نکات مهم درباره طرز صحیح گرفتن نبض

نبض ما– نبض در واقع موجی است که از مبداء سرخرگهای بدن به صورت گریز از مرکزاز سمت قلب به سرخرگهای کوچکتر و محیطی انتقال پیدا می‌کند. به عبارت دیگر تپش و ضربان قلب در سرخرگها به صورت نبض نمود پیدا می‌کند. بنابراین اگر کسی با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش دهد و همزمان نبض بیمار را بگیرد، میان یکی از صداهای قلب و نبض همزمانی نسبی احساس می‌شود.

بهترین نبض، نبض مچ دست (یا رادیال) می‌باشد. این نبض در سطح بدون موی مچ دست و نزدیک به قاعده شست قابل لمس است. از نظر سهولت معاینه، برای گرفتن نبض کافی است که با انگشت سبابه محل نبض را پیدا کرده و در حدی آن را فشار دهیم که ضربان آن به راحتی حس شود ولی جریان خون بیمار متوقف نشود . توجه داشته باشید که برای گرفتن نبض با انگشت شست نبض را لمس نکنید زیرا خود شست نبض قابل لمس دارد.

سرعت ضربان قلب و سرعت نبض در اغلب افراد مشابه است. البته سرعت ضربان قلب و سرعت نبض از لحاظ فنی متفاوتند، زیرا ضربان قلب سرعت انقباض‌های قلب را اندازه می‌گیرد، در حالیکه سرعت نبض سرعت افزایش فشار خون در سراسر بدن هنگام ضربان قلب را اندازه می‌گیرد. هنگامی که فشار خون بیش از حد پایین می‌آید، بدن با افزایش سرعت ضربان قلب برای تشدید برون‌ده قلب به آن واکنش نشان می‌دهد.

تعداد میانگین نبض چقدر است؟

در بزرگسالان سرعت ضربان قلب در حال استراحت از ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه متفاوت است. مردان نسبت به زنان سرعت ضربان قلب اندکی پایین تری دارند، علت این تفاوت عمدتا به قوی‌تر بودن عضله قلب در مردان ربط دارد ، میانگین سرعت ضربان قلب در حال استراحت در زنان در میانه ۷۰ تا ۸۰ قرار دارد، اما در مردان حدود ۷۰ است.

فرمولی برای محاسبه ضربان نبض

دکتر ریچارد ویل، فرمولی برای اندازه‌گیری ضربان قلب مناسب به هنگام ورزش تهیه کرده است که به شرح زیر است:

ابتدا با کمک یک ساعت اندازه‌گیری کنید که در یک دقیقه چند بار قلب شما می‌زند. ماکزیمم ضربان قلب خود را با کاهش سن خود از عدد ۲۲۰ مشخص کنید. سپس ضربان قلب خود در حالت استراحت را که اندازه گرفته بودید از این عدد کم کنید. بهتر است ضربان قلب در حالت استراحت را اول صبح که از خواب بیدار می‌شوید اندازه بگیرید. این عدد را در میزان درصدی از ماکزیمم ضربان قلب که می‌خواهید با آن ورزش کنید، ضرب کنید. معمولا افراد با ۶۰ درصد تا ۸۵ درصد ماکزیمم ضربان قلب ورزش می‌کنند تا بتوانند آمادگی جسمانی خوبی پیدا کنند. سپس دوباره میزان ضربان قلب خود را در حالت استراحت به این عدد اضافه کنید.

برای مثال اگر میزان ضربان قلب در حالت استراحت را برای یک شخص ۲۷ ساله، ۷۰ ضربه در دقیقه در نظر بگیریم باید ضربان قلب مناسب در زمان ورزش را بدین شکل حساب کنیم:

۱۹۳= ۲۷- ۲۲۰

۱۲۳ = ۷۰ -۱۹۳

۸۶ = ۷۰% * ۱۲۳

۱۵۶= ۷۰ + ۸۶

در نظر داشته باشید که این عدد کاملا دقیق نیست و حدودی است. ضمنا ورزشکاران به هنگام ورزش ممکن است این حد را رد کنند و تا بیشینه ضربان قلب پیش بروند.

