دیدار دوستدار پوتین با پوتین!

روزنامه اعتماد نوشت : از سگرمه‌های درهم رجب طیب اردوغان برای قرارگرفتن در میان رهبرانی که اکثرا با شک و تردید به او و شیوه زمامداری‌اش نگاه می‌کنند تا رویارویی ولادیمیر پوتین از روسیه با دونالد ترامپ از امریکا. از نخستین ساعات روز در هامبورگ پرهیاهو، عکاسان خبری به دنبال صحنه رویارویی ترامپ و پوتین بودند و در نهایت تنها چنددقیقه پیش از شروع جلسه رسمی رهبران این فرصت دست داد. ولادیمیر پوتین در کنار نخست‌وزیر ژاپن در حال گپ و گفت‌وگو بود که دونالد ترامپ درحالی که تلاش می‌کرد مراقب رفتارهای خود مقابل فلش برخی عکاسان حاضر در محل باشد به وی نزدیک شد و به گونه‌ای ماهرانه با هر دو دست نخستین خوش و بس دو رییس‌جمهور را کلید زد.

حساسیت نسبت به این دیدار به اندازه‌ای در رسانه‌های بین‌المللی بالارفته است که همین دست دادن ساده دو رهبر چندساعت کاربران فضای مجازی را به خود مشغول کرد. البته دونالد ترامپ ساعاتی پیش از این دیدار در لهستان در سخنانی به نقش ثبات‌زدای روسیه در اروپا اشاره کرده اما همچنان از اشاره مستقیم به دست داشتن روس‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری ٢٠١٦ امریکا سرباز زده بود. ترامپ و پوتین در حالی با هم دیدار کردند که رابطه میان ایالات متحده و روسیه با وجود پرونده‌های متعدد روی میز کاری مشترک در سردترین حالت ممکن به سر می‌برد.

در حالی که دونالد ترامپ از همان زمان رقابت‌های انتخاباتی بی‌تعارف تمایل خود به بهبود سریع رابطه زخم‌خورده میان مسکو و واشنگتن را اعلام کرده بود اما در شش ماه گذشته از حضور وی در کاخ سفید، مباحثی که در مورد دخالت روسیه در انتخابات امریکا مطرح شد عملا هرگونه نزدیکی کاخ سفید به کرملین را با حساسیت‌های بسیار روبه رو کرد؛ حساسیتی که حتی در نحوه نشستن و دست دادن روسای جمهور امریکا و روسیه و وزرای امور خارجه دو کشور در نخستین دیدار در خاک کشوری ثالث هم خود را بروز داد. البته رکس تیلرسون، وزیرخارجه دولت جدید امریکا یک روز پیش از این دیدار گام‌هایی در مسیر تلطیف فضا برداشته و پرونده سوریه را به عنوان سوژه‌ای که امریکا و روسیه می‌توانند کارمشترک خود روی آن را آغاز کنند روی میز قرارداده بود.

تیلرسون اعلام کرد که کشورش آماده است به منظور ایجاد ثبات در سوریه از جمله ایجاد مناطق پرواز ممنوع با روسیه همکاری کند و به‌خصوص مایل به گفت‌وگو با مقامات روسی در مورد استقرار نیروی ناظر بر آتش‌بس و هماهنگی در ارسال و توزیع کمک‌های بشردوستانه به مردم سوریه است. بیش از کلمات در این نخستین دیدار، زبان بدن روسای جمهور امریکا و روسیه است که سخن می‌گوید. ترامپ مردی که به دست دادن‌های غیردیپلماتیک شهرت دارد این‌بار دو بار با همتای روس خود دست داد.

یک بار پس از سخنان مقدماتی و رسمی خود مقابل دوربین خبرنگاران و بار دیگر پس از صحبت‌های مشابه ولادیمیر پوتین. دقایقی پس از انتشار تصاویر و ویدیوهای این نخستین رویارویی بود که خبرنگاران در توییتر به تحلیل این دیدار پرداختند و متفق‌القول تاکید داشتند که همه‌چیز دیپلماتیک، آرام و بی‌حاشیه پیش رفت و این بدان معنا است که هم پوتین و هم ترامپ تلاش کردند در نخستین دقایق نخستین دیدار بهانه به دست منتقدان ندهند.

رسانه انگلیسی ایندیپندنت در مورد نخستین دیدار پوتین و لاوروف نوشت: پس از چند هفته و شاید هم چندماه انتظار دونالد ترامپ سرانجام توانست با ولادیمیر پوتین دیدار کند و البته که در همان نخستین ثانیه‌های این دیدار خطاب به وی این اشتیاق را به تصویر کشید و گفت: دیدن تو یک افتخار است. در امریکا این دیدار از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و شاید هم بسیاری از امریکایی‌ها با توجه به اسناد و مدارکی که تاکنون در مورد دخالت روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری ٢٠١٦ امریکا توسط مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی امریکا رو شده است خواهان گفت‌وگوی ترامپ با پوتین در مورد این مساله هستند.

