سرایت تنبلی جامعه به دانشگاه‌ها

به گزارش ایسنا، کارشناسان اعتقاد دارند که «تنبلی اجتماعی» که در بسیاری از منابع به‌عنوان یکی از صفات اخلاقی ایرانیان از آن یاد شده است، به شکل جدی به مباحث فرهنگی، روان­شناسی و جامعه‌­شناسی نیز وارد شده است. این معضل اجتماعی، آسیب­‌های متعدد و پیامدهای منفی را برای فرد و اجتماع در کوتاه‌مدت و درازمدت به وجود می‌­آورد. تنبلی به معنای تن‌­پروری، بیکاری، کاهلی، اهمال و سستی تعریف می‌شود. در تنبلی اجتماعی، با موقعیتی روبه‌رو هستیم که گروه، باعث تضعیف رفتار شخص می‌­شود. به‌عبارت‌دیگر، فرد در گروه، تلاش کمتری از خود نشان می‌­دهد، درحالی‌که همان فرد در موقعیت­‌های انفرادی این بی­‌تحرکی را از خود نشان نمی‌­دهد.

صاحب‌نظران می‌گویند در جامعه‌­ای که تنبلی در آن رخنه ­کند، افراد برای انجام امور کوچک و بزرگ در زندگی شخصی و مناسبات اجتماعی و عمومی، همیشه کار امروز را به فردا می‌­اندازند، تصمیم‌­سازی و تصمیم­‌گیری را به دیگران واگذار می‌­کنند، تغییر و تحولی را که آرزو می­‌کنند، بدون کوچک‌ترین اقدامی از دیگران انتظار می­‌کشند و برای هر انتخابی تعلل می­‌ورزند. این وضع، هنگامی فاجعه‌بارتر می‌شود که جامعه دانشگاهی نیز بدان مبتلا شود. درواقع، تنبلی دانشگاهی به وضعیتی اشاره دارد که در آن دانشجو یا استاد در رابطه با وظایف تحصیلی و آموزشی خود به‌صورت فردی و در رابطه با دیگران سستی کرده و رغبتی از خود نشان نمی‌دهند.

در این خصوص، محققانی از دانشگاه مازندران در مطالعه‌ای پژوهشی، درصدد برآمده‌اند که پاسخ این سؤالات را بیابند که میزان تنبلی دانشگاهی دانشجویان به‌عنوان مصداقی از تنبلی اجتماعی چقدر است و چه عوامل درون و برون دانشگاهی بر تنبلی دانشگاهی در میان دانشجویان تأثیر دارند؟

در این پژوهش پیمایشی، محققان از ابزار پرسشنامه برای سنجش استفاده کرده‌اند و 390 نفر از دانشجویان دانشگاه مازندران در آن مشارکت داشته‌اند.

طبق نتایج حاصل از پژوهش فوق، بین نابسامانی برون‌­دانشگاهی که سه بعد «نبود آینده شغلی»، «پایین بودن هزینه‌های تنبلی» و «فرهنگ تنبلی در جامعه» را شامل می‌­شود، با تنبلی دانشگاهی و ابعاد آن رابطه معناداری وجود دارد.

همچنین بین نابسامانی درون­‌دانشگاهی که چهار بعد «نبود نظارت و کنترل در دانشگاه»، «ضعف برنامه­‌ریزی در دانشگاه»، «طفره‌­روی آموزشی سیستمی» و «نبود امکانات و تجهیزات در دانشگاه» را شامل می­‌شود با تنبلی دانشگاهی و ابعاد آن رابطه‌ای معنادار حاکم است.

دکتر علی‌اصغر فیروزجائیان، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران و همکارش در این رابطه می‌گویند: «متغیرهای برون‌دانشگاهی بیشترین تأثیر را بر سطح نظام دانشگاهی داشت‌ه­اند و طفره­روی آموزشی، فرهنگ تنبلی در جامعه و ضعف برنام‌ه­ریزی در دانشگاه بیشترین تأثیر را بر تنبلی دانشگاهی داشته‌اند».

این محققان اعتقاد دارند: «برای کاهش تنبلی دانشگاهی، باید به دو سطح درون و برون‌دانشگاهی توجه داشت. راهکارهای برون‌دانشگاهی، با بحث بهبود وضعیت اشتغال و آینده شغلی فارغ‌التحصیل‌ها در جامعه مرتبط است. همچنین در همین راستا فرهنگ‌سازی در حوزه کار مفید و جدیت در جامعه و درنهایت بالا بردن هزینه‌­های تنبلی برای کاهش تنبلی راهگشا است».

آن‌ها می‌افزایند: «در سطح درون‌دانشگاهی نیز افزایش نظارت و کنترل آموزشی و همچنین ثبات و دقت برنامه‌­ریزی آموزشی در کاهش تنبلی راهگشا است. افزایش و بهبود امکانات آموزشی در دانشگاه و جدیت آموزشی اساتید با توجه به نتایج پژوهش، می‌تواند کاهش تنبلی در بین دانشجویان و درنهایت جامعه دانشگاهی را سبب شود».

این یافته‌های ارزشمند که می‌توانند با افزایش تحرک و مشارکت، به رفع تنبلی دانشگاهی در بین دانشجویان و دانشگاهیان با تمرکز بر عوامل به وجود آورنده آن‌ها کمک کنند، در مجله «جامعه‌شناسی کاربردی» وابسته به دانشگاه اصفهان و به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی به چاپ رسیده‌اند.