چرا کره شمالی تصمیم به مذاکره گرفته؟

در روزهای اخیر جملات و اخباری از سوی مقامات آمریکایی و کره شمالی به رسانه ها مخابره می شود که بسیاری را به این سوال رسانده که آیا پیونگ یانگ به دنبال برقراری ارتباط با آمریکایی ها است یا تلاش می کند زمان برای خود خریداری کند؟، چرا کره شمالی بعد از یک دوره وخامت در روابط، حالا به دنبال تعلیق آزمایش های هسته ای خود است؟ و آیا کره شمالی، آمریکایی ها را به بازی داده است؟. این ها و سوالاتی شبیه به اینها، در فضای رسانه ای و تحلیلی بسیار رد و بدل شده است. برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به سابقه رفتار دو کشور خصوصا طی یک سال اخیر و در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ اشاره داشته باشیم، سپس به ذهنیت پیونگ یانگ نسبت به واشنگتن توجه کنیم و نهایتا جایگاه برداشت کره شمالی نسبت به توان بازدارندگی و امنیت استراتژیک خود را بررسی کنیم.

روابط دو کشور در یک سال گذشته

اواسط سال 2017 بود که تنش بین آمریکا و کره شمالی تا حدی بالا گرفته بود که پیونگ یانگ آمریکا را تهدید کرد که در مقابله با آمریکا متوسل به سلاح هسته ای خواهد شد. در آن زمان تلویزیون کره شمالی و برنامه های رسمی این کشور دائم در حال کشیدن نقشه هایی از اهداف احتمالی حمله به آمریکا بود. در برهه ای از زمان حتی مقامات پیونگ یانگ به فکر حمله به یکی از جزایر آمریکایی بودند و حتی برای حمله به «گوام» زمان هم تعیین کردند.

در همان زمان بود که جنگ لفظی میان کره شمالی و آمریکا روز به روز تنش آلود تر می شد تا حدی که به جنگ گرم کلامی رسیده بود.  خبرگزاری رسمی کره ‌شمالی (KCNA) بامداد ۱۰ اوت گزارش داد که مقامات ارتش این کشور اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا را «کاملا پوچ و مهمل» خواند.

در بیانیه‌ای که فرماندهی ارتش کره شمالی منتشر کرده، آمده است: «گفت‌وگویی موضوع‌محور با چنین شخصیتی نابخرد ممکن نیست و تنها با قدرت‌نمایی مطلق می‌توان با او روبرو شد.» مقامات کره شمالی معتقد بودند که ترامپ درکی از توان ویرانگر کشورشان ندارد و مقامات آمریکایی نیز در مقابل کره شمالی را تهدید می کردند که شایسته زندگی در کره خاکی نیستند. تب روابط به قدری پیش رفت که کره شمالی دست به آزمایش هیدروژنی زد. بعد از آن هم رهبر کره شمالی با ترتیب دادن یک مراسم جشن، به دانشمندان این کشور برای آزمایش موفق بمب هیدروژنی تبریک گفت. در آن زمان آمریکایی ها بیان داشتند که در این جزیره هزاران سرباز آمریکایی مستقر هستند.

در آن زمان رسانه‌های رسمی کره شمالی به نقل از مقامات ارتش این کشور گزارش دادند که طرح حمله به این جزیره تا اواسط ماه اوت ارائه خواهد شد. کره شمالی قصد داشت چهار فروند موشک میانبرد از نوع هواسونگ ۱۲ به جزیره گوام شلیک کند.

یکی از ژنرال های کره شمالی در این خصوص گفته بود که این موشک‌ها از فراز ژاپن خواهند گذشت و در فاصله‌ی ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری سواحل گوام در آب‌ها فرود خواهند آمد. بعد از آن ترامپ تهدید کرد که کره شمالی را در آب و آتش فرو خواهد برد. کره شمالی هم تهدیدات را پاسخ داد.

زمان بندی سخنان ترامپ و مقامات کره شمالی در آن برهه بسیار حساس بود. به همین دلیل یک بازه زمانی یک ماهه را برای بررسی این تنش بین دو کشور بررسی خواهیم کرد. برای لفاظی های ترامپ در یک ماه به قدری شده بود که همه آن را ببر کاغذی لقب داده بودند.

برخی از تهدیدات ترامپ به قرار زیر بود:

رئیس جمهور آمریکا 26 آوریل: اگر چین قصد ندارد مسئله کره شمالی را حل کند ما این کار را انجام خواهیم داد. این همه  آن چیزی است که من به شما می گویم.

ترامپ 8 آگوست:  کیم جونگ اون رهبر کره شمالی ورای حالت عادی تهدیدآمیز عمل کرده است.

