برجام، تصمیم امشب ترامپ و گزینه های جدی ایران

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا؛ ترامپ که تهدیدهاعلیه برجام را با وجود مخالفت های جهانی همچنان ادامه می دهد و قرار بود 22 اردیبهشت تصمیم خود را در این باره اعلام کند، ساعت 22.30 (سه شنبه) را برای این اقدام انتخاب کرده است.

گمانه زنی های مختلفی در این زمینه مانند خروج آمریکا از برجام که نقض قطعنامه 2231شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود،ماندن در این پیمان یا تعیین ضرب الاجل دوباره مطرح شده، هر چند هنوز خبری قطعی از منابع قابل اطمینان انتشار نیافته است.

برجام پس از حدود 20 ماه رایزنی در قالب چندین دور مذاکرات فشرده چند روزه سطوح مختلف بین گروه 1+5 (چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، آمریکا پنج عضو شورای امنیت سازمان ملل، آلمان و اتحادیه اروپا) با ایران توسط وزیران خارجه کشورهای مذاکره کننده و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا 23 تیر ماه در وین پایتخت اتریش منعقد شد.

برپایه این توافق، ایران محدودیت هایی مطابق متن و نه فرا متن از جمله کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده در برنامه هسته ای صلح آمیز خود را پذیرفت و طرف های مقابل نیز متعهد شدند، تحریم های مرتبط و اقدام های ضدایرانی را که به بهانه ادعاهای خود علیه جمهوری اسلامی اعمال کرده بودند، حذف کنند.

تمامی تحریم های ضد ایرانی شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نیز 29 تیر 1394در قطعنامه 2231با رای مثبت همه اعضای این شورا از جمله آمریکا لغو شد و سپس برجام یا برنامه جامع اقدام مشترک با 109صفحه و 5 ضمیمه مسیر اجرایی پیدا کرد و پرونده 20 ساله مذاکرات بر سر برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را بست.

** پیشینه تیره آمریکا علیه برجام از اوباما تا ترامپ:

هر چند طرف های اروپایی، روسی و چینی به تعهدات خود کمابیش عمل کردند و ایران نیز براساس 10گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی وظیفه خود را انجام داده است، ولی آمریکا از زمان اجرای توافق در دولت باراک اوباما کمتر در چارچوب اجرا گام برداشت.

ولی از ژانویه 2017 که ترامپ وارد کاخ سفید شد با فرصت طلبی از زمانبندی های تمدید لغو تحریم های ضدایرانی، تهدیدهایی علیه این پیمان لازم الاجرای بین المللی مطرح کرده و خواستار اصلاح آن مطابق دیدگاههای یکجانبه واشنگتن شد.

این تهدیدها با مخالفت های گسترده اتحادیه اروپا به عنوان طرف اصلی مذاکره هسته ای با ایران، روسیه و چین دو عضو دیگر 1+5 و کشورهای مختلف مواجه شد و سازمان ملل به ویژه دبیرکل آن نیز بر حفظ برجام مطابق متن تایید شده در قطعنامه 2231 شورای امنیت تاکید کرد.

آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد پنجم اردیبهشت ماه جاری در دیدار با محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در نیویورک ضمن حمایت از حفظ برجام بر پایبندی کلیه طرف ها بر تعهدات خود در این توافق تاکید کرد.

دی ماه سال 1396نیز سخنگوی دبیرکل سازمان ملل در بیانیه‌ای به مناسبت دومین سالگرد اجرای توافق هسته‌ای، برجام را دستاوردی بزرگ توصیف کرد و گفت که مسائل غیرمرتبط به برجام، نباید به این توافق لطمه بزند.

استفان دوجاریک با شرح دیدگاه دبیرکل این سازمان تأکید کرد که توافق هسته‌ای گروه 1+5 با ایران باید حفظ شود و روز امضای توافق را نیز «نقطه عطفی» برای «پیمان تاریخی» به دست آمده میان ایران و گروه 1+5 توصیف کرد.

