این روزها جنگال ها در کشور آماده سوختن هستند

خبرگزاری مهر، گروه جامعه- مسعود بُربُر: خط سرخ آتش از میان علف‌های خشک و کوتاه روی تن کوه بالا می‌رود. درخت‌ها یکی یکی گُر می‌گیرند و سرخ می‌شوند و شاخه‌هایشان از درون می‌پکد و با صدای ترق و توروق جدا می‌شود و می‌افتد. بوی دود و گوشت سوخته پرندگان و حیوانات همه جا را گرفته است و محیط‌بانان با ترکه‌های چوب و بیل توی سر آتش می‌زنند و گاه گاه دبه آبی هم به دستشان می‌رسد تا روی شعله‌ها بپاشند. یک هفته بعد، لاشه ماری سوخته در خود پیچیده و تخم‌های پخته‌ی پرندگان از پوست بیرون زده است، تن کوه سیاه و درختان زغال شده‌اند.

این تصویر غالب جنگل‌های تحت مدیریت سازمان محیط زیست در فصل آتش و تا سال ۱۳۹۳ بود. آن‌گونه که مدیرکل حفاظت و شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست که بالاترین مقام مسئول در حوزه پیشگیری و اطفای حریق جنگل‌ها و مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست شمرده می‌شود به خبرنگار مهر می‌گوید، تنها در پارک ملی گلستان طی پنج سال قبل از ۹۳ هر سال بیش از هزار هکتار آتش‌سوزی داشته‌ایم و در سال ۱۳۹۰ فقط در همین پارک ملی ۳۵۰۰ هکتار جنگل در آتش سوخته است.

علی تیموری تأکید می‌کند: با اقداماتی که انجام شده این آمار اکنون کاهش جدی یافته و آمار ۶۷۰۰ هکتاری حریق جنگل‌های تحت مدیریت سازمان محیط زیست سال ۱۳۹۳ به ۳۴۰۰ هکتار در سال ۱۳۹۴ و ۲۲۰۰ هکتار در سال ۱۳۹۵ رسیده است یعنی سال ۹۵ نسبت به سال ۹۳ حدود ۷۰ درصد میزان آتش‌سوزی را در سطح مناطق حفاظت شده کاهش دادیم. در سال ۹۴ هم به همین صورت حدوداً پنجاه درصد نسبت به سال ۹۳ کاهش داشتیم.

با این حال این آمار تنها به مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست محدود می‌شود و این در حالی است که عمده مناطق جنگلی و مرتعی تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها هستند. آن‌گونه که رئیس این سازمان و معاون وزیر کشاورزی اعلام می‌کند: سالانه ۱۵ تا ۱۶ هزار هکتار از منابع طبیعی کشور دچار آتش‌سوزی می‌شوند.

خداکرم جلالی با اعلام اینکه به طور میانگین سالانه ۳۲۰ میلیارد تومان خسارت مستقیم زیست‌محیطی ناشی از آتش‌سوزی در کشور رخ می‌دهد تصریح می‌کند: البته این تنها آماری کلی است. سال گذشته در استان فارس در ۳ روز آتش ۹۶۸ هکتار جنگل دچار آتش‌سوزی شد اما هنوز برآورد دقیقی از میزان خسارت وارد شده انجام نشده است. بسیاری از آتش‌سوزی‌های کشور در مناطق صعب‌العبور صورت می‌گیرد که برای مقابله با آن نیازمند واکنش سریع هستیم که این امر از طریق ناوگان اطفاء حریق هوایی و بالگرد انجام می‌شود. هر استان دست کم یک بالگرد نیاز دارد و ۳۲ بالگرد به صورت آماده به کار خواهیم داشت که در مواقع لزوم به سایر استان‌ها نیز کمک می‌کنند.

همه راه‌ها برای کاهش آتش‌سوزی

مدیرکل حفاظت و شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست درباره برنامه‌های این سازمان برای کاهش حریق جنگل‌ها توضیح می‌دهد: در سال ۹۶ هم مثل دو سال پیش از آن برای پیشگیری از حریق و نهایتاً اطفاء حریق در مناطق چهارگانه سازمان حفاظت میحط زیست برنامه‌هایی را در دستور کار داریم.

تیموری تشریح می‌کند: ستاد واکنش سریع را در اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید فعال کردیم و تشکیل ستاد واکنش سریع اطفاء حریق در سطح استانها را هم با بخش‌نامه‌هایی از طرف سازمان به استان‌ها ابلاغ کردیم. دستورالعملی هم تهیه کردیم به نام دستورالعمل ستاد واکنش سریع اطفاء حریق که شیوه گردش کار طی آن به استان‌ها اعلام شده است. بخشنامه‌ای را هم برای استانداران فرستادیم.

وی در پاسخ به اینکه آیا مانورهای آتش سال‌های گذشته امسال هم انجام می‌شود، می‌گوید: در چهار استان مانور اطفای حریق را با کمک استان‌های همجوار اجرا خواهیم کرد که با در نظر داشتن درگیری استان‌های همجوار جمعا به ۱۶ استان خواهد رسید. همچنین برای آمادگی نیروهای یگان حفاظت سازمان و نیروهای اجرایی و نیروهای مردمی و سمن‌ها و همچنین دستگاه‌هایی که به نحوی مرتبط هستند امکانات و تجهیزات را فراهم کرده‌ایم و سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و اداره کل منابع طبیعی استان‌ها و هلال احمر و پلیس راهور و دستگاه‌های دیگری به نوعی در این کار مشارکت می‌کنند.

