ظریف: ایران منافعش را در منطقه ای قدرتمند، پیشرفته و باثبات دنبال می کند
وی تصریح کرد: تاریخ روابط خارجی ایران مشحون از عبرت ها و درس هایی است که در شرایط بسیار پیچیده و سیال کنونی برای تحلیل و فهم تحولات بین المللی و مدیریت علمی و عملی سیاست خارجی نیازمند توجه است.
وی افزود: این آموزه دینی و قرآنی ما است که به تامل در اندیشیدن، در سرنوشت و سرگذشت ملت ها و اقوام پیشین فرا می خواند.
رییس دستگاه دیپلماسی یادآور شد: توکل و اتکا به حضرت حق، اعتماد به نفس، نهراسیدن از قدرت های مادی، جدی گرفتن خود و امکانات بومی عبرت های بنیادینی است که هیچ کارگزار سیاست خارجی نمی تواند آن ها را نادیده بگیرد.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: دقت و تحلیل در عرصه سیاست خارجی و عدم اعتماد به قدرت های استکباری و دوستی و تعامل با همسایگان را باید همواره مدنظر قرار داد.
متن سخنرانی وزیر خارجه به صورت زیر است:
بسمه تعالی
اساتید، اندیشمندان و فرهیختگان محترم
اعضای محترم جامعه دیپلماتیک مقیم
خانم ها و آقایان،
در آغاز سخن مایلم مراتب خرسندی خود را از حضور در اولین همایش تاریخ روابط خارجی ایران ابراز نمایم. ابتکار برگزاری این نشست را به همکارانم در مرکز آموزش و پژوهش های بین المللی تبریک می‌گویم و برای این همایش آرزوی موفقیت می‌کنم. آن چه اهمیت تشکیل چنین نشستی را در شرایط امروز دوچندان می‌سازد، هم به دلیل نقش تاثیرگذاری است که ایران به عنوان میراث دار تمدنی کهن و تاریخ ساز و کنشگری همواره فعال در روابط بین‌الملل، در تحولات منطقه‌ای و جهانی ایفا می‌کند و هم از آنروی که ما در آستانه دویست سالگی تاسیس نهاد دیپلماسی و تشکیل وزارت امور خارجه در تاریخ معاصر ایران قرار داریم.
در شرایط حساس فعلی جهان و به خصوص منطقه آسیای غربی، بازخوانی تحولات مرتبط با روابط خارجی ایران و تقویت آگاهی های تاریخی از مقاطع مختلف تاریخ ایران به ویژه دویست ساله اخیر که تاثیرات وقایع بعضا ناگوار آن هنوز بر زندگی امروز ایرانیان لمس می شود، ضرورت خود را بیش از هرزمان دیگری نشان می‌دهد. بیراه نیست اگر گفته شود که توجه به مطالعات تاریخی به ویژه تاریخ روابط خارجی ایران برای جامعه علمی کشور و کارگزاران روابط خارجی یک وظیفه ملی به شمار می‌رود.
ایرانیان به عنوان ساکنین کشوری که سابقه تمدنی طولانی و تاریخ مدون چند هزار ساله دارد، از کهن¬ترین ایام سعی در برقراری ارتباط با ملت¬های دیگر داشته-اند. این ارتباطات از دوره‌های باستان تا دوران جدید به اشکال مختلف و در بستری از روابط فرهنگی و تمدنی استمرار داشته و در دوره معاصر همانند دیگر کنشگران دنیای مدرن و متمدن در قالب‌های رسمی و دیپلماتیک ادامه یافته و نهادینه شده است. ما به مطالعه تاریخ خود و نحوه ارتباط و تعامل با دیگران در گذشته نیازمندیم، چون ملتی هستیم که در کوره تاریخ آبدیده شده و زندگی و سرنوشت امروز ما در گرو فهم دقیق حوادث و اتفاقاتی است که در گذشته‌ای پر فراز و نشیب شکل گرفته است و با تاریخ پیوند ناگسستنی دارد. ما از مطالعه و فهم تاریخ گذشته خود به ویژه تاریخ روابط خارجی به دنبال افزایش آگاهی‌ها و حساسیت‌های تاریخی و بهره‌گیری از آن برای ایجاد پیوند بین گذشته و امروز و بین نظریه تاریخی و سیاست خارجی در حوزه عمل هستیم. اگر بپذیریم که امروز ما ریشه در دیروز دارد و ما بر دوش پیشینیان خود ایستاده¬ایم؛ برای اداره¬ی امروز کشور که اداره روابط خارجی هم جزئی از آن است، نیاز به دانستن گذشته¬ی خویش داریم. البته باید توجه داشت که مطالعه تاریخ برای ما به معنی توقف در گذشته و افتخار صرف به داشته‌های تمدنی مان نیست. تاریخ و ارزش های تمدنی برگرفته از آن برای ملتی کهن مثل ایران می‌باید برای درمان دردهای امروز جامعه خود و دیگر جوامع انسانی به کار گرفته شود. بنابراین، تاریخ برای درس گرفتن و بهتر زیستن است.
