صالحی: محققین در حال بررسی پیشرانه‌های هسته‌ای هستند
به گزارش صنعت هسته ای ایران در سال های اخیر با چالش های سخت و مهمی روبرو بوده است. اما پس از توافق هسته ای شرایطی بوجود آمد تا ضمن در هم شکستن توطئه های بدخواهان ایران و رفع تحریم‌های ظالمانه کشورمان تمهیدات لازم جهت قرار گرفتن صنعت هسته ای کشور در مسیر تجاری‌سازی و ادامۀ فعالیـت‌ها بر اساس الگوی هزینه فایده فراهم آید. اتفاقی که تا قبل از محقق شدن آن و تدوینِ سندِ برنامۀ جامع اقدام مشترک، تأمین مواد اولیۀ صنعت هسته ای به عنوان یکی از چالش‌های پیش رویِ تصمیم سازان و مدیرانِ سازمان انرژی اتمی تلقّی می شد. اما اکنون بواسطۀ گشایش ایجاد شده و از رهگذرِ تعاملات صورت گرفته در این زمینه، تمهیدات و مقدّمات لازم به منظورِ تأمین مواد اولیه فراهم شده است. دولت یازدهم نیز در طول این مدت همواره سعی داشته با بهره گیری از ظرفیت های موجود در جهت پیشبرد منافع ملی گام بردارد که در این راستا پایگاه اطلاع رسانی دولت در گفت و گویی با دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی به بررسی دستاوردهای دولت یازدهم و برنامه های دولت دوازدهم در زمینه صنعت اتمی پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
دستاوردهای سازمان انرژی اتمی در دولت یازدهم چه بود و برنامه ها این سازمان در دولت دوازدهم چگونه پیش خواهد رفت؟
ابتداً آغاز بکار دولت دوازدهم را تبریک عرض می کنم، همانگونه که مستحضر هستید در ۲۰ فروردین سال جاری از تعداد زیادی پروژه ها رونمایی شد که عملیاتی شدن آن در دو یا سه سال اخیر انجام گرفته و از ابتدا تا پایان آن نیز در دولت یازدهم اقدام و به ثمر رسیده است. برای مثال پروژه کرج دو ساله ساخته شد و یا پروژه عیارسازی سنگ ها نیز در یک بازه دو یا سه ساله انجام شده است. در این بین سامانه پرتودهی در قزوین نیز در یکساله اخیر انجام شده است. با شروع دولت دوازدهم نیز سازمان انرژی اتمی در نظر دارد تا پروژه های متعددی را در حوزه های مختلف از جمله سلامت، کشاورزی و صنعت داشته باشد. در زمینه نفتی ما سانتریفیوژ سنگ را به وزارت صنعت تحویل دادیم. موارد دیگری چون سطح سنج یا چگالی سنج را نیز به این وزارتخانه تحویل دادیم. این صحبت ها را برای این عنوان کردم تا بگویم که سازمان انرژی اتمی به جایگاهی دست یافته است که مطابق با سفارش درخواستی قادر است تا با قوت، اقتدار و اعتماد به نفس از عهده تأمین نیازها برآید. بر این اساس برخی از شرکت ها وابسته ما در حال خوداتکایی در زمینه های مختلف هستند و با توجه به خدمات دهی، بخش قابل توجهی از بودجه خود را تامین می کنند.
