نشست کمپ دیوید، بیم ها و امیدها

ایرنا؛ در هشت ماه گذشته تلاش های امیر کویت برای برقراری صلح میان دوستان دیروز و دشمنان امروز، بی فایده بوده، اما در تازه ترین تلاش قرار است اردیبهشت ماه آینده، نشستی با حضور سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا در منطقه تفریحی 'کمپ دیوید' برگزار تا برای رفع اختلاف میان اعضای این شورا گفت و گو شود.

در خصوص موقعیت، شرایط و انتظارات هر یک از طرفین این نشست چند نکته حائز اهمیت است :

1- دولت قطر از امضای قرارداد همکاریهای راهبردی با آمریکا - که سه شنبه 10 بهمن ماه در واشنگتن امضا شد - بسیار خرسند است . بر اساس این قرارداد آمریکا متعهد می شود، از قطر در مقابل تجاوز سایر کشورها حمایت کند. این تعهد یکی از نگرانی های سال های اخیر قطر مبنی بر احتمال حمله نظامی امارات و عربستان به این کشور را از بین برد .

دولت قطر امضای قرارداد مذکور را یک پیروزی فراگیر در مقابل کشورهای محاصره کننده، ارزیابی می کند و آنها را ناکام بزرگ روابط با آمریکا می خواند.

به عقیده دولتمردان قطری، این مهم به دست نمی آمد مگر با تلاش های دیپلماتیک و حمایت همه جانبه مردم این کشور از تصمیم دولت برای ادامه مقاومت در مقابله زیاده خواهی کشورهای تحریم کننده.

این دستاورد، البته مقامات قطر را از واقعیات موجود در دنیای سیاست دور نکرده است . آنها در کنار اعلام حضور در نشست کمپ دیوید، از همین ابتدا شرط کرده اند که محاصره کنندگان نباید با اکراه در نشست شرکت داشته باشند و علاوه بر آن تساوی کشورها در حقوق و تکالیف به رسمیت شناخته شود.

این شروط از آنجا ناشی می شود که قطر نگران است در کمپ دیوید تحت فشار قرار گیرد تا امتیازات مهمی را به نفع عربستان و امارات بدهد، لذا از اکنون اعلام کرده که تنها در مقابل به رسمیت شناخته شدن حاکمیت این کشور حاضر به مذاکره است .

اگرچه در تبلیغات، قطر اعلام می کند که از تحریم ها عبور کرده و شرایط تحریم، موجب شکوفایی این کشور در بخش های مختلف شده، اما پر واضح است که تحریم ها آنچنان که گفته می شود، بی تاثیر هم نبوده است. کاهش ارزش ریال قطر، کم شدن میزان سپرده گذاری در بانک ها و معطل ماندن طرحهای اقتصادی بزرگ با کشورهای محاصره کننده، تنها بخشی از مشکلاتی است که پس از تحریم ایجاد شده است . اخیرا هم بانک مرکزی قطر اعلام کرد، دولت های تحریم کننده با دست کاری در بازارهای مالی، صدمات اقتصادی زیادی به این کشور وارد کرده اند.

از طرف دیگر دوحه حدود چهار سال دیگر شاهد برگزاری بزرگ ترین رویداد ورزشی جهان یعنی مسابقات جام جهانی فوتبال در سال 2022 است . قطر برای به دست آوردن این موقعیت و برای اجرای آن میلیاردها دلار هزینه کرده است . از آن سو کشورهای تحریم کننده تلاش های وسیعی برای پس گرفتن میزبانی از قطر یا سنگ اندازی در اجرای آن به عمل آورده اند و اگر چه تاکنون توفیقی نداشته اند، اما از تلاش هم دست برنداشته اند.

قطر به خوبی می داند که بروز تنش در این سالها اصلا به نفع این کشور نیست. برخی گزارش ها حاکیست که قطر هم اکنون نیز از طرح هایی که باید تا جام جهانی آماده کند، عقب است، لذا این کشور نباید بی میل باشد وضعیت حاکم بر روابط با کشورهای محاصره کننده را پایان دهد.

2- قطر یک کشور کوچک در خلیج فارس است که اغلب تحت الشعاع همسایگان بزرگ تر و قدرتمندتر خود مانند عربستان و یا همسایگانی مانند امارات قرار گرفته است، اما با این حال، یک شریک امنیتی حیاتی برای آمریکا در منطقه بی ثبات خاورمیانه به حساب می آید.

آمریکا بر این باور است که قطر اهمیت بسیار زیادی برای ارتش و منافع دیپلماتیک این کشور دارد و بنابراین، نباید منزوی شود.

موضع آمریکا در قبال اختلاف قطر و همسایگانش ابتدا تحت الشعاع توئیت 'دونالد ترامپ' قرار گرفت که در آن با موضع عربستان و امارات اعلام همبستگی کرده بود.

دیری نگذشت که سایر اعضای دولت ترامپ، به اظهاراتی بیطرفانه تر پرداختند و گفتند که هک خبرگزاری قطر از سوی امارات، هماهنگ شده بود.