آن چه بیش از هر زمان دیگری ما را به مطالعه تاریخ گذشته این سرزمین فرا می‌خواند، ضرورت بازشناسی و بازخوانی ارزش‌ها و دستاوردهای علمی و فرهنگی گذشته و چگونگی استمرار آنها در ارتباطات امروز ما به ویژه با مناطق همجوار است. حوزه تمدنی ایران و مناطق پیرامونی آن به دلیل اشتراکات فراوان دینی، زبانی و فرهنگی و سابقه چندین هزار سال تمدن انسانی از جمله مناطقی است که ابزارها و امکانات بازخوانی دستاوردهای علمی و فرهنگی گذشته را در اختیار دارد. یکی از مراحل آغازین شکل‌گیری بسیاری از تمدن‌های بزرگ جهان قدیم، چگونگی انشقاق تمدن موسوم به هند و اروپایی است که تمدن ایرانی و بسیاری از تمدن های کهن و تاثیرگذار بشری از آن نشات گرفته‌اند. حوادث بی‌شماری که بر این تمدن و شاخه‌های برگرفته از آن گذشته است، حقیقتی به نام "تجربه تاریخی مشترک" را به وجود می‌آورد که با فهم درست آن می‌توان راز درهم تنیدگی و اشتراکات فراوان فرهنگ‌ها و تمدن‌های برگرفته از تمدن ایرانی در حوزه آسیای مرکزی، قفقاز، هند، بین‌النهرین و خلیج فارس را بهتر درک کرد. در این میان، کشور ایران به عنوان حوزه تمدنی محوری با دارا بودن جلوه های عمیق فرهنگی و قرار گرفتن در یک موقعیت مهم جغرافیایی، جایگاه مهمی در تحولات حوزه‌های تاریخی و تمدنی داشته است. کشور ما به دلیل قرار گرفتن در گذرگاه جهان قدیم، امنیت را برای کاروان های تجاری تامین و مبادلات فکری و فرهنگی را تسهیل می‌کرد و بر آن تاثیر می‌گذاشت. از یک سو، ایران طی قرون متمادی و به صورت مستمر به توسعه و شکوفایی اقتصادی و رونق تجارت در منطقه از طریق تامین امنیت و سهولت ارتباطات اقتصادی مناطق پیرامونی و مبادلات تجاری بین شرق و غرب جهان در مسیر جاده ابریشم کمک کرده است. این نقش آفرینی از یک پیوستگی تاریخی برخوردار است. از سوی دیگر، سرزمین ایران در میانه تعاملات شرق و غرب عالم، مرکزی برای تبادل و تضارب آراء و اندیشه‌ها و همزیستی و تعامل اقوام و مذاهب مختلف در حوزه‌های شرقی و غربی تمدن ایرانی و اسلامی بوده است؛ به گونه‌ای که اندیشه‌های متضاد درکوره اعتدال ایرانی فرآوری شده‌اند و از تلفیق آنها با اندیشه اعتدال گرایانه و اشراقی ایرانی و ارزش های برگرفته از تمدن اسلامی، افکار و اندیشه‌های نوین و سازنده به منطقه و جهان ارائه شده‌اند. آثار فراوان و ارزشمند هنری، شعر و ادبیات جهانی، موسیقی اعجاب انگیز و معماری خارق العاده جلوه‌هایی از این اندیشه اعتدال گرایانه هستند که جهانیان را به تحسین واداشته است. به همین دلیل می توان امروز نشانه ها و جلوه های ذوق و طبع و تاثیر فرهنگ ایرانی را از دل آسیا تا کرانه‌های مدیترانه و دیگر نواحی و اقلیم‌ها در شرق و غرب جهان مشاهده کرد.
