عربستان در عراق دست به جیب شد
ریاض در ٤٨ ساعت گذشته همزمان میزبان رکس تیلرسون، وزیر خارجه ایالات متحده و حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق بود. بغداد و ریاض در حال طی مسیر برای بهبود رابطه نه چندان گرم دوجانبه هستند و به نظر می‌رسد که امریکای ترامپ در حال بازی کردن نقش میانجی در این پرونده است تا این نزدیکی را سرعت بیشتری ببخشد. حیدرالعبادی، نخست وزیر عراق پس از ورود به عربستان سعودی با ملک سلمان پادشاه کشور میزبان دیدار کرد. این دومین سفر العبادی به عربستان سعودی است و پیش از این نیز وی در راس یک هیات بلندپایه در ماه ژوئن مهمان سعودی‌ها شده بود. در این دور از سفرهای منطقه‌ای نخست‌وزیر عراق، عربستان میزبان نخست بود و گفته می‌شود که پس از این کشور، ترکیه و اردن نیز مقصدهای بعدی حیدرالعبادی خواهند بود.
تاکید حیدرالعبادی برهم‌تنیدگی منافع کشورهای منطقه
تلاش برای جدا کردن عراق از ایران در راس برنامه‌های دولت ترامپ برای این منطقه است. با این وجود نخست‌وزیر عراق پیش از رسیدن به عربستان سعودی با ارایه یک طرح ٥بندی از کشورهای منطقه خواست تا اختلاف‌های‌شان را با هم کنار بگذارند. العبادی پس از نخستین سفر خود به عربستان در ماه ژوئن نیز اعلام کرده بود که بغداد فاصله خود را با اختلاف‌ها میان ریاض و تهران حفظ خواهد کرد. در نخستین بند طرح العبادی آمده است: درگیری‌های کنونی در منطقه تنها ویرانی و کشتار را برای مردم ما به جای گذاشته و موجب تلفات مالی و جانی سنگین و از دست رفتن فرصت توسعه و پیشرفت شده است. توقف این درگیری‌ها و توقف سیاست‌های مداخله گرایانه، قاعده درست و تنها جایگزین برای آغاز دوره جدیدی از همکاری است. اشتباه است که کشورهای منطقه منافع خود را جدای از منافع دیگر کشورها ببینند و دیدگاه ما مبتنی بر عمل مشترک بر اساس منافع‌مان و اقتصادمان است. وی در بند دوم بر لزوم تلاش برای برقراری روابط دایم و مستحکم بین مردم کشورهای مختلف تاکید کرد و گفت: نباید روابط تنها به روابط میان دولت‌ها محدود شود چراکه روابط میان مردم ثبات روابط در مقابل تحولات سیاسی را تضمین می‌کند.
عربستان در عراق دست به جیب شد
با حضور العبادی در ریاض، نشست هماهنگی میان مقام‌های دو کشور برگزار شد و با شکل گرفتن شورایی برای همکاری‌های مشترک دو طرف توافق کردند که در دو حوزه مبارزه با داعش و بازسازی مناطق عراق که به دست این گروه تخریب شده با هم همکاری داشته باشند. ملک‌سلمان در دیدار با نخست‌وزیر عراق، پیروزی‌های بغداد در مبارزه با گروه‌های تروریستی را به این کشور تبریک گفت و همزمان تاکید کرد که ریاض از وحدت و ثبات در عراق حمایت می‌کند. اشاره ملک سلمان به حمایت ریاض از وحدت عراق را می‌توان تازه‌ترین موضع‌گیری عربستان سعودی در قبال تنش میان اقلیم کردستان عراق و بغداد پس از برگزاری همه‌پرسی استقلال در این منطقه دانست. ریاض در ماه‌های منتهی به برگزاری همه‌پرسی جدایی کردستان از عراق از اظهارنظر صریح در این باره خودداری کرده بود اما اکنون به نظر می‌رسد با ایستادن در کنار دولت مرکزی عراق سعی دارد جبران مافات کند.
نخست‌وزیر عراق دیدار با ملک‌سلمان را گام بسیار مهمی در توسعه و تقویت روابط دو جانبه دانست و گفت: منطقه تقسیم‌ها و تجزیه‌های بیشتر را برنمی‌تابد. ما برنامه‌ای برای آینده منطقه کلید زده‌ایم که به جای جنگ‌ها بر مبنای توسعه است. باید تمامی درهایی که اجازه بازگشت تروریسم به عراق را می‌دهد، بسته شوند.
