٣ ماه سرنوشت‌ساز برای برجام
رئیس‌جمهور آمریکا در دوره قبلی بازه سه‌ماهه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای یا باید آن را تأیید می‌کرد، یا لغو. اما او توپ را به زمین کنگره انداخت تا خود را از زیر بدنامی خروج از برجام برهاند. اروپایی‌ها به ترامپ پیام داده بودند که بی‌توجهی او به توافقی جهانی که قطع‌نامه شورای امنیت را هم به‌عنوان پشتوانه دارد، آنان را آزرده خواهد کرد. از سوی دیگر داخل ایالات متحده حتی برخی جمهوری‌خواهان عضو کنگره اعلام کرده بودند مخالف خروج یک جانبه آمریکا از برجام هستند.
ترامپ امیدوار بود تصمیم جمعی کنگره، مفری برای او باشد تا هم شعارهای انتخاباتی او بی‌ثمر نماند، هم خودش به‌عنوان فردی پیمان‌شکن معرفی نشود. لابی فعال مقامات اروپا به‌ویژه مسئول سیاست خارجی اتحادیه، عاملی برای آن شد که نمایندگان ایالات متحده ترجیح بدهند فعلا تصمیمی برای برجام نگیرند. بعد از مهلت ٦٠روزه باز هم این رئیس‌جمهور ایالات متحده بود که ناگزیر به تمدید تعلیق تحریم‌ها بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک شود.
ترامپ فردی پیش‌بینی‌پذیر نیست اما می‌داند تعهدات دولت قبلی در نظام‌های جهانی موضوعیت دارند، به‌ویژه در قراردادهای چندجانبه این موضوع اعتبار بالایی دارد و دولت بعدی به‌سادگی نمی‌تواند تعهدات جهانی دولت قبلی را نادیده بگیرد. این مسئله در توافق‌های دوجانبه تا حد زیادی متفاوت است اما اکنون و در شرایطی که برای اولین بار، آمریکا و ایران به‌شکل رسمی در یک موضوع با یکدیگر طرف مذاکره شده و در نظام بین‌الملل، این گفت‌وگوی مستقیم به شکل‌گیری یک قرارداد پذیرفتنی انجامیده، نمی‌توان حتی با تغییر دولت در آمریکا به‌راحتی این توافق را نادیده گرفت.
ترامپ راه دیگری انتخاب کرده و آن تأکید بر اصلاح برجام است. او تلاش می‌کند در موضوعی همسو با اروپا، یعنی نگرانی از برنامه توسعه موشکی ایران، برجام را نیز زیر سؤال ببرد اما فعلا فقط به کارشکنی و ایجاد فضای تهدید برای بهره‌مندنشدن ایران از حضور شرکت‌های بزرگ خارجی و فعالیت‌های عادی بانکی با جهان بسنده کرده است.
ترامپ فکر می‌کند در مسئله برنامه موشکی نیز می‌تواند مدعی رسیدن ایران به موشک‌های قاره‌پیما با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای شود و از دنیا بخواهد توسعه آن را متوقف کند. فرانسه هم از این پیشنهاد تا حدی استقبال کرده است. تاکتیک مرتبط‌کردن برجام با حضور منطقه‌ای ایران در کشورهایی مانند سوریه، عراق و لبنان و برنامه توسعه موشکی، دستور کار تیم نظامی همراه ترامپ در سمت‌های کلیدی ایالات متحده جدید است.
در سفر اخیر تیلرسون نیز همین مسئله پیگیری شد. فرانسه، انگلیس و آلمان نظری تلویحی مبنی بر بررسی برنامه موشکی ایران در شورای امنیت ابراز کردند. ایالات متحده در زمان حمله به عراق نیز نتوانست موضوعی پذیرفتنی برای جامعه جهانی پیدا کند و موضوع تسلیحات کشتار‌جمعی عراق را به‌شدت پررنگ کرد. قراردادن عراق در محور شیطانی در نطق مشهور بوش پسر، مقدمه جنگی شد که هنوز عراق در آتش آن می‌سوزد و داعش، محصول بی‌ثباتی در سیستم اداره این کشور بود.
ایران توانسته در موضوع برجام به همه تعهدات قانونی خود عمل کند و آژانس انرژی اتمی نیز این پایبندی را در چندین گزارش تأیید کرده است. مشخص است که بهانه‌ای برای لغو برجام وجود ندارد؛ پس ترامپ سعی می‌کند تا موعد سه‌ماهه بعدی، موضوعات حاشیه‌ای را خود رأسا یا از طریق متحدان منطقه‌ای مانند عربستان و اسرائیل به پیش ببرد.
تلاش نماینده آمریکا در سازمان ملل برای نسبت‌دادن موشک یمنی به ایران را نیز می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد. ایران بارها از عهدشکنی و نقض برجام از سوی آمریکا به مرجع رسیدگی‌کننده پیش‌بینی‌شده در توافق برجام، شکایت کرده است. سایر کشورهای طرف توافق هسته‌ای نیز اظهارات ایران درباره پایبند‌نبودن آمریکا به برجام را رد نکرده‌اند اما مسئله ارتباطات تجاری و ریشه‌دار اروپا با آمریکا و البته اهمیت امنیت اروپا با حضور آمریکا در ناتو است.
نمی‌توان پیش‌بینی کرد پنج کشور دیگر عضو برجام در قبال آمریکا چه موضعی اتخاذ می‌کنند؟ آنان تا‌به‌حال تلاش کرده‌‌اند در مقابل رفتار تهاجمی ترامپ، کج‌دارومریز رفتار کنند و در سایر موضوعات علیه ایران، تا حدی با آمریکا همسویی نشان دهند. اگر طرفین بر اساس حسن‌نیت عمل کنند و ایران با کمی انعطاف، به‌دنبال گفت‌وگوی مؤثر با اروپا و البته تداوم بهانه‌گرفتن از ایالات متحده باشد، همکاری‌های تجاری بیشتری میان طرف‌ها صورت می‌گیرد و رفع تحریم‌ها شتاب بیشتری خواهد گرفت.
در این صورت می‌توان تا حدی انتظار حل مشکلات موجود و روند اجرای مطلوب برجام را داشت. رفتار ایران در سه ماه آینده و رایزنی‌های فعال دستگاه دیپلماسی با اروپا، چین و روسیه می‌تواند فضا را تا حدی تعدیل کند.