ایرانِ امروز کشوری فعال و تاثیرگذار در مسائل منطقه‌ای و جهانی و خود یکی از کنشگران مهم روابط بین‌الملل است. تجربه تاریخی مشترک ما و همسایگانمان نشان می دهد که ایران در قرون گذشته نیز بر شکل‌گیری تحولات منطقه و جهان اثر گذار بوده است. حال اگر بپذیریم که یکی از ابزارهای مهم برای افزایش سطح همبستگی و هم پیوندی مردمان واقع در مناطق به هم پیوسته جغرافیایی در دنیای امروز، ایجاد زمینه مناسب برای تقویت تبادلات فرهنگی و تمدنی است، مطالعه تاریخ ایران زمین و چگونگی داد و ستدهای فرهنگی آن با مناطق پیرامونی به ما کمک می‌کند تا سوابق این تعاملات را بیشتر و بهتر بدانیم و بر بستر آن بنایی مستحکم برای ارتباطات امروز بنا نهیم. گذشته از این سابقه فرهنگی و تمدنی، تاریخ معاصر ۲۰۰ ساله اخیر ایران نیز مملو از اتفاقات مهم و سرنوشت ساز و توأم با فراز و نشیب‌های زیادی بوده است؛ ولی لطف الهی و مقاومت پایداری مردم باعث شده تا کشور از دل بحران‌ها به سلامت عبور کند و استقلال و تمامیت ارضی خود را حفظ نماید.
در این میان، باید به مهم‌ترین نقطه عطف تاریخ روابط خارجی ایران در دوران معاصر، یعنی انقلاب اسلامی، توجه جدی کرد. انقلاب اسلامی ایران، با شعار محوری، «استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی»، خواست تاریخی مردم ایران یعنی استقلال واقعی را تحقق بخشید. ارمغان استقلال برای جمهوری اسلامی ایران، بدست آوردن اعتماد به نفس ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بود. مقاومت مردم شریف ایران در چهار دهه گذشته، مخصوصا در دوران جنگ تحمیلی، درخت استقلال و اعتماد به نفس ما را بارور کرد و از این رهگذر است که جمهوری اسلامی ایران، در موقعیت کنونی، کنشگری موثر و مثبت در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
دوستان و همکاران عزیز، تاریخ روابط خارجی ایران در قرون گذشته مشحون از عبرت‌ها و درس‌هائی است که در شرایط بسیار پیچیده و سیال کنونی برای تحلیل و فهم تحولات بین‌المللی و مدیریت علمی و عملی سیاست خارجی نیازمند توجه است. این آموزه دینی و قرآنی است که ما را به تأمل و اندیشیدن در سرنوشت و سرگذشت ملت‌ها و اقوام پیشین فرا می‌خواند. برای ما، توکل و اتکاء به حضرت حق، اعتماد به نفس و نهراسیدن از قدرت‌های مادی، جدی گرفتن خود و امکانات بومی، عبرت‌های مهم و بنیادینی است که هیچ کارگزار سیاست خارجی نمی‌تواند آنها را نادیده گیرد. همچنین دقت در تحلیل و اقدام و تصمیم‌گیری سیاست خارجی، عدم اعتماد به قدرت‌های استکباری و دوستی و تعامل با همسایگان را باید مد نظر قرار داد. برای دیگران نیز، نگاهی گذرا به حرکت مردم ایران در تاریخ باید این واقعیت را روشن کندکه مردمان این مرز و بوم، به حفظ هویت، تمامیت ارضی و استقلال همه جانبه خود بسیار حساسند و همانگونه که بارها تجربه شده است، در حفظ این ارزش‌های والا، جانفشانی کرده و می‌کنند. امیدوارم هیاهوسالاران بین‌المللی و منطقه‌ای، اندکی از تاریخ مقاومت مردم ایران در طول تاریخ را مطالعه کنند. روایت سازی و قالب بندی برخی از رسانه‌ها و نوشتارها در مورد اینکه ایران در پی احیای امپراطوری کهن و یا گسترش حوزه نفوذ سرزمینی خود می‌باشد، همه گزاره‌های باطل و بی‌بنیادی هستندکه فقط و فقط برای تنیدن در پروژه ایران هراسی ساخته و پرداخته شده‌اند. جمهوری اسلامی ایران، برحفظ تمامیت ارضی کشورهای منطقه و استقلال آنها تأکید دارد و منافع خود را در منطقه‌ای قدرتمند، پیشرفته و باثبات می‌بیند.
امیدوارم برگزاری اولین همایش تاریخی روابط خارجی ایران بتواند بستر مناسبی را برای تبادل نظر اندیشمندان این رشته در یک فضای علمی فراهم کند، به طوری که دستگاه دیپلماسی بتواند از نتیجه مباحث، نظرات و گفتگوها در جهت پیشبرد هرچه بهتر منافع ملی ج.ا. ایران و ثبات و امنیت منطقه و جهان بهره برداری نماید.