آقای دکتر سال گذشته سرمایه گذاری هایی در بخش ساخت راکتور انجام شد، در حال حاضر وضعیت ساخت این راکتورها در چه مرحله ای قرار دارد؟
در حال حاضر روسیه در حال انجام کار روی دو راکتور جدید است که بنابر رایزنی های ما با آنان قرار است روسیه بخش تامین مالی این پروژه را نیز بر عهده بگیرد. اخیرا نیز ما نامه ای امیدوار کننده ای از روس ها دریافت کردیم که آمادگی های اولیه برای همکاری مالی آغاز شده است. در همین راستا ما با چینی ها هم مذاکراتی داشتیم که در آن بحث تامین مالی از سوی چین نیز مورد تاکید قرار گرفت. تاکید رئیس جمهور نیز بر نوآوری وزارتخانه ها و سازمان هاست تا حتی المقدور از بودجه دولتی کمتر استفاده شود. دولت دارای بودجه ای محدود اما با تقاضاهای زیاد است و لذا با چین، روسیه، کره جنوبی و اتحادیه اروپا مذاکراتی صورت گرفته که چین در این راستا اعلام آمادگی کرده و همکاران ما نیز در حال بررسی برنامه های لازم در این زمینه هستند و هر وقت نتیجه ای حاصل شد متعاقباً اعلام می گردد.
در مورد بازسازی و طراحی راکتور اراک، سازمان انرژی اتمی چه برنامه هایی دارد؟
روند بازسازی این راکتور نیز در دست اجرا است و از نظر زمانی در اجرای این طرح جلو هستیم و خوشبختانه قرارداد با چین نیز منعقد شد که آنها شرایط ایران را پذیرفتند و ما با حوصله و صبر توانستیم این قرارداد را به امضا برسانیم. طراحی مفهمومی این راکتور به پایان رسیده است و چینی ها آن را بازبینی کرده اند و مهر استاندار و تایید آن را نیز زده شد. همچنین طراحی پایه نیز پس از طراح مفهومی توسط سازمان انرژی اتمی صورت گرفت که انشاله طی مدت کوتاهی مهر تایید را نیز دریافت خواهد کرد. پس از دو مرحله ای که عنوان کردم ما وارد مرحله سوم یعنی طراحی جزئی خواهیم شد که برنامه ریزی های لازم نیز در این زمینه انجام شده است.
آقای دکتر صالحی در مورد راکتور اراک صحبت های زیادی مطرح می شود و مخالفان دولت همواره بحث هایی را در مورد عدم کارکرد آن مطرح می کنند نظر شما چیست؟
خب ما بارها در این زمینه جزئیاتی را اعلام کرده ایم و ما برنامه ریزی کرده ایم تا عزیزان از آنجا بازدید کنند اما وقتی واقعیت را دیدند از مردم به خاطر ایجاد تشویش در اذهان عمومی عذرخواهی کنند. مردم عزیز کشورمان صنعت هسته ای را متعلق به خود می دانند و هنگامی که خبرهایی مبنی بر توقف این صنعت به گوش آنها می رسد و یا می شنوند که در چاله و یا مخزن اصلی آن سیمان ریخته شده ، آزرده خاطر می شوند. ما حتی حاضر بودیم فیلم ها و عکس هایی را در این جهت تهیه کنیم که به خاطر مباحث سیاسی در بُعد بین المللی و نیز امنیتی امکان آن دو سال پیش فراهم نشد. ما در لوله هایی بیرون از مخزن اصلی راکتور سیمان ریختیم که مشابه آنها هم موجود است. اقداماتی در دست اقدام داریم تا انشاءا... عکس ها فیلم هایی در این رابطه منتشر شود تا شاید به این بحث ها پایان داده شود.
