بلومبرگ: جنگ تعرفه‌ای ترامپ ارتباط زیادی با برجام و تحریم‌ها دارد
به گزارش اقتصادنیوز اظهارات لودریان در شرایطی است که شبکه خبری بلومبرگ در گزارشی نوشت که رئیس‌جمهوری آمریکا امیدوار است بتواند از تهدید به اعمال تعرفه بر واردات فلزات به‌عنوان یک اهرم فشار برای جلب همکاری کشورهای اروپایی در زمینه افزایش سهم بودجه دفاعی ناتو و تحریم‌های ایران استفاده کند. کارشناسان بر این اعتقادند که اروپا در وضعیت کنونی بر سر یک پارادوکس قرار گرفته است و تلاش دارد تا بتواند هم همکاری‌های اقتصادی با ایران با هدف حفظ برجام را ادامه دهد و هم از تجارت پرسود با آمریکا و رها شدن از تعرفه‌ها و جنگ تجاری خلاصی یابد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، وزیر امورخارجه فرانسه با بیان اینکه اتحادیه اروپا برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا پیشرفت‌هایی به‌دست آورده است، گفت که این اقدامات هنوز کافی نیست. ژان ایو لودریان، روز پنج‌شنبه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی LCI فرانسه تصریح کرد: «ما در یک زمینه پیشرفت داشته‌ایم و آن اجرای قانون اروپا در سال ۱۹۹۶ است که ما آن را مدرنیزه کرده‌ایم و به ما این اجازه را می‌دهد که از شرکت‌هایمان در برابر فشار آمریکا محافظت کنیم، اما هنوز هم کافی نیست.»
لودریان در ادامه افزود: «هنوز نیاز است تا سازوکار مالی جداگانه‌ای از واحد ارزی دلار ایجاد کنیم، همچون یورو یا ارزهای دیگر که به شرکت‌های اروپایی برای تجارت با ایران کمک و در نتیجه تهران بتواند نفت خود را صادر کند.»
دونالد ترامپ هشتم مه (۱۸ اردیبهشت) خروج آمریکا را از برجام اعلام کرد و به شرکت‌های خارجی طرف معامله با ایران بین ۹۰ تا ۱۸۰ روز فرصت داد تا به فعالیت‌های تجاری در این کشور پایان دهند. اتحادیه اروپا و سه عضو آن‌که در مذاکرات برجام حضور داشتند، خواستار حفظ توافق هسته‌ای و ادامه مبادلات تجاری با ایران هستند. اروپا اعلام کرده است که به‌دنبال راه‌های عملیاتی و فوری برای حفظ برجام و تضمین بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی مورد انتظار از توافق است. در همین راستا کمیسیون اروپا برای محافظت از شرکت‌های اروپایی که با ایران تجارت می‌کنند در برابر تحریم‌های واشنگتن فرآیند اجرای مقررات مسدودکننده را آغاز کرده است که مانع از همکاری این شرکت‌ها با تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌شود.
ارتباط جنگ تعرفه‌ای ترامپ با ایران
همزمان با اظهارات وزیر خارجه فرانسه، شبکه خبری بلومبرگ در گزارشی به بررسی ارتباط جنگ تعرفه‌ای آغاز شده از سوی «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا با توافق هسته‌ای برجام و تحریم‌های ایران پرداخته است. رسانه آمریکایی با اشاره به مذاکرات طرف‌های آمریکایی و اروپایی برای رسیدن به یک توافق بر سر تعرفه فلزات نوشته است: «اما به‌نظر نمی‌رسد یک توافق تجاری متعارف چیزی است که کاخ سفید ترامپ در واقع به‌دنبال آن است. واشنگتن، در عوض به‌دنبال مبادله صلح در تجارت در ازای اخذ امتیازهای امنیتی و سیاست خارجی است.»
بلومبرگ نوشته است: «این روشی بدیع - و احتمالا تنش‌آمیز- از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا برای تجارت با نزدیک‌ترین متحدانش است، اما روشی است که در کوتاه‌مدت می‌تواند نتایجی به همراه داشته باشد تا ترامپ با توجه به آنها اعلام کند به پیروزی دست پیدا کرده است.» مطابق این گزارش، امید ترامپ احتمالا این است که می‌تواند از تهدید به اعمال تعرفه بر واردات فلزات به‌عنوان یک اهرم فشار برای جلب همکاری کشورهای اروپایی در زمینه افزایش سهم بودجه دفاعی متحدان ناتو و تحریم‌های ایران استفاده کند. بلومبرگ در تایید این گزاره به اظهارات اخیر «استیون منوخین»، وزیر خزانه‌داری آمریکا اشاره کرده که در مصاحبه با سی‌ان‌بی‌سی گفته بود ترامپ میزان سهم کشورها در تامین بودجه ناتو را در مالیات ۲۵ درصدی برای فولاد وارداتی و مالیات ۱۰ درصدی آلومینیوم وارداتی درنظر خواهد گرفت. رگه‌های دیگر این رویکرد ترامپ را می‌توان در موضوع تحریم‌های ایران دید. «ریچارد گرنل»، سفیر آمریکا در آلمان در مصاحبه‌ای با نیویورک‌تایمز گفته بود که ترامپ آماده است در صورت همکاری اتحادیه اروپا با آمریکا در موضوع ایران، اعضای این اتحادیه را برای همیشه از تعرفه‌های تجاری معاف کند.
