگ راه در قاره آفریقا

- ساخت کریدور 46 میلیارد دلاری جاده ای شامل راه آهن ساخت پل در پاکستان

- مشارکت در توسعه صنعت انرژی ایران ، کشوری که نیاز به سرمایه گذاری 100 میلیارد دلاری در احیای توان تولید نفت و گاز دارد؛ در سفر اخیر رییس جمهور چین به ایران افزایش حجم مبادلات اقتصادی بازرگانی دو کشور ایران و چین به 600 میلیارد دلار ظرف یک دهه هدفگذاری شد.

 - حمایت مالی از "بانک سرمایه گذاری زیر ساختهای آسیایی" که 53 عضو دارد با قول سرمایه گذاری اولیه 100 میلیارد دلاری "پکن"

- پرداخت 80 میلیارد دلار وام کم بهره به اقتصادهای ضعیف آسیایی توسط " بانک واردات و صادرات چین" در سال 2015 که  به مراتب بیشتر از وام 27 میلیارد دلاری" بانک توسعه آسیایی" در آن سال است." پکن" اعلام داشته است که منبعد در کشورهای نیازمند سرمایه به مشارکت در پروژه پرداخته و از سرمایه گذاری صرف پرهیز خواهد کرد.

در پایان باید متذکر شد که رهبری چین در تعمیق " جهانی شدن" که امنیت و رفاه جهانی حاصل خود دارد نه تنها زندگی مردم آن کشور را بهبود خواهد بخشید بلکه به توسعه جهانی که در گروی تعامل بین المللی است خواهد انجامید. انبوهی از کشورهای جهان از قدرت بالقوه برخوردار هستند ولی از سرمایه و تخصص لازم در رهایی از توسعه نیافتگی بر خوردار نمی باشند که تعامل با دیگران تنها راه نجات است.     

جمهوری خلق چین در یک نگاه:

جمعیت یک میلیارد و  382 میلیون نفر – برابر 18.4% جهان

رشد جمعیت:  0.49

مساحت: 9.6 میلیون متر مربع( بزرگترین کشور جهان پس از روسیه و کانادا)

مرز آبی: 18000کیلومتر

تولید ناخالص داخلی( اسمی): 11.39 تریلیون دلار( دوم در جهان)

تولید ناخالص داخلی( معیار قدرت خرید) 27.21 تریلیون دلار ( اول در جهان)

رشد تولید ناخالص : 6.7%

درآمد سرانه (اسمی) : 8.261 هزار دلار

در آمد سرانه (معیار قدرت خرید): 15.424 هزار دلار

تولید ناخالص داخلی بر اساس بخش اقتصادی: کشاورزی 9%- صنعت 40.5%- خدمات 50.5%

نیروی کار: 807 میلیون

نرخ بیکاری: 4.5%

صادرات: 2.3 تریلیون دلار

واردات: 1.7 تریلیون دلار

ذخایر ارزی: 3.3 تریلیون ( اخیرا برای تقویت اقتصاد کاهش داشته است)

بزرگترین کشور تجاری جهان

اولین کشور آسیایی با تولید ناخالص داخلی بالای 10 تریلیون دلار