رازهای شبکه‌های اجتماعی

حسین رحمانی- در این شماره به پشت پرده پدیده شگفت انگیز شبکه های اجتماعی سرک کشیده ایم و کوشیده ایم به مهم ترین مسائل فنی و اجتماعی آنها اشاره کنیم.

آیا شبکه های اجتماعی تعداد دوستان ما را افزایش داده اند؟

شبکه های اجتماعی به عنوان روشی برای برقراری و تقویت ارتباط با دیگران شناخته می شوند ولی با وجود همه مزایای اجتماعی شبکه های مجازی بحث هایی وجود دارد مبنی بر این که آن زمانی که به صورت آنلاین می گذرانیم، در حقیقت از فرصت ما برای برقراری ارتباط در جهان واقعی می کاهد.

به عقیده «رابین دانبار» (Robin Dunbar)، انسان شناس، ما انسان ها در یک زمان فقط می توانیم با 150 نفر دوست باشیم. این عده که به اصطلاح «عدد دانبار» شناخته می شود، بر اساس جمعیت گروه های انسانی در طول تاریخ به دست آمده است؛ برای نمونه جمعیت بیشتر دهکده های ثبت شده در «کتاب قیامت» تقریبا همین 150 نفر است (Domesday Book دست نویسی است که به دستور «ویلیام فاتح» (William the Conqueror) تهیه شد و در آن اطلاعات جمعیتی بیشتر مناطق انگلستان و ولز ثبت شده. نگارش آن در سال 1086 میلادی به پایان رسید.) ما انسان ها نمی توانیم با تعداد نفرات بیشتری روابط دوستانه معناداری داشته باشیم. به این دلیل که مغزمان قدرت پردازشی کافی و زمان مورد نیاز را برای برقراری ارتباط های بیشتر ندارد. دانبار در سال 2016 با بررسی شبکه های اجتماعی متوجه شد حتی با این که به نظر می رسد دوستان آنلاین زیادی داریم، این سایت ها در واقع کمکی به بیشتر شدن ارتباطات ما نکرده اند. مجموع دوستان نزدیک آدم ها، چه به صورت آنلاین و چه به صورت آف لاین، همان تعداد همیشگی است.

فیس بوک چگونه پول در می آورد؟

در سال 2016 فیس بوک گزارش داد روزانه بیش از یک میلیارد نفر کاربر دارد؛ این رقم یک هفتم از کل جمعیت جهان است. استفاده از فیس بوک رایگان است اما همه آن چشم هایی که به صفحه فیس بوک خیره شده اند و این سایت را بالا و پایین می کنند، مخاطبان بالقوه تبلیغات هدفمند به حساب می آیند و درآمد اصلی فیس بوک از همین محل حاصل می شود. در لابلای این صفحه ها کالاها و سرویس هایی به نمایش در می آیند که مخاطبان می توانند روی آنها کلیک کنند و برای آنها پول بدهند.

به طور میانگین، هر کاربر در هر سه ماه 3.5 دلار برای فیس بوک درآمد دارد؛ این عدد در اروپا 4.5 دلار است، در حالی که در آمریکا و کانادا به 13 دلار می رسد. ما اطلاعات شخصی بسیاری در اختیار فیس بوک می گذاریم که از طریق این داده ها می شود حدس زد که به خرید چه کالاهایی تمایل بیشتری داریم. شرکت ها هم حاضرند برای این داده های ارزشمند پول بپردازند.

شبکه های اجتماعی دیگر هم از همین طریق پول در می آورند. اینستاگرام و اسنپ چت ناز فضای تصویری شان برای تبلیغ برندهای مختلف بهره می گیرند و توییتر با ارائه توییت های ویژه، این امکان را به شرکت ها می دهند که با پرداخت پول، بازدید از محتواهای مورد نظرشان را افزاش دهند.

آیا شبکه های اجتماعی روی تندرستی مان تاثیر می گذارند؟

شبکه های اجتماعی شاید در نگاه اول دلربا به نظر برسند، اما اینها سویه تاریکی هم دارند. در سال 2016 موسسه «چایلدلاین» (Childline؛ موسسه ای که به افراد زیر 19 سال مشاوره رایگان تلفنی ارائه می دهد) 12 هزار مشاور در مورد مسائل آنلاین و آزار و اذیت سایبری ثبت کرد. در همین سال پژوهشگران دانشگاه «پیتسبورگ» (Pitsburgh) در مطالعه ای روی هزار و 700 نوجوان، به این نتیجه رسیدند که هر چه وقت گذرانی افراد با شبکه های اجتماعی بیشتر باشد، احتمال افسرده بودن آنها بیشتر است.

