جان هامون در دست افغان‌ها
روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: خشکسالی در سیستانوبلوچستان به دهه سوم نزدیک می‌شود. مردمی که امیدی به برطرف‌شدن خشکسالی نداشته‌اند از روستاها کوچ کرده و به سوی مناطق خوش‌آب‌و‌هوا‌تر رفته‌اند. تالاب هامون خشک شده است. هیچ‌کدام از دولت‌ها اقدامی اساسی برای احیای تالاب انجام نداده‌‌اند. کارشناسان محیط‌زیست می‌‌گویند در سال‌های اخیر وضعیت تالاب بهتر شده اما میزان آبی که در هامون وجود دارد تضمینی برای احیای این دریاچه نخواهد بود. حجم آبی که هر سال بر اثر سیل در افغانستان وارد ایران و تالاب هامون می‌شود برای احیای تالاب کافی نیست و با شروع گرما به سرعت تخریب می‌شود. افغانستان حقابه ایران از تالاب هامون بر اساس قرارداد سال ۱۳۵۱ را پرداخت نمی‌کند و تنها سیلاب‌های این کشور چند وقت یک‌بار به هیرمند و از آنجا به هامون سرازیر می‌شوند. کارشکنی‌های افغانستان در پرداخت حقابه و احیای تالاب هامون اعتراض مسئولان و مردم سیستانوبلوچستان را به همراه داشته است اما معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، وعده داده به‌زودی رایزنی‌‌ها با افغانستان نتیجه خواهد داد و مشکلات آبی میان ایران و افغانستان رفع خواهد شد.
برنامه‌های مشترک ایران و افغانستان برای احیای هامون
«ما در ارتباط با همکاری‌های مشترک با کشور و مردم افغانستان درباره موضوع تالاب بین‌المللی هامون، برنامه‌های زیادی داریم.» این سخنان معصومه ابتکار پس از دیدار با رئیس‌جمهوری افغانستان است. ابتکار به حل معضل حقابه امیدوار است و می‌گوید مسئولان افغانستان نیز برای احیای تالاب هامون مصمم هستند. آن‌طور که ابتکار می‌گوید در دیدار مشترک او و غنی، رئیس‌جمهوری کشور افغانستان مقرر شده تا تیمی تخصصی به‌صورت مشترک از دو کشور، برنامه‌ای جداگانه از سلسله‌اقداماتی که دو کشور ایران و افغانستان باید به‌صورت ضرب‌الاجل برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب بین‌المللی هامون انجام دهند، تهیه، تدوین و به دو کشور ارائه کنند. حبیب‌الله دهمرده، نماینده مردم زابل در مجلس می‌گوید وضعیت تالاب بحرانی است. ریزگردهای ناشی از خشک‌شدن تالاب که در روزهای اخیر هم گریبان‌گیر مردم بوده، افزایش پیدا کرده و زندگی در سیستانوبلوچستان بیش‌ازپیش برای مردم دشوار شده است.
او بی‌توجهی به تالاب هامون را مختص دولت کنونی نمی‌داند و می‌گوید: متأسفانه به مدت چهار دهه است که مسئولان هیچ قدمی در جهت پیگیری حقابه تالاب هامون برنداشته‌اند. دهمرده درباره وضعیت کنونی تالاب به ایسنا می‌گوید: آب وارد‌شده به رودخانه هیرمند و تالاب هامون ناشی از بارش‌های اخیر در افغانستان بوده است. هر چند از این طریق مقداری آب به رودخانه هیرمند و تالاب هامون وارد شده اما میزان آن به اندازه‌ای نیست که احیای دریاچه را به همراه داشته باشد و این حجم با گرمای هوا تبخیر می‌شود.
یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت کنونی اقدامات محیط‌زیستی بوده، تا جایی که پس از سال‌ها خشکسالی در تالاب‌هایی مانند هورالعظیم، جازموریان و ارومیه در ماه‌های گذشته شاهد روند رو به رشد آبگیری در این تالاب‌ها بوده‌ایم. این در حالی است که مسئولان استان سیستانوبلوچستان معتقدند درباره هامون تاکنون اقدام ملموسی انجام نشده است. دهمرده می‌گوید: سازمان حفاظت محیط‌زیست باید شفاف‌سازی کند که تاکنون چه اقداماتی و در چه مدت‌زمان مشخصی برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردهای سیستانوبلوچستان در نظر گرفته و چه اقداماتی را قرار است در آینده انجام دهد. رئیس سازمان به‌عنوان متولی محیط‌زیست باید برای مردم سیستانوبلوچستان شفاف‌سازی کند که تاکنون چه برنامه‌هایی اعم از کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردهای ناشی از هامون تدوین و طراحی کرده و چه اقداماتی قرار است در آینده انجام دهد. این نماینده مردم مجلس با انتقاد از اینکه سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکنون هیچ‌گونه حرکت ملموس و مؤثری در جهت احیای تالاب هامون و کنترل ریزگردهای سیستانوبلوچستان نداشته است، می‌گوید: هر چند خانم ابتکار به‌طور مداوم از برنامه‌ها و اقدامات انجام‌شده در جهت احیای تالاب و کنترل ریزگردهای سیستانوبلوچستان سخن می‌گوید اما این اقدامات و برنامه‌های ارائه‌شده از سوی این دستگاه هیچ‌گونه نمودی در زندگی مردم نداشته است.