آقای دکتر در سال قبل اعلام کردید که ظرفیت تولید آب سنگین ما بیشتر از حد نیاز بوده است. ممکن است در این زمینه توضیحاتی را ارائه بفرمایید؟
ببینید طبق برجام ما می توانیم ۱۳۰ تن آب سنگین برای مصارف راکتوری خود تولید کنیم. اما در بخش های دیگر به عنوان مثال در صنعت داروسازی و یا در حفاری های نفتی برای بررسی میزان نفت موجود در "خلل و فرج" سنگ های چاه های حفاری شده آب سنگین به کار می رود. تفاوت آب سنگین با آب عادی در این است که اگر بخواهیم آب عادی را تزریق کنیم آب ها با هم یکی شده و نتیجه آزمایش از دقت بالایی برخوردار نخواهد بود. مزیت آب سنگین در این است که می تواند موثر در نشان دادن میزان نفت در سنگ های چاه های نفت باشد. سازمان انرژی اتمی مازاد بر ۱۳۰ تن آب سنگین را برای فروش در اختیار خریداران بالقوه خارجی قرار می دهد. حال در این بین اگر هم خریداری وجود نداشت ما به وظایف خود عمل کرده ایم. تا به این لحظه ما اقدام به فروش آب سنگین به آمریکا و روسیه به میزان ۷۰تن کرده ایم. تعدادی مشتری اروپایی نیز در صف خریداران هستند که مذاکرات تجاری آن در حال انجام است.
وضعیت ما در تعامل با آژانس انرژی اتمی به چه شکل است؟
تعامل ما با آژانس نیز در وضعیت خوبی قرار دارد. خب همانطور که می دانید آژانس شرایط خاص خود را دارد و علی القاعده باید مجموعه ای عاری از جهت گیری و سمت پذیری باشد. اما باید توجه داشت که کدام مجموعه بین اللملی وجود دارد که برخوردار از این ویژگی ها است؟ آیا سازمان ملل بدین گونه است؟ برای مثال وضعیت یمن را در نظر بگیریم. کشور دیگری با دخالت در آن چه فجایعی را به بار آورده است، اما می بینیم که سازمان ملل بخاطر منابع مالی و نفوذ کشور متهاجم در آن نمی تواند طرف خاطی را محکوم کند! خب بنابراین طبیعی است که آژانس انرژی اتمی نیز از این گونه نفوذها در امان نیست.
آیا با گذشت دو سال از برجام می توان این تفاوت ها را قیاس کرد؟
همانطور که عرض کردم روابط ایران با آژانس در مرحله خوبی قرار دارد و ما به آنها موضع خود را در قبال مواضع نسنجیده و غیر منطقی اعلام کرده ایم. برای مثال آنها اعلام کرده اند که آب سنگینی که ما به عمان فرستاده ایم را صادر شده تلقی کنید. اما در عمان ما سوله ای را تهیه کرده ایم که زمانی مشتری پیدا شد، بتواند محموله خود را تحویل بگیرد.
اوضاع کنونی توافق هسته ای را چگونه ارزیابی می کنید؟
خب بدیهی است که در مجموع جمهوری اسلامی ایران از آن راضی است، مشکلی که در این بین وجود دارد عدم رضایت آمریکا است. سازمان انرژی اتمی هم در صورت کارشکنی، پیشنهاد داده است تا واکنش ها به صورت حقوقی و سیاسی پیگیری شود و گزینه فنی آخرین مرحله باشد. طرح مجلس نمونه آن است.
با روی کار آمدن رئیس جمهور جدید در آمریکا چالش های ما بیشتر و غیرقابل پیش بینی تر شده است. برنامه ما چیست؟
ترامپ دچار یک آشفتگی و سردرگمی سیاسی است. آنها در سیاست خارجی هنوز برنامه مشخصی ندارند. مواردی چون خروج از توافق نامه پاریس و سایر معاهده ها را شاهد بودیم. لذا بر اساس این آشفتگی ها نمی توانیم دقیق پیش بینی کنیم که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. نکته مهم برای ایران این است که باید هوشمندانه عمل کنیم و خود را برای بدترین سناریوها آماده کنیم و البته ما برای هر پیش آمدی آمادگی لازم را داریم.
