تئوری های توطئه؛ غرب و خاورمیانه

ایرنا؛ کاپچیک در مقاله ای تحت عنوان 'منشای اخبار جعلی (فیک) در خاورمیانه' که در تارنمای اطلاع رسانی اندیشکده واشنگتن منتشر شد، نوشت: مفهوم 'اخبار جعلی' را باید به نوعی در آمریکا ردیابی کرد زیرا این اخبار به لحاظ سیاسی انگیزه ای برای طرح تئوری های توطئه است.

بعد دیگر قضیه، خاورمیانه ای است که در آنجا سیاست ها همواره درگیر بحث درباره توطئه هاست. برخی کانال های خبری ماهواره ای، به تفصیل به طرح ادعای تشکیل شبکه عوامل مخفی و وجوه غیرقانونی از سوی قطر به منظور براندازی دولت های عرب پرداختند و برخی رسانه های اجتماعی نیز به گسترش این ایده پرداختند که 'هیلاری کلینتون'، داعش را پایه گذاشت.

با وجود آنکه اخبار جعلی نقشی مهم در شکل دادن فرهنگ سیاسی خاورمیانه دارند، تحقیقات چندانی در این زمینه انجام نمی شود.

مطالعات و تحقیقات انجام شده در خاورمیانه درباره تئوری های توطئه عموما بر چرایی مستعد بودن افراد برای باور چنین تئوری هایی، به ویژه از جنبه روانشناسی یا مردم شناسی، متمرکز است.

عده ای می گویند، بافت فرهنگی منطقه بستر زاد و ولد این توطئه ها است. 'دنیل پایپس'، نویسنده کتاب «دست های پنهان» نگرانی های خاورمیانه از توطئه' می گوید، جهان بینی مذهبی دوگانه پرستی(ثنویت) قبل از اسلام مردم پارس به ترس و نگرانی ایران مدرن از توطئه های اهریمن کمک می کند.

عده ای نیز می گویند، تاریخ اخیر منطقه پر از توطئه های واقعی، مانند توافقنامه سایکس- پیکو، بحران سوئز ، شاهدی در تایید ترس و نگرانی خاورمیانه ای ها از توطئه های خارجی است.

به 'محمدوح المهینی'، از شبکه العربیه، مردم خاورمیانه از طریق پذیرش تئوری های توطئه به عنوان یک پناه روانی، با تغییرات و دگرگونی های سیاسی، اجتماعی و مذهبی مقابله می کنند.

این توصیفات، معتقدان تئوری های توطئه را به عنوان قربانیان شرایط تاریخی و فرهنگی به تصویر می کشند. بخش بدتر قضیه این است که این توصیفات مساله اخبار جعلی را به عنوان یک مشکل ناشی از بی اطلاعی و ترس رد می کنند و نقش رهبران خودکامه را در اشاعه تئوری های توطئه، حداقلی می بینند و یا اساسا نادیده می گیرند.

دولت های خودکامه با استفاده از تئوری های توطئه به اهداف خود می رسند و مانع از چالش روزنامه نگاران و روشنفکران جدی با خود می شوند.

رژیم صهیونیستی یا آمریکا با طرح توطئه باعث انحراف اذهان عمومی از نقش آنها در کاستی های کشور و همزمان، وحدت شهروندان تحت لوای ناسیونالیسم می شود.

'گابریل کوهلر دریک'، 'ریچارد نیلسن' و 'دیوید رامنی' که به طور تفصیلی به مساله ترویج تئوری های توطئه دولت های خودکامه پرداختند، از رفتار روزنامه المصری الیوم بعد از سقوط 'حسنی مبارک' و انتشار تئوری های توطئه بین اخوان المسلمین و ارتش مصر و تغییر موضع این روزنامه بلافاصله پس از تثبیت سلطه ارتش و طرح تئوری توطئه اخوان المسلمین برای انحلال دولت، به عنوان مصادیق تئوری توطئه در خاورمیانه یاد می کنند.

طبق مطالعه انجام شده از سوی این افراد، روزنامه الاهرام حتی پا را از این فراتر گذاشت و شروع به طرح ادعای توطئه آمریکا برای کنترل دولت مصر از طریق اخوان المسلمین کرد.

درواقع، منطقه خاورمیانه پر از متحدان غرب است که به شیوع این اخبار جعلی دامن می زنند. به عنوان مثال، ارتش مصر پای قضیه بنا گذاشته شدن داعش از سوی کلینتون و 'رجب طیب اردوغان' استفاده آمریکا از داعش و حزب کردستان ترکیه برای تضعیف این کشور را به میان کشید و یک مقام امنیتی امارات عربی متحده و یک سیاستمدار عراقی نیز با ربودن گوی سبقت از مروجان تئوری های توطئه، گفتند که 'باراک اوباما'، رئیس جمهوری سابق آمریکا، به خاطر شیعه بودن فرضی اجدادش، رویکردی نرم در قبال ایران اتخاذ کرده است.

چنین کارزار تبلیغاتی گسترده از طریق تغییر تصور همگانی، شرایط این بحث را دیکته می کند. یافته های موسسه نظرسنجی پیو در سال 2011 نشان می داد که تنها 22 درصد اردنی ها معتقد بودند، حملات 11 سپتامبر کار اعراب بود. این در حالی بود که در سال 2006، 39 درصد اردنی ها معتقد بودند که این حملات کار اعراب بود. این تصورات نادرست شکاف بین خاورمیانه و غرب را عمیق تر و چالش هایی را که منطقه با آن مواجه است، بدتر می کند.