موعد تصمیم نهایی ترامپ درباره «روح سرگردان» برجام

دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا کمتر از یک ماه دیگر تصمیم نهایی دولت خود را در قبال برجام خواهد گرفت.

دولت ترامپ تا کنون دو مرتبه پایبندی جمهوری اسلامی ایران به برجام را مورد تایید قرار داده و از زمان آغاز به کار دو مرتبه با اعلام به کنگره آمریکا تحریم های هسته ای ایران را تعلیق کرده است؛ اما این اعلام پایبندی با رضایت او همراه نبوده و گزارش ها حاکی است بحث های داغی بین ترامپ و وزرا و مشاورانش جریان داشته است.

ترامپ در طی این مدت اصرار داشته تا راهی برای عدم تایید پایبندی ایران به برجام با کمترین هزینه برای دستگاه سیاست خارجی پیدا شود؛ او حتی از چند ماه پیش تیمی را مامور بررسی استراتژی دولت خود در قبال جمهوری اسلامی ایران کرده است؛ تیمی که قرار است با بازبینی استراتژی دولت پیشین آمریکا در قبال ایران، دیدگاه های دولت جدید آمریکا را وارد سیاست های دولت جدید واشنگتن در قبال تهران کند.

نتایج فعالیت های این تیم در کمتر از یک ماه دیگر با ارایه گزارشی به ترامپ معلوم خواهد شد؛ این تیم قرار است رویکرد کلی دولت ترامپ در قبال برجام را نیز تعیین کند و دونالد ترامپ بر اساس همین گزارش قرار است رویکرد نهایی دولت خود در قبال تداوم یا تغییر برجام را برای 3.5 سال آتی دولت خود معلوم کند.

ترامپ در گزارش ماه اکتبر به کنگره معلوم خواهد کرد که رویکرد کلی او در قبال تداوم یا تغییر برجام چه خواهد بود.

سناریوهای مختلفی در این راستا مطرح است؛ تا کنون تایید دوباره دولت ترامپ از پایبندی ایران به برجام به حساب سیاست دولت او نوشته نشده است؛ چون همه ناظران می دانند ترامپ و بسیاری دیگر از مقامات ارشد کابینه و مشاوران او رویکردی منفی نسبت به برجام داشته و در 7 ماه گذشته با اکراه به اجرای آن تن داده اند.

" لُپ کلام" آنها این است: "آمریکا از این معامله دستاورد خاصی حاصل نکرده در حالی که جمهوری اسلامی ایران با رها شدن از فشارهای شدید تحریمی و اقتصادی از باتلاق تحریم ها بیرون آمده و با بازیابی توان خود بار دیگر در مسیر سیاست های ضد آمریکایی و افزایش نفوذ در منطقه گام برداشته است."
 

ترامپ و بخش بزرگی از تیم سیاسی و اقتصادی او می خواهند این معادله را بر هم بزنند؛ از نظر آنها اگر ایران به توسعه برنامه موشکی، حمایت از گروه های به زعم آنها تروریستی ( از جمله حزب الله و حماس) و سیاست های منطقه ای خود در سوریه و عراق و یمن و... ادامه دهد نباید بدون مزاحمت تحریم جلو برود.

آنها می خواهند گرانیگاه اصلی تضمین اجرای برجام را از نقطه کانونی "توافقات صرفا هسته ای" به دیگر موضوعات بکشند.

این خلاف نص صریح برجام است هر چند بسیاری از ناظران در دو سال گذشته برجام را دوپاره کرده و از "متن و روح" آن سخن می گویند.

این ادبیات سازی هم از سوی ایران و هم از سوی آمریکا انجام شده است. از نظر دولتمردان جمهوری اسلامی ایران متن اصلی برجام توافقات صرفا هسته ای است اما اقداماتی همچون تحریم ایران به بهانه هایی همچون برنامه موشک های بالستیک و بهانه حمایت ایران از گروه های تروریستی همان کاری است که نقض روح برجام به آن اطلاق شده است.

از نظر دولت جدید آمریکا هم با وجودی که توافق برجام معیوب بسته شده و به دیگر موضوعات از قبیل برنامه های موشکی و سیاست های منطقه ای ایران توجهی نشده، اما اقدامات و سیاست های منطقه ای ایران از جمله آزمایش های موشکی بالستیک و حمایت ایران از گروه هایی چون حماس و حزب الله نقض روح برجام محسوب می شود.

بنابراین از نظر ایران و آمریکا برجام یک نص صریح شامل توافقات در مسایل هسته ای دارد اما روح آن حاوی دیگر موضوعات است؛ با این تفاوت که همه اختلافات موجود بین جمهوری اسلامی و ایالات متحده آمریکا در نزدیک به 4 دهه گذشته به "روح سرگردان برجام" نقل مکان کرده است.

 ایران تحریم های غیر هسته ای خود در دوران پس از برجام را مغایر روح برجام می خواند و ایالات متحده آمریکا فعالیت های موشکی، ادامه سیاست های منطقه ای پیشین و  تداوم سیاست ضد آمریکایی ایران را مغایر با روح برجام می خواند.

تا کمتر از یک ماه دیگر روح برجام بر متن اصلی آن سایه افکن خواهد شد و به احتمالی زیاد متن اصلی را به حاشیه خواهد برد. گزارش بعدی دولت ترامپ درباره تایید یا عدم تایید پایبندی ایران به برجام کاملا با غلبه "نگاه روح محورانه" بر برجام تهیه خواهد شد.

دولت ترامپ تکلیف نهایی خود  با برجام را تا کمتر از یک ماه دیگر معلوم خواهد کرد؛ ظن بسیاری بر این است که به احتمال فراوان دولت ترامپ توپ را به زمین کنگره خواهد انداخت و با طرح مساله "نقض مستمر روح برجام از سوی جمهوری اسلامی"، نمایندگان کنگره را به چاره جویی درباره لغو یا تداوم تحریم های هسته ای مخیر خواهد کرد.

دولت اوباما اجازه نداد نمایندگان کنگره که غالب آنها از جمهوریخواهان مخالف برجام بودند، متن نهایی توافق برجام را "شخم زنی" کرده و با بیرون کشیدن "ایرادات بنی اسراییلی" از داخل آن جلوی اجرای آن را بگیرند؛ اما از قرار معلوم ترامپ می خواهد دقیقا همان کاری را بکند که باراک اوباما با جدیت از انجام آن پرهیز داشته و با تهدید به وتو جلوی باز شدن "سفره بررسی برجام" در کنگره آمریکا را گرفت.

تا کمتر از یک ماه دیگر احتمال زیادی وجود دارد که سفره برجام بار دیگر در کنگره پهن شود و نمایندگان غالبا جمهوریخواه مخالف برجام ، این توافق بین المللی را با عینک "غلبه روح بر متن" بررسی دوباره ای بکنند و نتیجه این کار آنها ممکن است کاملا مغایر با توافقات انجام شده در متن برجام باشد.