کاخ سفید و تغییر راهبرد در برجام

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، نگاهی به تجربه چند ماهه ریاست جمهوری دونالد ترامپ گویای این واقعیت است که وی از هیچ کوششی برای خروج از زیربار تعهدات بین المللی دریغ نکرده است. در صورتی که توافقی به توانمندی بیشتر رقبا منجر شود، تکاپوی ترامپ نیز به موازات آن افزایش می یابد. اما به منزله آن نیست که رییس جمهوری آمریکا می تواند هرگونه توافق معتبر بین المللی را نادیده بگیرد؛ موضوعی که در مورد طرح جامع اقدام مشترک خود را نشان داد. دشمنی شدید او با ایران و بدترین توافق تاریخ آمریکا دانستن برجام باز هم منجر به نادیده گرفتن این توافق معتبر بین المللی نشده ولی این به منزله پایبندی کامل واشنگتن به برجام نیز نیست و نخواهد بود.

** سردرگمی ترامپ در اجرای برجام

کمتر موضوعی در ماه های گذشته به اندازه برجام سردرگمی مقامات کاخ سفید را در حوزه سیاست خارجی آمریکا به تصویر کشیده است. اظهارات برجام ستیزانه ترامپ به تدریج تعدیل شده اما هنوز او تمایلی به اجرای توافق ندارد و در ظاهر هم چاره ای جز اعلام پایبندی به آن.

در همین ارتباط «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیست وسوم خرداد ماه در نشست مجمع اسلو اظهار کرد که «مطمئن است ایالات متحده آمریکا علیرغم مخالفت‌هایش با توافق اتمی سال 2015 با ایران به این توافق پایبند می‌ماند.» با توجه به این سخن عالی ترین مقام اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات هسته ای بین ایران و 1+5 در دوره رایزنی ها، مشخص می شود که همگان به ناچاری اجرای برجام از طرف آمریکا اذعان دارند.

به دلیل فشارهای داخلی و به ویژه محذورات بین المللی، ترامپ چند بار تاکید کرده به اجرای برجام پایبند است و دست کم دوبار ناگزیر طرح تعلیق تحریم های ایران را تمدید کرده است زیرا بر اساس طرح جامع اقدام مشترک، رییس جمهوری آمریکا باید هر سه ماه (90 روز) یکبار آن را امضا کند. ماه اکتبر (مهر - آبان) بازه زمانی سه ماهه پایان می یابد و ترامپ باید این طرح را مجددا امضا کند.

ترامپ اما مدت ها است که برای شانه خالی کردن از زیر بار مسوولیت های برجامی به دنبال بهانه می گردد؛ بهانه ای که برای نخستین بار از سوی «فارین پالیسی» افشا شد.

این روزنامه چندی پیش نوشت که ترامپ و «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه وی درباره اجرای توافق هسته ای اختلاف نظر دارند و به این دلیل، رییس جمهوری آمریکا چند نفر از افراد معتمد خود را مسوول رسیدگی به این پرونده کرده تا شاید بهانه ای برای اثبات عدم پایبندی ایران به برجام بیابند.

موضوع اختلاف تیلرسون و ترامپ بعدها از زبان وزیر امور خارجه جاری شد و او دهم مردادماه در یک کنفرانس خبری در واشنگتن اعلام کرد که در مورد پاره‌ کردن توافق هسته ‌ای یا چگونگی استفاده از برجام، موضعی متفاوت با دونالد ترامپ دارد.

تیلرسون فشار جمعی بر ایران را برای پایبندی به برجام توصیه کرد. بنابراین، فشار جمعی با مشارکت دیگر کشورهای جهان و به عبارتی ایجاد اجماع جهانی علیه تهران، سیاستی کارامد از طرف تیلرسون برای تامین منافع ایالات متحده ارزیابی می شود.

** اهداف آمریکا از فشار بر ایران

همان طور که اشاره شد ترامپ چه در داخل و چه در خارج از مرزهای خود با موجی از اعتراض ها مواجه است. همین چند ماه پیش 38 ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا با ارسال نامه‌ ای سرگشاده به ترامپ از برجام حمایت کرده و خواستار پایبندی کاخ سفید به توافق هسته ای ایران و 1+5 شدند. افزون بر آن، حتی در جبهه جمهوریخواهان نیز نگاه همسویی با ترامپ در زمینه برجام وجود ندارد.

در حوزه سیاست خارجی نیز دولت ترامپ با چالش هایی جدی مواجه شده است. شرکای گذشته آمریکا مانند اتحادیه اروپا به رقبای آمریکای دوره ترامپ تبدیل شده اند. رویکردهای به طور کامل متمایز آمریکا و اروپا در ارتباط با پاره ای مسائل مانند بحران مهاجرت و پناهندگی، مشکلات زیست محیطی و اقلیمی از آن جمله اند. برجام هم از دیگر موضوعاتی است که واشنگتن و بروکسل نگاه یکسانی به آن ندارند اما ترامپ به ناچار در این زمینه با جامعه جهانی همراهی می کند.

در نتیجه، واشنگتن یگانه راه خروج جمهوری اسلامی ایران از برجام را در وارد آوردن فشار بر تهران ارزیابی می کند و با این هدف در قالب ها و با عناوین مختلفی به اعمال فشار بر کشورمان اقدام کرده است. سیاست مهاجرتی ترامپ مبنی بر لغو صدور روادید برای چند کشور عمدتا مسلمان از جمله ایران در همین راستا انجام گرفت اما راه به جایی نبرد.

پس از آن، آمریکا دیگربار چاره را در وضع و اجرای تحریم های مالی و اقتصادی دید. در این میان کنگره و کاخ سفید به بهانه هایی چون حمایت ایران از گروه های تروریستی، نقض حقوق بشر و آزمایش های موشکی، تحریم هایی را علیه جمهوری اسلامی وضع کرده و افراد و نهادهای ایرانی را در فهرست تحریمی خود گنجانده اند که جدیدترین آن تحریم هایی است که دو مجلس نمایندگان و سنا علیه سه کشور ایران، روسیه و کره شمالی به تصویب رساندند و از امضای ترامپ هم گذشت.

توطئه نخ نمای آمریکا مبنی بر اعمال فشار بر ایران به منظور خروج جمهوری اسلامی از برجام به عنوان توافقی معتبر و الزام آور از همان روزهای نخست کاخ سفید نشینی ترامپ و تیم او نمایان شد. مقامات کشورمان نیزهمواره از این موضوع آگاهی داشته و همین بینش سیاسی آنها باعث شده است تا در دام آمریکایی گرفتار نشوند.

در همین ارتباط بود که «محمدجواد ظریف» رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان روز جمعه بیستم مردادماه در صفحه توییتر خود نوشت که «رئیس جمهوری آمریکا همواره قصد نابودی برجام را داشته است. برای جلوگیری از انزوا، او تلاش می کند ایران را مقصر جلوه دهد.»

پژوهشم**1969**1601**خبرنگار: حسن شکوهی نسب **انتشار: شهناز حسنی

ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.