** سریال کارشکنی های ترامپ و مخالفت های گسترده با اقدام علیه برجام:

ترامپ که برجام سند معتبر بین المللی و لازم الاجرا را «بدترین توافق» خوانده، در دور قبلی تمدید تعلیق تحریم های ایران تهدید کرد که این آخرین گام آمریکا برای حفظ پیمان خواهد بود در صورتی که محورهای دیگر مورد نظر واشنگتن از جمله جایگاه منطقه ای و برنامه های دفاعی موشکی جمهوری اسلامی در قالب مستقل یا همراه آن مورد مذاکره قرار نگیرد.

برخلاف تاکیدهای رئیس جمهوری آمریکا، روسیه و چین همراه اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر با هر گونه اقدام علیه برجام و حتی تضعیف آن توسط واشنگتن مخالفت و بیانیه های لازم یا مواضع خود را در این زمینه اعلام کردند.

روسیه و چین هم در بیانیه ای مشترک بر حمایت کامل خود از اجرای موثر برجام به شکلی که در قطعنامه 2231 شورای امنیت تصویب شده، تاکید کرده اند.

در بیانیه مشترک روسیه و چین آمده است: دو کشور این واقعیت را می پذیرند که اجرای پایدار ومستمر برجام سهم قابل توجهی در تحکیم ساختار جهانی منع اشاعه هسته ای و نیز امنیت بین المللی دارد. اطمینان داریم امضای این توافق به وضوح نشان داد که مسائل مشکل دار در عرصه عدم اشاعه تسلیحات فقط می تواند از راه های سیاسی-دیپلماتیک مطابق پیمان ان.پی.تی حل و فصل شود.

سران کشورهای اروپایی و بیش از 120 کشور عضو پیمان منع اشاعه سلاح های هسته ای(ان.پی.تی) نیز از بیانیه روسیه و چین در دفاع از برجام که در دومین نشست کمیته مقدماتی کنفرانس بازنگری پیمان ان.پی.تی منتشر شد، حمایت کرده اند.

آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه نیز ضمن تاکید بر لزوم حفظ توافق هسته ای و بر حذر داشتن کاخ سفید از اقدام ضدبرجامی در مذاکره با ترامپ در واشنگتن، تلاش کردند زمینه هایی برای تفاهم یا احتمال مذاکره مجدد با ایران را فراهم کنند که توسط جمهوری اسلامی رد شد.

حسن روحانی رئیس جمهوری ایران روز(یکشنبه) درجمع مردم شهرستان سبزوار استان خراسان رضوی تاکید کرد: آمریکا همیشه علیه ملت ما فتنه کرده، اما هیچگاه در برابر عظمت ایران موفقیت به دست نیاورده است. این بار نیز دوباره اشتباه می کند و اگر بخواهد از برجام خارج شود، خواهد دید که پشیمانی تاریخی برای او خواهد بود.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نیز جمعه گذشته در پیامی ویدئویی آمریکا و اروپا را خطاب قرار داد و اتمام حجت کرد که هیچگونه مذاکره مجدد یا قرارداد دیگری درباره اعمال محدودیت برای فعالیت های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی خارج از مفاد برجام و نیزموضوع موشک های دفاعی ایران پذیرفته نیست و پایبندی به برنامه جامع اقدام مشترک زمانی ممکن است که همه طرف ها از آن منتفع شوند.

ظریف تاکیدکرد: بنابراین به نفع ایالات متحده است که هرچه زودتر اجرای تعهدهای خود را آغاز کند و جز آن این آمریکا - و تاکید می کنم تنها آمریکا - خواهد بود که می بایست همه مسئولیت عواقب عدم اجرای تعهدات خود را بپذیرد.

