شانه گیری اشتباه منتقدان به سوی ظریف
به گزارش ایسنا، متن یادداشت فاطمه فلاحتی کارشناس مسائل سیاسی به شرح زیر است:
محمد جواد ظریف در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری ایسنا در هفته گذشته انجام داد علاوه بر آن‌که به تشریح چارچوب جدید دستگاه سیاست خارجی با افزوده شدن «معاونت اقتصادی» پرداخت از روند برجام و واقعیت‌های موجود در عرصه دیپلماسی سخن گفت. البته که وزیر امور خارجه در این گفت‌وگو به این جمله مورد علاقه دلواپسان اشاره کرد که برجام قرار نبوده است در عرصه اقتصادی کشور «شق القمر» کند، اما آن‌چه در پس و پیش این سخنان مطرح و نادیده گرفته شد، چه بسا از اهمیتی صد چندان برخوردار است.
حذف موانع اقتصادی
وزیر امور خارجه در بخشی از این گفت‌وگو در پاسخ به سوالی در این‌باره که در روند مذاکرات هسته‌ای و پس از توافق، توقعات و انتظارات از برجام بیش از حد معمول و واقعی‌اش بالا رفت و امروز با ادامه فعالیت شما در وزارت خارجه و تشکیل معاونت اقتصادی این تصور ممکن است برای برخی ایجاد شود که قرار است در حوزه تعاملات اقتصادی و سیاسی اتفاق بزرگی بیفتد و شق‌القمر شود. تا چه اندازه تحولات جدید در وزارت امور خارجه از چنین ظرفیتی برخوردار است؟ می‌گوید: از بنده هیچ وقت قبل و بعد از برجام جز این‌که گفته‌ام «برجام در پی حذف موانع اقتصادی است» جایی حرفی نشنیده‌اید و در این‌باره مثالی را بارها گفته‌ام. فردی پایش شکسته بود، رفت پیش دکتر به دکتر گفت بعد از این‌که گچ پایم را باز کردم می‌توانم فوتبال بازی کنم، دکتر گفت بله می‌توانید. سپس آن فرد گفت، ولی من که فوتبال بلد نیستم.
حذف موانع اقتصادی در پی برجام سوالی بود که از همان روزهای ابتدایی مذاکرات هسته‌ای، تیم مذاکره‌کننده بارها با آن رو به رو شد، سوالی که پاسخ مشخصی از سوی رئیس و سایر اعضای تیم داشت؛ این‌که رفع موانع اقتصادی وظیفه این مذاکرات نیست و دستور کار مذاکرات هسته‌ای بر اساس آن‌چه نظام جمهوری اسلامی برای سربازان خود در پشت میز مذاکره تعیین کرده است لغو تحریم‌های هسته‌ای با حفظ توانمندی هسته‌ای کشورمان بود. وظیفه‌ای که به نظر می‌رسد تیم مذاکره‌کننده به رهبری ظریف با گذشت دو سال از اجرای برجام و با وجود تغییر دولت در آمریکا و بدعهدی‌های این کشور به خوبی از عهده آن بر آمده‌اند.
اما نکته دیگری که از همان ابتدا وزیر و معاونانش درباره تأثیرات اقتصادی برجام بر آن تأکید داشتند بسترسازی بود. با رجوع به سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و مقالات منتشر شده در آن ایام به سادگی می‌توان مشاهده کرد که تیم وزارت امور خارجه بارها تأکید کردند که حتی در صورت لغو کامل تحریم‌ها پس از یک دوره ده ساله تحریم و خارج شدن ایران از بسیاری از مناسبات اقتصادی جهان و البته دشمنی‌هایی که برجام قرار نبود آنها را به دوستی تبدیل کند، نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق، اجرای عملیاتی و گذر زمان است و این همان نکته‌ای است که وزیر امور خارجه به درستی در مصاحبه خود به آن اشاره می‌کند و از تعبیر «برجام گچ پای ایران را باز کرده» برای این منظور استفاده کرده است.
