پسابرجام و جاده هموار روابط ایران و اروپا

به گزارش ایرنا، مناسبات ایران و کشورهای قاره سبز به ویژه اتحادیه اروپا در ماه های گذشته رونق را تجربه کرده است. بدون شک بازگشت روابط تهران و بروکسل به دوره رونق را نمی توان از سرنوشت مذاکرات هسته ای و توافق انجام شده بین ایران گروه 1+5 جدا دانست.

توافق ها و سندهای همکاری که بین دو طرف طی یکسال گذشته امضا شده بیش از هر موضوعی، ریشه در همین توافق دارد. بنابراین در فضای پسابرجام ما شاهد دو نوع از همکاری در موازات یکدیگر بوده ایم که عبارتند از همگامی در پیشبرد برنامه هسته ای و همکاری در مسائل غیرهسته ای همچون اقتصادی و تجاری.

** همگامی ایران و اتحادیه در پیشبرد توافق

توافق هسته ای نتیجه تلاش 22 ماهه هفت کشور جهان بود که در یک طرف شش قدرت در قالب گروه 1+5 و در طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران قرار داشت. همکاری و همگامی ایران و طرف مقابل تازه پس از اجرای برجام آغاز شد که ضمیمه 3 متن توافق بر این امر مهم تاکید داشت؛ ضمیمه ای که چارچوب مشخصی را برای همکاری هسته ای تشریح می کرد.

بخشی از این همکاری های هسته ای در قالب روابط بین ایران و اروپا جای می گرفت.

در مدت یکسال و اندی که از اعلان رسمی اجرای برجام می گذرد، همواره شاهد همکاری هسته ای میان دو طرف بوده ایم. تازه ترین آن نیمه نخست اسفندماه امسال در بروکسل رُخ داد که همان نشست مقام های عالی رتبه کشورمان و اتحادیه اروپا بود.

در این نشست ریاست هیات ایرانی بر عهده «بهروز کمالوندی» معاون رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان و در طرف مقابل هم «هلگا اشمیت» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار داشت. آنها با بهره گیری از فرصت به دست آمده در ارتباط با همکاری های مشترک در حوزه مسایل هسته ای گفت وگوهای سازنده ای را ترتیب دادند.

افزون بر آن، فرصتی فراهم شد تا چهره ای برجسته پارلمانی، مقام های ارشد سازمان انرژی اتمی و نمایندگان وزارت امور خارجه کشورمان با همتایان خود در جریان سینماری حضور و رایزنی های فعالانه ای داشته باشند؛ سمینار مهمی که محصول ابتکار مشترک «میگل آریاس کانیته» کمیسیونر انرژی اتحادیه و «علی اکبر صالحی»معاون رییس جمهوری و رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان بود.

به باور ناظران، این سمینار فرصت خوبی برای بازبینی جزئیات آخرین پیشرفت ‌ها در حوزه معاهدات هسته‌ای شامل ایمنی هسته‌ای در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و تبادل درس‌های آموخته شده میان شرکت کنندگان بود.

در ضمن موجب تقویت این برداشت شد که همکاری های بین المللی و مقررات هسته‌ای مکمل یکدیگرند و برای استفاده حداکثری از تمامی مزایا همه طرف‌ها می بایست به صورت موازی آن را توسعه دهند. انتظار می رود در نشستی که تا پایان سال میلادی قرار است در اصفهان برگزار شود، همکاری های دوجانبه و چندجانبه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

البته برگزاری چنین نشست مفیدی بی ارتباط با گزارش مثبت آژانس بین المللی انرژی اتمی نیست چرا که تنها چهار روز پیش از برگزاری اجلاس بروکسل، مدیر کل این سازمان راستی آزمای بین المللی جمعه ششم اسفندماه بر پای همکاری های سازنده پسابرجامی جمهوری اسلامی ایران مُهر تایید زد.