در مطالعه ای دیگر که روی هزار و 500 نوجوان انگلیسی انجام شده، پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که شبکه های اجتماعی عکس محور (مانند اینستاگرام و اسنپ چت) در رابطه با اضطراب و سلامت ذهنی، بیشترین همبستگی را (در مقایسه با شبکه های اجتماعی دیگر) دارند.

این یافته ها لزوما به این معنا نیست که شبکه های اجتماعی آسیب ها و مشکلات ذهنی ایجاد می کنند. موضوع می تواند این باشد که افراد وقتی احساس اضطراب و افسردگی می کنند، وقت بیشتری را در سایت ها و شبکه های اجتماعی می گذرانند. البته از سوی دیگر، شبکه های اجتماعی می توانند به افزایش آگاهی از سلامت ذهنی کمک کنند و در یافتن دوست و هم صحبت مناسب به افراد یاری برسانند.

امنیت شبکه های اجتماعی چقدر است؟

می توانیم به سادگی تصور کنیم که داده های ما جایی در میان ابرها در امن و امان هستند و چشم هیچ نامحرمی نمی تواند به آنها بیفتد، اما «ابر» در حقیقت اصطلاحی برای اشاره به «دیتاسنترها» و «مزارع سرور» عظیمی است که عکس ها و اسناد دیجیتال مان را روی هاردهای فیزیکی شان ذخیره کرده اند. هر بار که عکسی را روی ابرها بارگذاری می کنید، در واقع این داده ها به چنین کامپیوترهایی منتقل می شوند و این کامپیوترها هر زمان که بخواهید، این اطلاعات را دوباره در اختیارتان می گذارند.

نخستین لایه از امنیت ابرها به ارائه دهندگان چنین خدماتی مربوط می شود. آنها باید اطمینان یابند که زیرساخت های سخت افزاری شان چه از نظر دیجیتالی و چه از نظر فیزیکی امن هستند. برای حصول چنین اطمینانی، آنها داده های کلیدی را رمزنگاری می کنند. کسانی را برای نگهبانی از سرورها استخدام می کنند و سیستم های دیجیتالی را توسعه می دهند که می توانند هر نوع تلاش برای دسترسی به فایل های خصوصی را تشخیص بدهند و جلوی آن را بگیرند.

دومین لایه امنیتی (که آسیب پذیرتر است) به خود کاربر مربوط می شود. اگر دیگران دنبال اطلاعات خصوصی شما باشند، ساده ترین مسیر طرف شدن با غول های تکنولوژی نیست؛ دسترسی به رمز عبور شما کار بسیار ساده تری است. بنابراین، آسان ترین روش برای ارتقای امنیت داده ها این است که رمزهای عبورتان را قوی تر کنید و هر چند وقت یک بار آنها را تغییر بدهید.

یک ویدئو چگونه «وایرال» می شود؟

اصطلاح «meme» را دانشمندی به نام«ریچارد داوکینز» Richard Dawkins) در سال 1976 ابداع کرد تا توضیح بدهد چگونه ایده های خاص از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود و انتشار می یابد. فرآیندی که طی آن، این ایده ها مانند ژن ها تکثیر می شوند و جهش می یابند، فرآیندی که در جهان شبکه های اجتماعی گاهی برای ویدئوهای خاصی اتفاق می افتد و به آنها ویدئوهای «وایرال» (ویروسی) می گویند. هیچ فرمول مشخص و از پیش آماده ای برای موفقیت این ویدئوها وجود ندارد اما بر اساس یافته های پژوهشگران «دانشگاه ممفیس» (University of Memphis) ویدئوهای کوتاه، ویدئوهای حاوی زبان پرخاشگرانه و ویدئوهای دارای قالب مشخص که تقلید از آنها ساده باشد، احتمال موفقیت بیشتری دارند.

فیلترهای اسنپ چت چگونه کار می کنند؟

فیلترهای سلفی بر اساس الگوریتی به نام «ویولا جوتز» (Violla Jones) کار می کنند؛ الگویتمی که با اسکن محدوده های تاریک و روشن، چهره را تشخیص می دهد ولی الگوریتم «Active Sharpe Model» اسنپ چت می تواند جزئیات بیشتری را تشخیص دهد.

توسعه دهندگان نقشه ای از موقعیت ویژگی های کلیدی صورت – مانند گوشه های چشم و لب – ایجاد کرده اند. آنها برای تهیه چنین نقشه ای، این موقعیت های کلیدی را در ده ها عکس از چهره های افراد مختلف به صورت دستی علامت گذاری کرده اند. سپس این نقطه ها به یکدیگر وصل شده اند تا مدلی سه بعدی از سر و چهره فرد ایجاد شود.

در اپ اسنپ چت، این نقشه تقریبی روی صورت کاربر قرار می گیرد و پس از مقایسه این نقشه با داده های به دست آمده از تصویر چهره کاربر، نقطه های کلیدی نقشه مقداری پس و پیش می شود تا کاملا بر صورت فرد منطبق شوند. پس از تکمیل این مدل اختصاصی، این امکان به وجود می آید که چهره کاربر تغییر شکل پیدا کند یا چیزهایی به آن اضافه شود.