گرفتن نبض

اولین چیزی که از نبض می‌توان برداشت کرد تعداد ضربات آن در یک دقیقه است. از آنجایی که نبض انسان معمولاً پدیده‌ای منظم است . با گذاشتن انگشت بر روی این شریان‌ها و گرفتن نبض در ۶۰ ثانیه دقیق‌ترین اندازه‌گیری را می توان داشت. اگر تعداد آن را در ۱۵ ثانیه یا ۳۰ ثانیه نیز بشماریم و حاصل را در ۴یا ۲ ضرب کنیم تعداد نبض در دقیقه حاصل می‌شود.

محل های رایج برای گرفتن نبض

نبض رادیال: که در قسمت داخلی مچ دست (پایین انگشت شست و روی استخوان رادیوس قرار دارد).

نبض کاروتید که در روی گردن و در فرورفتگی کنار سیب آدم می باشد.

در جاهای دیگر از جمله کشاله ران، مچ پا، آرنج (براکیال)، گیجگاهی (تمپورال) می توان نبض را لمس نمود.

نکات قابل توجه زمان گرفتن نبض

• برای گرفتن نبض با انگشت شست نبض را لمس نکنید زیرا خود شست نبض قابل لمس دارد.
• برای گرفتن نبض هر دو شریان کاروتید را همزمان لمس نکنید و فشار زیادی بر روی این شریان وارد ننمائید. زیرا در ریتم ضربان قلبی اختلال ایجاد می کند.
• در بزرگسالان رایج ترین محل، برای گرفتن نبض ، شریان رادیال بوده و مطمئن ترین محل شریان کاروتید می باشد.
• در افرادی که خونریزی دارند نبض ضیعف ولی تعدادش زیاد است
• در افراد دچار اسهال و استفراغ شدید نبض ضعیف و حتی غیر قابل لمس است.
• تعداد نبض در شرایط طبیعی با افزایش سن تا رسیدن به سن بلوغ کاهش می یابد.
• جثه: تعداد نبض در افراد با جثه بزرگ و ورزشکار کمتر از افراد با جثه کوچک است.
• برای لمس و گرفتن نبض در شیرخواران از شریان بازویی در داخل و وسط بازو استفاده کنید.

نبض ما چه می گوید؟

نبض انسان به طور طبیعی باید ۵۰  تا ۱۰۰  ضربان در دقیقه باشد. نبضهای تند تر یا کند تر از این محدوده غیر طبیعی هستند و باید علت آن بررسی شود . البته هنگام خواب نبض انسان به حداقل خود می‌رسد و در فعالیت ورزشی به حداکثر خود می‌رسد (اما معمولاً نه بیشتر از ۱۵۰ ضربان در دقیقه). افراد ورزشکار نیز معمولاً در حالت استراحت نبض کند دارند که این امر نشانه سلامت قلب و عروق این افراد می‌باشد.

البته  عواملی همچون سن، اندازه بدن، میزان آمادگی بدن ، بیماری‌های قلبی، ایستاده یا نشسته بودن، دارو‌ها، عواطف و هیجانات و حتی دمای هوا می‌توانند بر سرعت ضربان قلب اثر بگذارند. اگر این تند و کند شدن نبض جرئی باشد، نشانه بیماری خاصی نیست. اما اگر این مساله شدت پیدا کند باید علت آن به دقت بررسی شود. بی نظمی های شایع نبض این گونه می تواند باشد که گاهی حس می‌کنیم یک نبض ساکت می‌شود و ضربانی حس نمی‌شود گویی که قلب در آن لحظه نتوانسته ضربان موثری داشته باشد. علت چنین نبض هایی نیز در بیشتر موارد آریتمی‌های قلبی بویژه از نوع انقباض های زود هنگام بطنی است.