این گزارش آمانو که نخستین گزارش وی در سال جدید میلادی به شمار می رود اذعان می کرد که درجه غنی‌سازی اورانیوم ایران از 3.67 فراتر نرفته و میزان ذخائر اورانیوم کشورمان نیز در زمان تهیه گزارش برابر با 101.7 کیلوگرم بوده که این میزان بسیار کمتر از اندازه پیش‌بینی‌شده در برجام است... در ارتباط با ذخایر آب سنگین ایران نیز همین موضوع صدق می کرد.

در مجموع، توافق هسته ای نه تنها زمینه را برای همکاری های بین المللی در این حوزه فراهم کرد بلکه به گشایش های زیادی در روابط ایران و جهان از جمله اتحادیه اروپا منجر شد.

** گشایش در روابط ایران و اروپا با برجام

رفت وآمد هیات های سیاسی و اقتصادی که همزمان با مذاکرات هسته ای کلید خورده بود پس از برجام با جدیت و سرعت بیشتری انجام گرفت. کمتر روزی را می توان در تقویم پسابرجام دید که رویداد مهمی در عرصه سیاست خارجی اتفاق نیفتاده باشد.

نخستین گام مهم اتحادیه ای برای توسعه مناسبات با ایران پساتوافق توسط «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برداشته شد. او 28 فروردین در صدر هیاتی سیاسی- اقتصادی وارد تهران شد؛ سفری دوروزه که با همراهی شماری از اعضای پارلمان اروپا و کمیسیونرهای این اتحادیه انجام گرفت. هدف از این گفت وگوها بیش از آن که در ارتباط با مسائل هسته ای باشد به دلیل اهمیت گسترش روابط تجاری و اقتصادی با ایران ارزیابی شد.

علاوه بر سفر موگرینی، مقام ها و مسوولان عالی رتبه جمهوری اسلامی و کشورهای عضو اتحادیه بارها از کشورهای یکدیگر دیدن کرده و سندهای همکاری دوجانبه ای را از امضا گذرانده اند که برخی از این سندها در دست اجرا است و شماری نیز در انتظار زمان مناسب برای عملیاتی سازی.

تنها در سفری که رییس جمهوری به برخی از کشورهای این اتحادیه داشت سندهای همکاری زیادی به امضا رسید. به عنوان نمونه در جریان سفر روحانی به فرانسه و ایتالیا، حداقل 30 توافقنامه همکاری به ارزش تقریبی 51 میلیارد دلار بین مقامات دو کشور امضا شد. وورد هواپیمای ایرباس به ایران یکی از نتایج ملموس این سندها بود.

با نگاهی به آمارهای انتشاریافته قبل و بعد از برجام به خوبی مشخص می شود که برجام تا چه حد به توسعه مراودات ایران و اتحادیه کمک کرده است. حجم مبادله هایی که در سال 2011 به بیش از 26 میلیارد یورو می رسید، در سال 2012 به علت شدت یافتن تحریم ها و تحریم واردات نفت ایران، کاهشی 55 درصدی را به خود دید و به 12.12 میلیارد یورو رسید. در سال 2013 و 2014 حجم مبادله ها به ترتیب 6 میلیارد و 283 میلیون و هفت میلیارد و 566 میلیون یورو اعلام شد.

حال آمارهای انتشاریافته از منابع معتبر جهانی، عکس سال های گذشته را تصویرگری می کند. سایت آماری کمیسیون اروپا(یورو استات) چندی پیش در گزارشی حجم مبادلات تجاری بین ایران و اتحادیه را در 10 ماهه اول سال گذشته میلادی (2016) معادل 10.3 میلیارد یورو ارزیابی کرد که رشدی 66 درصدی را نشان می داد چرا که همین منبع حجم مبادلات تهران و بروکسل را در دوره زمانی مشابه در سال 2015 حدود 6.2 میلیارد یورو تخمین می زد.

حال که گستره همکاری های تجاری و اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا رو به فزونی است، بحث گشایش دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران نیز مطرح شده تا بر سرعت همکاری های بیفزاید؛ موضوعی که به دلیل برخی مسائل و موانع هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.