رمزنگاری دو طرفه واتس آپ چگونه کار می کند؟

نزدیک به یک سال است که هر پیامی که از طریق پیام رسان «واتس اپ» ارسال می شود، در هر دو طرف گیرنده و فرستنده پیام رمزنگاری شده است، البته این قابلیت ویژه واتس اپ نیست و پیام رسان های دیگری از قبیل تلگرام هم این امکان را دارند. رمزنگاری دو طرفه پیام ها به این معناست که این پیام ها را فقط فرستنده و گیرنده می توانند بخوانند. این نوع رمزنگاری بر پایه پروتکلی به نام «پروتکل سیگنال» (Signal Protocol) انجام می شود. 

وقتی چت یا گفتگویی را با دوستان آغاز می کنید، یک محیط رمزنگاری شده با مدت محدود ایجاد می شود. سپس با استفاده از کلیدهایی که برای شما و مخاطب تان منحصر به فرد است، برای این محیط خاص چیزی تحت عنوان «master secret» ایجاد می شود. در مرحله بعد با کمک این master secret برای هر کدام از پیام های رد و بدل شده، یک کلید رمزنگاری (و رمزگشایی) خاص ایجاد می شود. وقتی دکمه ارسال را لمس می کنید، پیام شما به کمک این کلید رمزنگاری می شود. پس از رسیدن این پیام رمزنگاری شده به گوشی مخاطب، این پیام از طریق کلید رمزگشایی اختصاصی مخاطب و کلیدی که در متن پیام رمزنگاری شده قرار گرفته، کل آن پیام رمزگشایی می شود و برای مخاطب به نمایش در می آید.

آیا شبکه های اجتماعی اعتیادآورند؟

برای عده ای از کاربران، شبکه های اجتماعی به چیزی بیشتر از ابزاری برای ارتباط با دوستان شان تبدیل شده اند؛ چک کردن دائمی شبکه های اجتماعی ممکن است به نوعی اضطرار برای آنها تبدیل شود و این دسته از کاربران نتوانند میزان وقت گذرانی شان در اینترنت را کنترل کنند. «اختلال اعتیاد به اینترنت» یا «استفاده مسئله دار از اینترنت» پدیده منحصر به قرن بیست و یکم است ولی ریشه آن به شرایط بیولوژیکی بر می گردد که هزاران سال است وجود دارند. مغز ما به گونه ای ساختار یافته است که به دنبال پاداش باشد (اجداد انسان به همین دلیل به دنبال غذاهایی با شیرینی و چربی بالا بوده اند و کوشیده اند ارتباطی پایدار با همنوعان خود برقرار کنند) که خود این خواستن پاداش اعتیادآور است.

این پاداش چیزی نیست جز ماده شیمیایی به نام «دوپامین» (dopamine) که در موقعیت های خاص در مغز ترشح می شود. دوپامین باعث می شود احساس خوبی داشته باشیم و رفتارهای مثبت را تکرار کنیم. با این حال برخی افراد ممکن است به نوعی در برابر تاثیر دوپامین مقاومت نشان دهند و برای رسیدن به اثر ناشی از ترشح آن به دوپامین بیشتر و بیشتری نیاز داشته باشند.

تبلیغات هدفمند چگونه کار می کند؟

وقتی وارد سایتی می شوید، این سایت یک فایل متنی کوچک در پوشه فایل های مربوط به مرورگرتان ذخیره می کند؛ فایلی که در اصطلاح «کوکی» (cookie) نامیده می شود. سپس، اگر وب سایت دیگری باز کنید که فضای تبلیغاتی داشته باشد، این سایت کوکی های ذخیره شده در کامپیوترتان را (که «جریان کلیک» یا «clickstream» شما را نشان می دهد) بررسی می کند و تبلیغی متناسب با این فایل ها به نمایش می گذارد. این فرآیند «retargeting» یا «بازهدف گذاری» نامیده می شود و این فقط نوک کوه یخ تبلیغات هدفمند است.

شبکه های اجتماعی به داده ها و اطلاعات شخصی کاربران شان دسترسی دارند؛ اطلاعاتی که خود کاربران با کمال میل در اختیار این شبکه ها می گذارند. کسب و کارهای مختلف به کمک این داده ها می توانند محصولات شان را بر اساس سن و سال، جنسیت، موقعیت جغرافیایی، سطح تحصیلات، شغل، عادت های وبگردی، عبارت های جستجو و حتی اپ های دیگری که روی گوشی هوشمندتان نصب کرده اید، برای شما به نمایش بگذارند و تبلیغ کنند.