در صورت نقض احتمالی برجام از سوی آمریکا وضعیت چگونه خواهدبود؟ آیا ما حاضر خواهیم بود توافق را با سایر اعضا به پیش بریم؟
خب این مساله باید توسط متولی آن یعنی ستاد نظارت بر برجام تشخیص داده شود، اما نظر شخصی بنده این است که اگر آمریکا به صورت یک طرفه ناقض توافق هسته ای باشد و اتحادیه اروپا، چین و روسیه با قدرت همکاری خود را با ایران ادامه دهند و آمریکا در این بین منزوی شود، یک بحث است و اینکه دیگر کشورها با آمریکا همکاری بکنند موضوع دیگری است.
مقام معظم رهبری نیز درباره نقض احتمالی فرمودند که جمهوری اسلامی ایران قادر است ظرف مدت یکسال و نیم به صدهزار سو برسد. هر چند که آمریکا سعی دارد در توافق هسته ای اختلال ایجاد نماید اما تا به امروز چندان موفق نبوده است. رئیس جمهور آمریکا که دوبار اعلام کرده بود که این توافق را بر هم می زند، جرأت این کار را پیدا نکرد. اما در صورت همراهی اروپا با آمریکا در موضوع نقض برجام، ایران نیز برنامه هایی دارد و ساکت نخواهد نشست.
می توان فرمول ۷ منهای یک را نیز در نظر داشت. البته عرض کردم این نهایتا سیاست نظام خواهد بود که چه واکنشی نشان دهد اما می توان گفت که این فرضیه نیز محتمل است که به هرحال در این توافق، هفت کشور از جمله ایران حضور داشته اند که در صورت نقض آن توسط آمریکا یک کشور از این مجموعه کم می شود.
چند ماه پیش بود که ایران در واکنش به وضع تحریم هایی از سوی آمریکا اعلام کرد به سمت ساخت پیشران های هسته ای حرکت خواهد کرد. در این زمینه نیز توضیحاتی را عنوان می کنید؟
ما در این زمینه و ظرف مدت سه ماه گزارش و امکان سنجی اولیه ای را ارائه کردیم که هم تسلیم مقام معظم رهبری و هم رئیس جمهور شد. در بحث امکان سنجی اولیه عنوان کردیم که تحقق این پروژه باید در مقیاس سال مورد بررسی قرار گیرد و برای آن افقی ده یا پانزده ساله در نظر گرفته شود. کشورهای انگلیس، چین، روسیه، آمریکا و فرانسه دارای این پیشرانه های هسته ای هستند. تنها کشور در حال توسعه ای که با بیش از ۲۰ سال و صرف چند میلیارد دلار با کمک روس ها توانست به کشورهای دارای پیشران های هسته ای بپیوندد، هند است. بنابراین این یک پروژه بلند مدت و سختی است. ما در حال حاضر در حال بررسی ارسال گزارش دوم هستیم که جامع است و در این بین گروه محققین هم در این زمینه آماده به کار هستند و محلی را نیز برای آنان درنظر گرفته ایم که پروژه را به طور مستقیم پیش ببرند. باید توجه داشت که این صنعت دارای پیچیدگی های خاص خودش است. قرار است راکتور فشرده شده در کشتی قرار گیرد و باید مخاطرات آن را نیز در نظر داشت. زیرا در صورت آسیب دیدن کشتی و یا غرق شدن آن در دریا جان انسان ها در خطر قرار خواهد گرفت.
آقای دکتر آیا این اقدامات، واکنش غربی ها و یا آژانس را در پی داشته است؟
ما بارها اعلام کرده ایم که ایران فعالیت در این زمینه ها را حق مسلم خود می داند و این موضوع برای ما یک توانمندی ایجاد می کند. من این موضوع را با آقای آمانو نیز در میان گذاشتم و نکته مهم این است که تمام فعالیت های ما زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می پذیرد. آنها بیشتر از توانمندی ایران هراس دارند و گرنه مطمئن هستند که ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست چرا که می دانند و ما بارها اعلام کرده ایم طبق فرمایشات مقام معظم رهبری ساخت، نگهداری و بکارگیری بمب اتم و سلاح کشتار جمعی حرام محسوب می شود.