ملک سلمان در بخش‌هایی از سخنان خود خطاب به العبادی گفت: آنچه ما و عراق را به یکدیگر مرتبط می‌کند، تنها همجواری و منافع مشترک نیست بلکه ریشه‌های برادری، خون، تاریخ و سرنوشتی واحد است. امکانات زیادی که به کشور ما داده شده، ما را در مقابل یک فرصت تاریخی قرار داده است. وی در این دیدار در مورد خطر تروریسم، افراط‌گرایی و برخی تلاش‌ها برای بی‌ثبات کردن کشورهای منطقه هشدار داد.
نخستین جلسه شورای همکاری مشترک میان عراق و عربستان سعودی با حضور رکس تیلرسون برگزار شد. حضور وزیر امور خارجه امریکا در این نشست که درباره روابط دوجانبه دو کشور بود نشان از عزم امریکا برای نزدیک کردن بیشتر دو متحد منطقه‌ای خود به یکدیگر بود. تیلرسون پس از شرکت افتخاری در جلسه شورای همکاری مشترک دو کشور به خبرنگاران گفت: تشکیل چنین شورایی نه تنها به همکاری‌های بیشتر میان دو کشور برای مبارزه با داعش منتهی خواهد شد بلکه می‌تواند منجر به همکاری دو کشور در زمینه بازسازی مناطقی شود که در نتیجه سیطره داعش تخریب شده بودند. یکی دیگر از وظایف این شورا نیز می‌تواند اصلاحات اقتصادی و ساختاری در عراق باشد که منجر به تقویت بخش خصوصی در این کشور شود. این اصلاحات می‌تواند نقش مشوق را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در عراق بازی کند که این سرمایه‌گذاری‌ها برای بازسازی عراق بسیار لازم و ضروری هستند.
عربستان سعودی در حالی مساله مبارزه مشترک با داعش در عراق را پیش کشیده است که پس از آغاز فعالیت‌های داعش در عراق این کشور و امریکا هیچ گونه حرکت ابتدایی و تهاجمی را برای دفع حملات این گروه تروریستی آغاز نکردند و ایران نخستین کشوری بود که در مسیر مبارزه با داعش هم به کمک بغداد و هم به یاری اربیل شتافت. تلاش امریکا برای هل دادن عربستان سعودی به مسیر مشارکت در بازسازی شهرهای ویران شده عراق در حقیقت برگ وسوسه آمیزی است که می‌تواند منجر به کاسته شدن از بی‌اعتمادی میان دو کشور شود. عربستان سعودی به شکل سنتی در مناسبات سیاسی خود برای جبران اشتباهات گذشته دست به جیب می‌شود و به نظر می‌رسد که پس از قراردادن ترامپ در اردوگاه خود با انعقاد قراردادهای کلان اکنون نوبت به تکرار این نسخه برای بغداد رسیده است. در حال حاضر شهر موصل و چندشهر آزاد شده دیگر در شمال عراق که به تازگی از شر داعش خلاص شده‌اند تبدیل به ویرانه‌هایی شده‌اند که بازسازی آنها با توجه به اوضاع اقتصادی نابسامان عراق از عهده دولت مرکزی این کشور به تنهایی برنمی‌آید. یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های ایالات متحده در حال حاضر تثبیت نقش ایران در عراق و سوریه پس از کمک‌های این کشور به دولت‌های مرکزی آنها برای مبارزه با داعش است. عربستان سعودی که در جریان مبارزه با داعش غایب میدان عمل بود اکنون با دلارهای خود برای جدا کردن ایران از دوستان منطقه‌ای آن وارد میدان شده است. درحالی که ایران به دلیل کمک به مهار جریان داعش در عراق از محبوبیت بالایی برخوردار است وضع برای عربستان سعودی در افکار عمومی عراق به این شکل نیست و برخی تحلیلگران می‌گویند که عربستان با سرمایه‌گذاری در بازسازی مناطق تخریب شده در عراق به دنبال جبران سال‌های غیبت سیاسی – اقتصادی در این کشور است تا شاید بتواند جمعیت اهل سنت این کشور را با خود همراه سازد.