ترامپ هم در ادامه و به ویژه پس از امضای قرارداد 12 میلیارد دلاری فروش جنگنده به قطر، تا حد زیادی موضوع خود را تغییر داد هر از گاهی بر لزوم حل اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس تاکید کرده است .

در این اثنا، ترامپ دو هفته پیش با تغییری محسوس در سیاست آمریکا در قبال این اختلافات، در تماس تلفنی با 'تمیم بن حمد آل ثانی' امیر قطر، از وی به خاطر تلاش برای مبارزه با تروریسم و افراط گرایی تشکر کرد.

آمریکا می گوید، بروز بحران میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس ضررهایی را متوجه واشنگتن کرده است . 'رکس تیلرسون' وزیر خارجه آمریکا در نشست سه شنبه گذشته مذاکرات راهبردی با قطر تاکید کرد که این شرایط از نظر امنیتی برای آمریکا خسارات زیادی داشته است .

مقامات آمریکایی می گویند، بروز شکاف میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس، تلاش این کشور برای پیشبرد برخی سیاست های منطقه ای به ویژه انزوای ایران را کمرنگ کرده است، خاصه آن که از زمان بروز بحران ، روابط اقتصادی قطر با ایران بهتر شده است، اگرچه مقامات قطری از جمله 'محمد بن عبدالرحمن' وزیر خارجه این کشور همواره تاکید کرده که میان روابط اقتصادی و سیاسی تفاوت وجود دارد و دوحه با سیاست های منطقه ای ایران مخالف است، اما همین شرایط هم مطلوب آمریکا نیست.

از سوی دیگر بروز بحران میان قطر و کشورهای همسایه، روابط ترکیه با امارات و عربستان را هم تیره کرده است و این خواست آمریکا نیست. بگذریم که روابط آنکارا و واشنگتن بیشتر بر سر تحولات سیاسی سالهای اخیر ترکیه به ویژه ممانعت آمریکا از استرداد 'فتح الله گولن'، به تیرگی گراییده است .

از سوی دیگر آمریکا مایل نیست حفظ روابط راهبردی با قطر را فدای روابط با دیگر شرکای استراتژیک خود یعنی عربستان کند. آمریکا به عربستان به ویژه ولیعهد جوان این کشور نیاز دارد تا طرح ترامپ برای فلسطین اشغالی را پیش ببرد . طرحی که با شناسایی 'قدس' به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی کلید زده شد.

به نظر می رسد آمریکا مایل نیست در صورتی که نشست کمپ دیوید را برگزار کرد ، فشار زیادی به عربستان برای سازش با کشور قطر داشته باشد و این در نوع خود یکی از مشکلاتی است که آمریکا در کمپ دیوید با آن روبرو است. لذا باید دولت آمریکا بیاندیشد چه سیاستی را در پیش بگیرد که نه حاکمیت قطر زیر سوال برود و نه امارات و عربستان رنجیده خاطر شوند.

3- تصمیم عربستان، امارات، مصر و بحرین برای تحریم قطر در واقع تنبیه قاطعانه و فلج کننده قطر بود. به نظر می رسد سران این کشورها تصور می کردند که شاید از طریق یک 'برخورد قاطع' و ایجاد شوک ناگهانی بتوانند قطر را به زانو درآورده و سپس وادار به پذیرش درخواست های فراگیر خود کنند، غافل از اینکه این سیاست ها و اقدامات معمولا نتیجه عکس داده و مقاومت یا در مواردی حتی جسارت و پافشاری بیشتر بر سیاست های پیشین از طرف کشور هدف را در پی دارد.

با وجود گذشت سه روز از اعلام نشست کمپ دیوید در بهار آینده، دولت های عربستان و امارات واکنش مستقیمی به این موضوع نشان نداده اند، اما به نظر نمی رسد چنانچه ترامپ آنها را دعوت کند، اجابت نکنند چرا که زمان برگزاری نشست کمپ دیوید مقارن با سفر 'محمد بن سلمان' به واشنگتن است، سفری که به عقیده کارشناسان آخرین قطعه از پازل انتقال قدرت از پسران عبدالعزیز به خاندان سلمان در عربستان محسوب می شود.

امارات و عربستان از یک سو و قطر از سوی دیگر طی هشت ماه گذشته انواع و اقسام حملات را به همدیگر داشته اند. از متهم کردن یکدیگر به حمایت از ترویسم، ارتباط با رژیم صهیونیستی و بر هم زدن امنیت منطقه تا نقض حریم هوایی، رهگیری هواپیماهای مسافربری و حذف شدن در نقشه های جغرافیایی .

از سوی دیگر قطر اعلام کرده است، به هیچ وجه حاضر نیست به شرایط پیش از تحریم بازگردد و این شاید شرایط را برای توافق سخت تر کرده باشد.

عربستان هم پس از شکست در تحولات منطقه ای به ویژه در سوریه و یمن، شاید مایل نباشد با تن دادن به سازش با قطر بدون هیچ دستاوردی، شکست دیگری بر ناکامی ها خود اضافه کند. مگر اینکه از طرف آمریکایی ها وادار به این سازش شود، یا مصلحتی فراتر – مانند تقویت جبهه ضد ایران - این کشور را وادار به کوتاه آمدن از مواضع خود نماید.