ترامپ 8 آگوست: اگر کره شمالی آمریکا را تهدید کند با آتش و خشم روبرو خواهد شد.

رئیس جمهور آمریکا 8 آگوست: تحریم های جدید شورای امنیت علیه کره شمالی، بیش از یک میلیارد دلار به اقتصاد این کشور ضربه می زند.

ترامپ: کیم جونگ اون (رهبر کره‌شمالی) شروع به کرنش در برابر آمریکا کرده است.

ساعتی پس از این سخنان، کره‌شمالی سه موشک کوتاه برد را شلیک کرد که هر سه پرتاب ناموفق گزارش شد و پس از آن این کشور یک موشک بالستیک را به سوی آبها اقیانوس آرام شلیک کرد؛ موشکی که از آسمان شمال ژاپن عبور کرد و موجب به صدا درآمدن آژیر خطر و ارسال پیام‌های هشدار حمله موشکی برای ساکنان جزیره هوکایدو ژاپن شد.

دونالد ترامپ 31 آگوست: بحران هسته‌ای کره‌شمالی از طریق "مذاکره" قابل حل نیست.

ترامپ 31 آگوست: کره‌شمالی گوش شنوا ندارد.

این لفاظی های ترامپ سبب واکنش های زیر توسط کره شمالی شد:

2 سپتامبر: زلزله ای به بزرگی 5.6 ریشتر شبه جزیره کره را لرزانده است. این زلزله همزمان با اعلام دولت کره شمالی برای دست یابی این کشور به بمب هیدروژنی بوده است.

 2 سپتامبر: مقاماتی از ژاپن و کره جنوبی محل انجام ششمین آزمایش هسته ای کره شمالی را منطقه ای در شمال شرق این کشور می دانند.

3 سپتامبر: رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر ژاپن در تماسی تلفنی در خصوص تحولات اخیر کره شمالی گفتگو کردند.

 3 سپتامبر: دولت های کره جنوبی و ژاپن روز یکشنبه بعد از گفت و گوی ترامپ و آبه از انجام آزمایش هسته ای جدید در کره شمالی خبر داده اند.

نقطه عطف؛ آخرین آزمایش موشکی کره شمالی

بعد از اینکه کره شمالی آخرین آزمایش موشکی خود را در تاریخ 8 آذرماه سال گذشته با آزمایش موفقیت آمیز موشک «هواسانگ-15» که 72 تُن وزن داشت و قادر بود تا مسافتی به‌اندازه 4500 کیلومتر را طی کند، انجام داد کم کم وضعیت روابط دو کره دچار تغییراتی شد. بسیاری از کارشناسان گفته اند که آزمایش این موشک این امکان را به کره شمالی داد که به سرتاسر خاک آمریکا دسترسی داشته باشد. بنابراین به لحاظ استراتژیک این امکان برای کره شمالی فراهم شد تا بازدارندگی مثلثی و مستقیم خود را علیه آمریکا ارتقا دهد. این اتفاق دقیقا نقطه عطف استراتژیک کره شمالی محسوب می شود. در ارزیابی علل تغییرات در سیاست های کره شمالی (همانطور که جلوتر اشاره خواهد شد)، تاثیر این آزمایش و قابلیت استراتژیک و بازدارنده بسیار حیاتی بوده است.

تغییرات سیاسی و نزدیکی به کره جنوبی

پیونگ یانگ که سطح بازدارندگی استراتژیک را به بالاترین میزان ممکن رسانده بود، حالا تصور کرد که می تواند با پشتوانه این اقتداری که توسط کشورهای غربی و کره جنوبی – ژاپن نیز درک می شد، فضایی از نزدیکی روابط با کره جنوبی را باز کند تا زمینه برای روی آوردن آمریکا به سمت کره شمالی را نیز فراهم کند. طبیعی بود که آمریکایی ها بیشتر علاقه داشتند که کره شمالی ابتدا به سمت آن ها حرکت کند تا به سمت کره جنوبی. اما کره جنوبی در مقابل ترجیح داد ابتدا از کره جنوبی شروع کند تا آمریکایی ها را تحریک کند که نسبت به برقراری روابط واکنش نشان دهند. همانطور که پیونگ یانگ تصور می کرد، آمریکایی ها نیز مجبور به واکنش شدند و از برقراری روابط استقبال کردند. به عبارتی آمریکایی ها «غافلگیر شدند». و همین غافلگیری چیزی بود که رهبر کره شمالی آن را دنبال می کرد. آمریکایی ها یا باید نسبت به این موضوع واکنش منفی نشان می دادند که از نظر کره جنوبی پذیرفتنی نبود، چرا که آن وضعیت بعد از 67 سال اتفاق می افتاد، یا باید واکنش مثبت نشان می دادند که رهبر کره شمالی به دنبال همین بود و همین هم محقق شد.