ایران نگران توسعه روابط منطقه‌ای عراق نیست
خبرگزاری فرانسه در گزارشی در مورد سفر تیلرسون به عربستان و قطر نوشت: وزیر امور خارجه ایالات متحده تلاش خود را برای اجرایی کردن دستورهای جدید ترامپ درقالب سیاست جامع امریکا در قبال ایران از عربستان سعودی آغاز کرده است. وی تلاش می‌کند کشورهای عربی منطقه یا به زبان دیگر متحدان خود را از ایران جدا کند اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که وی بتواند آبی بر آتش شعله ور شده در رابطه میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس باشد. به نظر می‌رسد که دیدار استراتژیک سه‌جانبه‌ای که میان العبادی، ملک سلمان و رکس تیلرسون انجام گرفت در حقیقت تلاشی جدید از سوی امریکا برای نزدیک کردن عربستان سعودی به عنوان کشوری با اکثریت اهل سنت به عراق با اکثریت شیعه باشد. تیلرسون با سفر به ریاض و میانجیگری میان عراق و عربستان سودای مهار نفوذ ایران در بغداد، صنعا، دمشق و بیروت را در سر دارد. سفر تیلرسون به منطقه تنها ١٠ روز پس از عدم تایید پایبندی ایران به برجام از سوی رییس‌جمهور امریکا و قرار گرفتن توپ توافق هسته‌ای در زمین کنگره به مدت ٦٠ روز آینده انجام گرفت. در چنین شرایطی وزیر امور خارجه ایالات متحده را می‌توان مجری سیاست‌های جدید خصم‌آمیز واشنگتن در قبال تهران در سایه دولت جدید این کشور دانست. هرچند که نخست وزیر عراق تاکید می‌کند در اختلاف‌ها میان عربستان سعودی و ایران ورود نمی‌کند اما ایران حاضر غایب در جریان نشست سه جانبه عربستان، عراق و امریکا بود. تیلرسون در حالی شامگاه یکشنبه ریاض را به مقصد دوحه ترک کرد که باید در پایتخت قطر نیز تمام تلاش خود را برای دور کردن قطر از ایران به کار گیرد تا شاید با محقق شدن اصلی‌ترین شرط عربستان برای قطر، بحران در داخل شورای همکاری حل و فصل شود. البته تیلرسون در سفر ماه جولای خود به منطقه نیز بخت خود در زمینه موفقیت در این پرونده را آزمایش کرد که ره به جایی نبرد و نشانه‌های فعلی نیز از تکرار شکست امریکا در این پرونده در سفر تیلرسون نیز خبر می‌دهند.
به گزارش «اعتماد»، در حالی که در رسانه‌های عربی و انگلیسی تلاش شده در مورد سفر تیلرسون به عربستان و نشست سه جانبه و همزمان سفر حیدرالعبادی به عربستان و مصر گمانه زنی‌های منفی شود که به نوعی تنهایی ایران در منطقه به چشم آید اما جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان بازگشت عراق به صحنه بازی‌های منطقه‌ای و برخورداری این کشور از رابطه دو جانبه حسنه با تمام کشورهای منطقه بوده است. ایران در حال حاضر در معادله‌های منطقه‌ای در جایگاهی قرار دارد که هیچ گونه نگرانی از بازگشت عراق به صحنه عربی ندارد و حتی مقام‌های سیاسی ایران در دیدارهای متفاوت با مقام‌های عراق این کشور را ترغیب کردند تا از پتانسل خود برای کاهش تنش در سایر نقاط خاورمیانه استفاده کند.
رکس تیلرسون: نظامی‌های مورد حمایت ایران به خانه بازگردند
دیدار عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی با رکس تیلرسون همتای امریکایی‌اش به سنت همیشه به نشست خبری با دستور کار محکومیت ایران بدل شد. وزیر خارجه عربستان سعودی در این نشست خبری گفت که در دیدار با تیلرسون درباره آنچه خطر ایران بر منطقه می‌خواند و بحران قطر، گفت‌وگو کرده است. رکس تیلرسون نیز به خبرنگاران حاضر در ریاض گفت که درباره نقش ایران در ایجاد ناامنی در منطقه با عادل الجبیر گفت‌وگو کردم. وی در ادامه سخنانش به حضور نیروهای نظامی ایران در عراق اشاره کرد و از ایران خواست که آنها را از عراق خارج کند. وی در این باره گفت: «نیروهای نظامی مورد حمایت ایران که در عراق حضور دارند با نزدیک شدن به شکست کامل داعش در این کشور باید عراق را ترک کرده و به کشور خود بازگردند. تمام نظامی‌های خارجی باید به خانه‌های خود بازگردند.»
رکس تیلرسون، با بیان اینکه از سر‌گیری روابط عراق و عربستان بسیار مهم است؛ ادامه داد: شورای هماهنگی عربستان و عراق در راستای جهش عراق به سوی آینده اقدام خواهد کرد و صفحه جدیدی در منطقه باز می‌کند و ما تلاش می‌کنیم عراقی بسازیم که دور از تاثیرات ایران و گروه‌های مسلح حامی ایران باشد. وزیرخارجه امریکا در بخش‌های دیگری از سخنان خود ادعا کرد که سپاه از مهم‌ترین عوامل ایجاد بی‌ثباتی در منطقه است و گفت: ما تلاش می‌کنیم تا روابط محکمی میان عراق و کشورهای عربی ایجاد کنیم تا یک عراق قوی به دور از تاثیرات ایران و شبه‌نظامیان وابسته به آن بسازیم.