حقابه پرداخت می‌شود اما کم!
حقابه رود هیرمند که ضامن دوام زندگی در سیستانوبلوچستان بوده، نزدیک به دو دهه است که به آنها تعلق نگرفته و مردم کم‌کم سرزمین مادری‌شان را به‌دلیل خشکسالی ترک کرده‌اند. سال‌هاست که سیلاب‌های فصلی به جای حقابه قانونی وارد ایران می‌شوند، درحالی‌که در قرارداد سال 1351، ذکر شده که تنها حجمی از آب به‌عنوان حقابه محسوب خواهد شد که دولت افغانستان قادر به اندازه‌گیری آن باشد، درحالی‌که این کشور توانایی اندازه‌گیری سیلاب‌های فصلی خود را ندارد. اسفند سال گذشته بود که علی‌احمد عثمانی، وزیر انرژی و آب افغانستان مدعی شد که ایران حقابه خود را از رودخانه هیرمند دریافت کرده است. آن‌طور که او گفته در 15 سال گذشته پس از سقوط طالبان در ارتباط با معاهده هیرمند، مذاکراتی با ایران از سوی وزارت انرژی و آب افغانستان صورت گرفته، دولت افغانستان و ایران سال گذشته، مذاکرات جدی‌تری را در ارتباط با اجرای این معاهده داشتند. عثمانی مدعی است که اجرای معاهده هیرمند، نشان‌دهنده این بوده که دولت افغانستان به معاهده‌های انجام‌شده و اصول بین‌المللی متعهد است. او تأکید کرده که ایران باید حق افغانستان را در ارتباط با آب‌های داخلی این کشور نیز به رسمیت بشناسد. عثمانی اما مدعی است در این مذاکرات، طرف ایرانی به‌طور کتبی اذعان کرده که حقابه از هیرمند را دریافت کرده‌اند. اظهارات عجیب وزیر انرژی افغانستان، اگرچه واکنشی را از سوی مسئولان بلندپایه ایرانی به دنبال نداشت اما مسئولان منطقه‌ای، گفته‌های او را به‌شدت تکذیب می‌کنند.
معصومه ابتکار اما فروردین امسال در آخرین اظهارنظر خود درباره حقابه هیرمند به سایت رویداد 24 اظهارات وزیر نیروی افغانستان را تکذیب نکرده و گفته که ایران حقابه هیرمند را دریافت می‌کند. «واقعیت این است که بخشی از حقابه هیرمند دریافت می‌شود، حالا اینکه چقدر از کل سهم حقابه است، این را وزارت نیرو باید تعیین کند ولی واقعیت این است که سهمی از حقابه از افغانستان دریافت می‌شود، اینکه هیچ حقابه‌ای دریافت نکردیم حرف نادرستی است.» نماینده مردم زابل و زهک در مجلس اما توضیحات بیشتری درباره دریافت حقابه از افغانستان داده و گفته است: متأسفانه در چهار دهه گذشته کشور افغانستان به تعهد خود در زمینه تأمین حقابه تالاب هامون عمل نکرده و سدهایی را روی رودخانه هیرمند که تأمین‌کننده آب تالاب هامون در کشور ما به شمار می‌روند، احداث کرده است و در تمام ایام سال مراقب هستند که آبی به تالاب هامون وارد نشده و تنها سه ماه از سال آن هم با بارندگی مقداری آب وارد هیرمند می‌شود. این درحالی است که 70 تا 80 درصد رودخانه هیرمند واقع در سیستانوبلوچستان خشک است؛ بنابراین مشاغل سیستانوبلوچستان به شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است و 25 درصد مردم به مهاجرت و حاشیه‌نشینی روی آورده‌اند.
زابل آلوده‌ترین شهر جهان
نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس، با یادآوری اعلام زابل به‌عنوان آلوده‌ترین شهر دنیا از سوی بهداشت جهانی، گفت: سازمان بهداشت جهانی دو سال پیاپی زابل را به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرده و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به خوبی بر این امر واقف است. او با بیان اینکه سیستانوبلوچستان از لحاظ میزان بیماری‌های تنفسی، چشمی و قلبی در کشور رکورددار است، یادآوری کرد: وجود ذرات معلق در هوا موجبات بروز مشکلات تنفسی، بیماری‌های چشمی و قلبی را در استان فراهم آورده است، این در حالی است که هیچ طرح و برنامه بلند‌مدتی برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردها تدوین نشده و وجود ندارد.