تهدیدهای آمریکا بیش از ۲۰ میلیارد دلار تجارت سالانه اتحادیه اروپا و ایران و همچنین قراردادهای شرکت‌های بزرگی مانند «توتال» و «رنو» را در معرض خطر قرار می‌دهد. مهم‌تر از آن، این تهدیدها مزایای اقتصادی ایران از «برجام» و به‌تبع آن، توان حفظ این توافق را به‌خطر می‌اندازند. ماهیت فراسرزمینی قوانین آمریکا که شرکت‌های خارجی درحال تجارت با دلار آمریکا و حتی فعالیت‌های شعب غیرآمریکایی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد مقام‌های آمریکایی را قادر کرد سال ۲۰۱۴ بانک فرانسوی «بی‌ان‌پی پاریبا» را با رقم بی‌سابقه ۹ میلیارد دلار جریمه کنند. هراس از اعمال همین جریمه‌ها است که باعث می‌شود شرکت‌های بین‌المللی عطای تجارت با ایران را به لقای مخاطرات آن ببخشند. کشورهای قاره سبز بعد از خروج آمریکا از برجام گفته‌اند قصد دارند با تحریم‌های آمریکا مقابله کنند.
دو دیدگاه درباره استراتژی اروپا
اتحادیه اروپا در ارتباط با راهبرد حفظ برجام و تجارت با آمریکا در یک وضعیت پارادوکسیکال قرار گرفته و اینکه در نهایت اتحادیه چه راهی را اتخاذ خواهد کرد، همچنان تا حدی مبهم است. در این خصوص دو دیدگاه میان کارشناسان وجود دارد: دیدگاه اول با برجسته کردن فاکتور تجارت و حجم روابط تجاری اروپا و آمریکا، این استدلال را مطرح می کند که اروپا در نهایت به‌دلیل هم فاکتور اقتصاد و هم فاکتور سیاسی و روابط فراآتلانتیکی، به آمریکا پیوند خواهد خورد. حجم روابط تجاری اتحادیه اروپا و آمریکا نزدیک به یک تریلیون دلار است که تراز تجاری مثبت ۹۰ میلیارد دلاری آن به نفع اروپا است. از سوی دیگر و به لحاظ سیاسی هم اروپا در مسائل و موضوعات موشکی و منطقه‌ای ایران با آمریکا کاملا هم نظر است و به زودی با برجسته کردن این دو موضوع، به فشارها و تحریم‌های آمریکا خواهد پیوست و زمینه‌ها را برای خروج ایران از برجام فراهم خواهد کرد، موضوعی که برخی مقامات ایرانی نیز در آن تردید کرده و معتقدند بعید است که اروپا بتواند در مقابل آمریکا ایستادگی کند. از این زاویه است که زمینه‌ها برای خروج ایران از برجام در صورتی که منافع آن تامین نشود، فراهم می شود.
دیدگاه دوم اما معتقد است که برجام برای اروپا بیشتر جنبه‌های سیاسی و امنیتی دارد و از این زاویه اروپا به‌خاطر امنیت و همچنین حیثیت سیاسی خود که با برگزیت و ملی گرایی و مسائل هویتی در تک تک کشورهای اروپایی به خطر افتاده است، در مقابل آمریکا ایستادگی خواهد کرد و معافیت‌هایی را برای تجارت با ایران در مقابل تحریم‌های آمریکا اعمال خواهد کرد. طیف وسیعی از تحلیلگران معتقدند که چندجانبه‌گرایی، حیثیت سیاسی و آینده شکننده اتحادیه، می‌طلبد که اروپا از خواب بیدار شود و دست از باج‌دهی به آمریکا بردارد. همچنین بازار ایران برای برخی از شرکت‌ها همچون پژو به نحوی است که به سرعت با بازارهای جایگزین قابل جبران نیست. از این زاویه ترغیب شرکت‌های کوچک و متوسط یکی از اصلی‌ترین راهبردهای اتحادیه اروپا برای حفظ برجام و راضی نگه داشتن ایران به ماندن در توافق هسته‌ای است.