بستر موفق برجام در سیاست و اقتصاد
روی دیگر این سکه اما دستاوردهای دو سال گذشته است که البته نیازمند حافظه بلند مدت مورد ادعای دلواپسان نیست. رفت و آمد هیأت‌های اروپایی به ایران و قرادادهای نفت و گاز، هواپیمایی و غیره نیاز به کنکاش چندانی ندارد تا این نتیجه را حاصل کند که «دوندگان» دولت یازدهم در ایران پس از باز شدن «گچ پا» تا چه اندازه توانسته‌اند پیش‌روی داشته باشند.
وزیر امور خارجه در مصاحبه اخیر خود به این نکته تأکید می‌کند که «با وجود این‌که در یکی دو ماه گذشته در اوج لفاظی‌های آمریکا علیه برجام و ایران بودیم، هم‌زمان نیز شاهد اوج سرمایه‌گذاری‌ها در ایران بودیم. موانع فاینانس و تامین منابع مالی برداشته شده و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بحث توتال و رنو نیز انجام شده است.»
جدای از بسترسازی اقتصادی و موفقیت‌های برجام در این حوزه نمی‌توان چالش‌های سیاسی ایران با جهان و تغییرات شگرف حاصل از برجام در این روند را نادیده گرفت که شاید همین امر یکی از مهم‌ترین نکاتی است که وزیر امور خارجه در مصاحبه خود نیز بر آن تأکید داشته و چشم منتقدان به روی آن بسته شده است.
ظریف با اشاره به تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و همراهی اروپایی‌ها، گفت: «امروز (اروپایی‌ها) به طور علنی و در عمل با این روند مخالفت می‌کنند و این یک تحول بنیادین است که به خاطر برجام شاهد آن هستیم.»
ظریف به محدودیت انتخاب آمریکا در حوزه‌های مختلف برای مقابله با ایران نیز اشاره کرد که برای تأکید بر این مدعا نیاز نیست حتی به حافظه فشار آورد. سفر هفته گذشته نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد به وین و مذاکرات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران و تلاش برای مجاب کردن آژانس به فشار بر ایران تنها ظرف چند روز به شکستی تاریخی منتج شد. ششمین گزارش آژانس و تأکید دوباره بر این‌که ایران به تعهدات خود در برجام پایبند بوده است به روشنی نشان می‌دهد، همان‌طور که رئیس دستگاه دیپلماسی بر آن تأکید می‌کند آمریکا انتخاب‌های خود برای ایجاد اجماع جهانی علیه ایران را از دست داده است.
در مورد آمریکا، ظریف در مصاحبه‌اش یک هشدار جدی نیز داده است که شاید توجه به همین هشدار می‌توانست منتقدان را از صرافت بهانه‌جویی بیندازد. رئیس دستگاه دیپلماسی زمانی که از بدعهدی‌های آمریکا و تلاش این کشور برای آن‌که «برجام با هزینه ایران ادامه یابد یا آن را با هزینه ایران بر هم زند» سخن می‌گوید تأکید می‌کند: «سیاست هوشمندانه ما باید این باشد که در حرف و عمل نشان دهیم، انتخاب‌های ما محدود به برجام نیست.» او به دستور 9 ماده‌ای رهبری و همچنین متن برجام اشاره می‌کند و این‌که ایران از ابتدا با چشم باز به این امر نگاه کرده و این امکانات را در خود برجام نیز دیده شده است تا «زندانی رفتارهای آمریکا در آینده نباشیم.»
به هر حال به نظر می‌رسد منتقدان دولت و به ویژه دستگاه دیپلماسی یک بار دیگر با بی‌تدبیری پیکان نقد تند و تیز خود را اشتباه نشانه گرفته‌اند. بار دیگر دشمن واقعی را از حافظه خود زدوده‌اند و این کشمکش را در میدان اشتباهی قرار داده‌اند که نه مصلحت ملی در آن دیده می‌شود و نه آینده‌ای برای کشور.