بوریس جانسون وزیرخارجه انگلیس نیز در سرمقاله ای برای روزنامه نیویورک تایمز نوشت: در این زمانه حساس، کنار گذاشتن برجام و برداشتن محدودیت‌ها علیه ایران یک اشتباه است.

وی تصریح کرد که به اعتقاد من هر گزینه‌ای غیر از برجام بدتر است.

دفتر نخست‌وزیری انگلیس نیز با انتشار بیانیه ای با تاکید بر حفظ توافق هسته ای، اعلام کرد که این کشور همراه فرانسه و آلمان توافق کردند، برجام همچنان بهترین گزینه است.

فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز که بارها بر اهمیت حفظ برجام و پابرجا نگهداشتن آن به عنوان یک توافق بین المللی تاکید داشته، اعلام کرده آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکنون در 10 گزارش خود پایبندی ایران به پیمان امضا شده را تایید کرده است.

نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد نیز برجام را راهکاری مطمئن برای حفظ صلح و امنیت جهانی دانست و گفت: اولویت و خواست پاریس، حفظ توافق هسته ای با ایران (برجام) است.

فرانسوا دلاتره درگفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا در نیویورک گفت: مکرون افزون بر مذاکره با رئیس جمهوری آمریکا، در تماس تلفنی با همتای ایرانی بیش از یک ساعت در خصوص برجام صحبت داشت که این امر حاکی از جدیت محض پاریس در خصوص برنامه جامع اقدام مشترک یا همان توافق هسته ای ایران است.همانطور که رئیس جمهوری فرانسه همواره بر آن تاکید داشته، برجام راهکاری مطمئن برای حفظ صلح وامنیت جهانی و اولویت خواست حفظ این توافق است.

رئیس جمهوری فرانسه نیز سوم اردیبهشت پس ازدیدار با ترامپ با حضور در کنگره آمریکا ضمن تاکید برضرورت ثبات واحترام به حاکمیت ایران، گفت: برجام را همه امضا کرده ایم و به هیچ وجه از آن خارج نخواهیم شد.

مک تورنبری عضو ارشد جمهوریخواه کنگره آمریکا هم خطاب به ترامپ گفت که خروج از توافق هسته ای با ایران یک اشتباه است و سبب دوری واشنگتن از متحدان اروپایی می شود.

** ارزیابی:

در یک نگاه چند جانبه فارغ از اینکه تصمیم ترامپ در باره برجام چه باشد که امشب اعلام می کند، اروپا به عنوان طرف اصلی مذاکره کننده منجر به توافق هسته ای و همچنین روسیه و چین پشتیبانی خود را از پیمان اعلام کرده اند و در صورت خروج احتمالی آمریکا باید واکنش مناسب را در برابر این کشور در نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل انجام دهند.

از سوی دیگر ایران بارها اعلام کرده که هیچ فرامتنی را در باره برجام نمی پذیرد و با توجه به این شرایط اگر توافق هسته ای با 1+5 که آمریکا نیز یکی از امضاکنندگان آن بود، نتواند منافع جمهوری اسلامی را مطابق مقررات بین المللی تضمین کند، راهکارهای لازم و برخوردهای متناسب در هر حوزه ای را انجام خواهد داد.

از این رو به گفته روحانی رئیس جمهوری ایران با توجه به گزینه های مقابله با هر گونه وضعیت پیش رو، «خروج آمریکا از برجام پشیمانی تاریخی برای این کشور خواهد بود» و جمهوری اسلامی بیش از گذشته با استفاده از توان داخلی در تامین منافع ملی به ویژه در عرصه هسته ای اقدام خواهد کرد، زیرا واشنگتن ثابت کرده غیرقابل اعتماد، ناقض مقررات بین المللی و قطعنامه 2231 شورای امنیت است که این ناهنجاری در بالاترین سطوح آمریکا وجود دارد و از این رو هیچ مذاکره دیگری انجام نخواهد شد و اروپا هم در صورت انفعال باید هزینه آن را بدهد.