پشت پرده اصرار آمریکا برای بازدید از مراکز نظامی ایران

راهکار سفر به وین و فشار به آژانس بین المللی انرژی اتمی از سوی امریکا نیز موثر واقع نشد. نیکی هیلی در سفر خود به وین بر موضوع بازدید آژانس از مراکز نظامی ایران دست گذاشته بود و تلاش می کرد آژانس را قانع کند که در برجام، بازدید از مراکز هسته ای از مراکز نظامی تفکیک نشده است. اما آژانس در گزارش جدید خود فعالیتهای هسته ای ایران را مورد تایید قرار داد.

 آیا آژانس می تواند چنین روشی را در رابطه با برجام و ایران در آینده در پیش گیرد؟ امریکا چه برنامه ای برای سیاست خود در قبال ایران و برجام دارد؟ در این باره با هرمیداس باوند کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

*****

بنابر آنچه نیکی هیلی در سفر به وین دنبال می کرد، اظهار داشت در برجام چنین موضوعی وجود ندارد که فقط از سایت های هسته ای دیدار کنند، بلکه می توانند از سایت های نظامی هم دیدار کنند، شما این مساله را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا آژانس می تواند این درخواست را داشته باشد که از هر مکانی بخواهد دیدار کند؟

در گزارش جدید آقای آمانو دیده می شود که برنامه هسته ای ایران به شکل کامل تایید شده و هیچ انحرافی از آنچه در برجام گنجانده شده وجود ندارد. از این رو آمانو و کارشناسان آژانس بیان داشتند هیچ لزومی برای دیدار از سایتهای نظامی وجود ندارد.

این ضرورت وجود ندارد معنایش این است که در برجام هم این موضوع گنجانده نشده است یا اینکه می توانند هر زمان خواستند آنرا پی بگیرند؟

ما دو گونه بازرسی داریم؛ یکی بازرسی آژانس است و یکی بازرسی از طریق ماهواره هاست که آمریکا و دیگران انجام می دهند. بنابراین به نظر می رسد هر گونه فعالیتی در مراکز نظامی باشد به هر شکلی در رابطه با اقدامات تکنولوژی هسته ای خیلی آسان از طریق رصد ماهواره ای کشف می شود. به هر حال مسائل نظامی سری است و چون کشورها مایل نیستند که ماهیت و قدرت نظامی شان برملا شود، این اجازه را نمی دهند که از ان بازدید به عمل آید. بخصوص بعضی کشورها که با یک سیاست بلوف، قدرت آنچنانی را عرضه می کنند و نمی خواهند دیگران قدرت واقعی آنها را تخمین بزنند. به عنوان مثال ایتالیا با دیپلماسی بلوف موفق شد خودش را در ردیف قدرتهای بزرگ جهان و تصمیم گیران قرار دهد. ولی جنگ که شد مشخص شد ایتالیا چقدر عقب افتاده است. حتی در ردیف کشورهای درجه دو هم نیست. معمولا کشورها نمی خواهند در معرض دید همگان قرار بگیرند و واقعیت قدرتشان مشخص شود و این موضوع مربوط به همه کشورهاست و نه فقط ایران.

اکنون در متن برجام این حق برای آژانس وجود دارد که اگر احساس کنند که در یکی از مراکز نظامی فعالیت هسته ای وجود دارد با یا بدون اطلاع از آن بازدید کنند؟

ببینید! این را از طریق ماهواره مشخص کردند. فعالیتهای هسته ای با ماهواره رصد می شود و این شبهه بوجود می آید که در مکان مشخصی این فعالیت وجود دارد. مثلا گفتند که پارچین باید بازدید شود که آمدند و بازدید کردند. آژانس آمد و پارچین را بازدید کرد. ولی در مراکز دیگر، علائم، قرائن و شواهدی که دال بر این باشد یا اطلاعاتی کسب کرده باشند، مطرح نشده که بگویند در فلان پادگان در فلان نقطه ایران فعالیتهای آنچنانی در جریان است. فلذا بخصوص این موضعی که آمریکا اتخاذ کرد و سعی می کند موضوع بازدید از مراکز نظامی را پیش بکشد در این مسیر است که یک تائیدیه از شورای امنیت بگیرد و آنرا در شورای امنیت جا بیندازد و همچنین کشورهای مذاکره کننده در فرآیند برجام یعنی نماینده اتحادیه اروپا و اعضای پنج بعلاوه یک را قانع کند که چنین عرفی را بپذیرند. الان آمریکاست که سعی می کند نقطه ضعفی پیدا کند و مبنا قرار دهد برای بازنگری در برجام که نیکی هیلی هم در این رابطه به وین رفت و ملاقات هم کردند، اما نه اروپایی ها موافق این نظر  آمریکا هستند، نه چین و نه روسیه و نه نماینده سیاسی اتحادیه اروپا. بنابراین آژانس هم گزارش داد که ایران تمام و کمال تعهدات خودش را انجام داده و ضرورتی هم برای بازدید منابع نظامی به نظر نمی رسد. بنابراین فعلا سعی می کنند که مسئله را در یک عرصه دیگر پیگیری کنند.

ارزیابی شما از سفر هیلی به وین و رویکرد جدید ترامپ چیست؟ به نظرتان در سررسید اکتبر برجام را رد خواهند کرد؟!

ببینید! برجام مسئله ای دوجانبه نبوده بلکه مسئله 5 عضو دائمی شورای امنیت و اتحادیه اروپا به عنوان حفظ منافع جامعه بشری بوده که با ایران مذاکره کرده اند و شورای امنیت هم برجام را تائید کرده وگرنه یک رابطه دوطرفه بین ایران و آمریکا نبوده است بلکه مسئله ای جهانی بوده که اعضای دائمی شورا باضافه نماینده سیاسی اتحادیه اروپا و آلمان آمده اند در این مذاکرات به توافقی رسیدند. ضمن اینکه وزیر خارجه آمریکا یعنی جان کری حضور فعال و بسیار گسترده داشته است. شورای امنیت تائید کرده هم براساس اصول منشور بخصوص بند 5 ماده 2 مواد 24، 25، 26 و فصل 7 همه کشورها ملزم هستند که به تصمیمات شورای امنیت پایبند باشند. بعلاوه بموجب کنوانسیون جانشینی دولتها ، هر دولت متعهد به پایبندی به تعهدات دولت قبلی است. یعنی نمی تواند بدلیل اینکه دولت قبلی از فلان حزب یا حزب دیگری بوده، عمل کند. همه دولتها پایبند به تعهدات دولت قبلی هستند. یک وقت هست یک مسئله کنفرانس بین المللی برای فضای گازهای گلخانه ای است که در این قبیل مسائل کشورها شرکت می کنند و ممکن است امضا هم بکنند بعد هم ولی فراتر از امضا نمی روند و امضا را پس می گیرند. ولی وقتی از سوی کشورها امضا شده و به تائید شورای امنیت هم رسیده، در این مواقع اِنقلت درآوردن به نتیجه ای نمی رسد. اینها تحریم هایی را در کنگره آمریکا و در مسئله های دیگری نظیر حقوق بشر و حمایت از تروریسم بین المللی و حتی سیستم موشکی اعمال کرده اند. ولی هیچکدام از اینها ارتباطی با برجام ندارد. ممکن است مغایر با روح برجام باشد که احتمالا هست ولی ارتباطی با ماهیت خود برجام ندارد.