باراک اوباما در واپسین روزهای حضور خود در قدرت به همین بهانه زنجیره‌ای از تحریم‌ها را علیه روسیه اعمال کرد و دستور اخراج ٣٥ دیپلمات روس از خاک امریکا را داد. شاید مساله دخالت روسیه در این انتخابات یکی از سوژه‌هایی باشد که در دیدار پشت درهای بسته پوتین و ترامپ در حالی که تنها دو مترجم و وزرای امور خارجه آنها در اتاق حضور دارند، مطرح شود. با این‌همه چهره ترامپ پیش از ترک آخرین عکاس از اتاق محل مذاکره با پوتین بسیار مثبت بود و به نظر نمی‌رسید که وی بنای سخن گفتن از تلخی‌ها با همتای روس خود را داشته باشد.

ترامپ در بخشی از سخنان کوتاه خود پیش از آغاز جلسه پشت درهای بسته گفت: امیدوار هستیم که اتفاق‌های مثبت بسیاری برای روسیه و ما رخ بدهد. اگر به دنبال حل مسائل دوجانبه و دغدغه‌های بین‌المللی هستیم باید دیدارهای رودررو داشته باشیم. پوتین در پاسخ به اظهارعلاقه‌های ترامپ تاکید کرد که دیدار رودررو با ترامپ برای وی نیز خوشحال‌کننده است (احتمالا اشاره به دروغ کمپین انتخاباتی ترامپ مبنی بر اینکه وی پیش از این نیز دیداری حضوری با رییس‌جمهور روسیه داشته است) و ابراز امیدواری کرد که این نشست به نتیجه مثبت منتج شود. وی در بخش‌های دیگری هم خطاب به ترامپ گفت: تماس‌ها و گفت‌وگوهای تلفنی همیشه کافی نیست.

درحالی که پوتین و ترامپ تلاش می‌کردند آرام‌ترین چهره‌ها از خود را مقابل دوربین‌ها به نمایش بگذارند، ده‌ها خبرنگاری که برای پوشش خبری این لحظه ساعت‌ها انتظار کشیده بودند سوال‌های متعددی را با صدای بلند مطرح می‌کردند که البته به هیچ کدام هم پاسخی داده نشد. به گزارش نیویورک‌تایمز، ترامپ این دیدار را بسیار بسیار خوب توصیف کرد و اشاره کرد که وی و رییس‌جمهور پوتین در مورد دایره وسیعی از موضوعات با هم گفت‌وگو خواهند کرد.

این رسانه امریکایی در توضیح چرایی کم بودن تعداد حاضران در این جلسه نوشت: روس‌ها معمولا عادت دارند تعداد بیشتری از کارمندان و اعضای دولت را در چنین جلساتی دخالت بدهند اما تیم ترامپ در هماهنگی‌های پیش از این جلسه تصریح کرده بود که به دلیل ترس از افشاگری‌ها در مورد جزییات این دیدار ترجیح می‌دهد تنها رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه با همتاهای روس خود حضور داشته باشند. درحالی که تمامی شواهد حاکی از این است که ترامپ تمایل فاحشی به نزدیکی به روسیه دارد اما سخنان وی در ورشو، پایتخت لهستان در مورد روسیه چندان هم برای مسکو امیدوار‌کننده نبود. وی از روسیه خواست که به حمایت خود از آنچه وی رژیم‌های سرکوبگر خواند و به نام‌های ایران و سوریه در ذیل آن اشاره کرد، پایان دهد. اما در مسکو جو غالب اعتقاد داشت که پوتین می‌تواند در همین نخستین دیدار، رییس‌جمهور جنجالی جدید امریکا را کیش و مات کند.

بسیاری از تحلیلگران روس اعتقاد دارند که این دیدار شاید برای ترامپ منجر به انتقادهای بیشتر در داخل امریکا شود اما برای رییس‌جمهور روسیه هم در بُعد داخلی و هم در بُعد خارجی، یک بازی دو سر برد خواهد بود. به گفته یک منبع نزدیک به کاخ سفید مسائلی چون تغییرات جوی، تحریم‌های غرب علیه روسیه پس از الحاق کریمه به خاک این کشور، تحریم‌های امریکا و همچنین سامانه دفاع موشکی مدنظر امریکا بیخ گوش روسیه که همواره مورد انتقاد کرملین بوده از اصلی‌ترین سوژه‌های روی میز دو طرف است.  

بحران‌های دیگری چون پرونده هسته‌ای کره‌شمالی، بحران در سوریه و همچنین توافق هسته‌ای میان ایران و ١+٥ هم از پتانسیل کافی برای مطرح شدن در نخستین دیدار برخوردار بوده‌اند. با توجه به سخنان رکس تیلرسون در مورد امکان همکاری‌های بیشتر روسیه و امریکا در سوریه به نظر می‌رسد که آسان‌ترین سوژه مورد بحث دو طرف که امکان اجماع سریع‌تر بر سر آن هم وجود دارد مساله مبارزه با تروریسم است.

گزارش از سارا معصومی