 در ابتدای امر کره شمالی تیم ورزشی خود را به المپیک زمستانی در کره جنوبی فرستاد. به همراه تیم ورزشی هیاتی سیاسی به رهبری خواهر رهبر کره شمالی نیز به کره جنوبی اعزام شد و مورد استقبال گسترده مقامات این کشور قرار گرفت. بعد از آن کم کم یخ روابط دو کشور آب تر شد، تا اینکه حالا هر دو طرف از ملاقات رهبران دو کره در یک روستایی به نام صلح در کره جنوبی خبر می دهند و قرار است در انتهای ماه می ملاقات رهبران دو کشور آمریکا و کره شمالی در یکی از شهرهای مورد توافق دو طرف انجام خواهد شد.

چرا کره شمالی به سمت رابطه با آمریکایی ها پیش می رود؟

آمریکایی ها خصوصا دونالد ترامپ سال ها است که در پی مهار کره شمالی به انحا مختلف هستند و تلاش می کنند افزایش حضور خود در شرق آسیا را با کنترل کره شمالی پیگیری کنند. در سوی دیگر نیز به نظر می رسد رهبر جوان کره شمالی نسبت به این ولع آمریکا برای نشان دادن دست برتر خود در صحنه بین المللی و اهمیت گزینه مهار کره شمالی، به خوبی واقف هستند. به عبارتی کره شمالی به خوبی می داند که ترامپ برای اینکه به جهانیان ثابت کند که کره شمالی را مهار کرده، حاضر به پرداخت هر هزینه ای است. در این بین سوالی که پیش می آید این است که آیا این جمله که «کره شمالی تمام آزمایشات هسته ای خود را معلق می کند» را باید در بستر عقب نشینی کره شمالی از مواضع خود تحلیل و ارزیابی کرد؟ در پاسخ ابتدا بایستی به ترسیم محیط استراتژیک کره شمالی اشاره کرد.

محیط استراتژیک کره شمالی چگونه است، کره شمالی سطح قدرت بازدارندگی خود را به بالاترین میزان ممکن رسانده است. به عبارتی با آزمایشات موشکی اخیری که داشته، به آمریکا، کره جنوبی و ژاپن این پیام را فرستاده که هیچ هدفی دور از دسترس کره شمالی نیست. این سه کشور نیز به توان کره شمالی واقف هستند. و تلاشی هم برای آزمون گفته های پیونگ یانگ و تهدیدات کیم جوان نکرده اند، چون به خوبی ارزیابی اطلاعاتی دقیقی از وضعیت این کشور داشته اند.

در عین حال کره شمالی به خوبی از مشکلات اقتصادی و محیط امنیتی پیرامون خود با خبر است. کره شمالی به هیچ وجه اعلان نکرده است که حاضر به انهدام تسلیحات هسته ای خود است. بنابراین در عین حفظ توان استراتژیک هسته ای خود، در خصوص «تعلیق آزمایشات هسته ای» مذاکرات مربوط به کنترل تسلیحات خود را با آمریکایی ها شروع خواهد کرد. بدین ترتیب در عین حالی که توان بازدارندگی خود را به بالاترین حد ممکن رسانده و می تواند تمام خاک آمریکا را تحت دسترس موشک های خود قرار دهد، در عین حال مشروعیت تسلیحات خود را نیز در قالب مذاکره با شش کشور احتمالی به دست خواهد آورد.

آمریکایی ها به خوبی می دانند که کره شمالی توان هسته ای خود را امحا نخواهد کرد، تنها می توانند از کره شمالی بخواهند که آزمایش آن و تهدید ناشی از آن را به حداقل ممکن برساند.

بنابراین کره شمالی در عین حالی که توان بازدارندگی خود را حفظ می کند، رژیم امنیتی مشروعی نیز برای خود طراحی می کند که ابتکار عمل را از غرب گرفته و به پیونگ یانگ تفویض می کند. غرب نیز از اینکه توانسته کره شمالی را به میز مذاکرات روانه کند سرمست است. در این چارچوب یقینا غرب نمی تواند کره شمالی را از توان بازدارندگی اش سلب کند، چرا که این پیونگ یانگ نیست که به میز مذاکره نیاز ولع آمیز دارد، بلکه این آمریکایی ها هستند که به هر طریقی به دنبال حل کردن مسئله کره شمالی هستند.