او درباره افزایش امکانات اطفای حریق نیز توضیح می‌دهد: امسال با توجه به تفاهم‌نامه‌هایی که با سازمان برنامه و بودجه، وزارت دفاع و بانک کوثر منعقد کرده‌ایم تا بتوانیم تجهیزات انفرادی اطفای حریق را برای یگان حفاظت محیط زیست در سطح کشور افزایش دهیم و بتوانیم تجهیزات جدید و مناسبی از وزارت دفاع تهیه کنیم و در اختیار نیروهای خودمان در استان‌ها قرار دهیم.

طرح جامع مدیریت و شیوه اطفای حریق هنوز نهایی نشده است

از مهم‌ترین اقدامات انجام شده‌ی دیگر آن است که اداره کل محیط زیست هر استان نقاط حساس و مناطقی که سال‌های گذشته دچار آسیب شده‌ را شناسایی کرده و دستگاه‌های مرتبط را نسبت به این نقاط، حساس کرده است تا هماهنگی بیشتری داشته باشند.

تیموری اضافه می‌کند: سال گذشته طرح جامع حفاظت و ساماندهی مناطق را تدوین کردیم که در این طرح بحث آتش سوزی هم دیده شده و تدوین طرح جامع مدیریت و شیوه اطفای حریق در سطح عرصه‌های طبیعی کشور هم ذیل آن است. امیدواریم با سازمان برنامه بودجه بتوانیم این طرح را نهایی کنیم.

وی تأکید می‌کند: تلاش ما بیشتر آن است که بتوانیم پیشگیری کنیم و جوامع محلی را آموزش بدهیم و تاکیدمان بر جوامع محلی است که در کنار مناطق حفاظت شده ما سکونت دارند. همچنین تلاش می‌کنیم تشکل‌های محیط زیست را در سطح استان‌ها برای پیشگیری از آتش سوزی فعال بکنیم. در پارک‌های ملی مثل پارک ملی گلستان که زمینه‌ای برای آتش سوزی در سال‌های گذشته هم بوده امیدواریم پیشگیری کنیم و برای این کار چادرهای سیار را در این پارک‌های مهم برپا می‌کنیم که این فعالیت سال گذشته هم انجام شد. همچنین گشت‌های سیار در نقاط بحران‌خیزی که آتش‌سوزی اتفاق افتاده گشت روزانه خواهند داشت.

مدیرکل حفاظت و شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه ۹۵ درصد آتش سوزی‌هایی که در مناطق حفاظت شده رخ می‌دهند بر اثر عوامل انسانی است می‌گوید: باید گردشگرانی که در منطقه هستند آموزش بدهیم و آن‌ها را در نقاط خاصی که آسیب کمتری به لحاظ آتش سوزی محتمل است مستقر کنیم تا هر جایی ننشینند و هر اقدامی نکنند که خدای نکرده منجر به آتش سوزی شود.

وی در پاسخ به اینکه آیا سرانجام امکان استفاده از بالگرد و حسگرهای مخصوی آتش برای محیط زیست و اطفای حریق جنگل‌ها فراهم شده یا نه می‌گوید: سال گذشته از سنسورها در استان ایلام و استان گلستان به طور پایلوت استفاده کردیم و امسال هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در سطح وسیع‌تری استفاده کنیم. در سال ۹۵ حدوداً ۱۵ ساعت در استان کرمانشاه، آذربایجان شرقی و فارس از بالگرد استفاده کردیم. امسال هم پیگیری می‌کنیم که بتوانیم از بالگرد در استان‌های دیگر برای هلیبرد نیروها و اطفای حریق استفاده کنیم ولی تأکید اصلی ما بیشتر بر آموزش جوامع محلی، ساماندهی نیروها و تشکل‌های محیط زیست، تجهیز محیط‌بان‌ها به تجهیزات انفرادی، شناسایی نقاط حریق، گشت سیار در منطقه و ساماندهی گردشگران خواهد بود.

تیموری در پایان در پاسخ به اینکه آیا قانون برخوردی با آتش‌افروزان در مناطق محیط زیست داشته یا نه، تأکید می‌کند: قانون برای متخلفان حبس و جریمه در نظر گرفته است. در استان فارس و ایلام مواردی داشته‌ایم که متخلف شناسایی شده و پرونده قضایی برای جریمه و حبس ارجاع شده است.

اکنون باید دید این کاهش هر ساله آمار آتش‌سوزی در مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست، حمایت سازمان برنامه و بودجه و البته دستگاه قضایی را به دنبال خواهد داشت یا در سال ۱۳۹۶ هم بار دیگر باید به تماشای پرنده‌ها و حیواناتی نشست که با تن سوخته در آتش خود، به جای بذر گیاهان و درختان، حریق را در جنگل جا به جا می‌کنند؟