هشدار ۱+۴ به آمریکا
از این زاویه است که خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌های غربی گزارش داده که بازگرداندن تحریم‌های آمریکا علیه ایران، بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک و تغییر کاربری سایت فردو در این کشور را با مشکل مواجه می‌کند. به گزارش «ایسنا» طرف‌های باقی‌مانده در توافق هسته‌ای با ایران به آمریکا هشدار داده‌اند که تصمیم این کشور برای خروج از این توافق، تلاش‌های چین و روسیه برای محدود کردن ظرفیت هسته‌ای ایران یعنی بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک و تغییر کاربری سایت فردو را با مشکل مواجه خواهد کرد. براساس توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، رآکتور اراک باید به‌گونه‌ای بازطراحی شود که نتواند پلوتونیوم در سطح تسلیحاتی تولید کند. همچنین سایت فردو نیز قرار است به یک مرکز فناوری، فیزیکی و هسته‌ای تبدیل شود.
به گزارش رویترز، وضع مجدد تحریم‌های آمریکا علیه سازمان انرژی اتمی ایران سبب خواهد شد تا شرکت‌های غیرآمریکایی در معرض خطر جریمه‌های واشنگتن به‌دلیل تعامل با این سازمان قرار گیرند که شامل شرکت هسته‌ای ملی چین و روس اتم روسیه می‌شود. این دو شرکت درحال‌حاضر درحال انجام اقدامات مربوط به منع اشاعه در رآکتور اراک و تاسیسات فردو هستند، اما تاکنون به درخواست‌ها برای اظهارنظر درباره این گزارش پاسخی نداده‌اند. به گفته سه دیپلمات اروپایی، دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای یعنی روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان جمعه گذشته در نشستی در وین که برای اولین بار پس از خروج آمریکا از توافق برگزار شده بود، درباره این موضوع رایزنی و پکن و مسکو نگرانی‌هایشان را نسبت به تاثیر تحریم‌های آمریکا بر فعالیت‌هایشان در ایران ابراز کردند.
یک دیپلمات ارشد اروپایی این وضعیت را احمقانه توصیف کرد و گفت که خروج آمریکا از توافق خطر بروز یک مشکل اشاعه را ایجاد خواهد کرد، چون تحریم‌های واشنگتن ممکن است کار روی رآکتور اراک و فردو را متوقف کند. این دیپلمات گفت که این وضعیت ممکن است منجر به تعلیق تغییرات در برنامه هسته‌ای ایران شود که کاملا نامعقول است. کریستوفر فورد دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در پاسخ به این سوال که واشنگتن برای رسیدگی به نگرانی‌ها نسبت به تحریم سازمان انرژی اتمی ایران قصد دارد چه کاری انجام دهد و چگونه می‌خواهد منافع آمریکا را حفظ کند، تنها گفت که آمریکا از موضع دیگر طرف‌ها در قبال سازمان انرژی اتمی ایران مطلع است. او ادامه داد: دولت آمریکا درحال بررسی دقیق این سوالات است.
این مقام آمریکایی همچنین با تکیه بر ادعاهای بی‌اساس واشنگتن علیه تهران، افزود: موضع ما در قبال ایران، دستیابی به منافع منع اشاعه پایدار و همیشگی به علاوه مهار کردن تمامی فعالیت‌های مخرب این کشور است. پیشتر ترامپ در پی خروج از توافق هسته ای، اعلام کرد که به‌دنبال یک توافق گسترده‌تر است که نه‌تنها برنامه هسته‌ای ایران، بلکه برنامه موشکی بالستیک این کشور را محدود و حمایت تهران از گروه‌هایی در سوریه، عراق، لبنان و یمن را متوقف می‌کند. یک دیپلمات اتحادیه اروپا در این باره تاکید کرد: همگان روی حفظ منافع اقتصادی این توافق متمرکز هستند اما اگر (طرف‌های باقی‌مانده) در بخش اجرای (مفاد) هسته‌ای شکست بخورند درحالی‌که ایران همچنان به تعهداتش پایبند است، بسیار تمسخرآمیز خواهد بود.
براساس این توافق، تولید اورانیوم غنی شده در سایت فردو متوقف می‌شود و از روسیه می‌خواهد تا در همکاری با ایران در این تاسیسات روی تولید ایزوتوپ‌های پایدار کار کند. درخصوص اراک نیز این توافق مشخص می‌کند که طراحی جدید باید با هدف کاهش تولید پلوتونیوم و جلوگیری از تولید پلوتونیوم در سطح تسلیحاتی در فعالیت عادی آن باشد. این توافق همچنین سوختی که در اراک باید استفاده شود را مشخص می‌کند و می‌گوید که سوخت مصرفی برای تمام عمر این رآکتور باید از ایران خارج شود. این سه دیپلمات اروپایی علاوه بر این گفتند که روسیه و چین به‌ویژه در نشست وین در این باره ابراز نگرانی کرده و تاکید کرده‌اند که متعهد به انجام پروژه‌های هسته‌ای‌شان (در ایران) هستند اما نسبت به تحریم‌های آمریکا نیز نگرانند. دو مقام غربی دیگر نیز تایید کردند که این موضوع در نشست هفته گذشته وین مورد بحث و رایزنی قرار گرفته است.
این تحولات در شرایطی است که آمریکا که خود در ابتدا یک کارگروه را برای بازطراحی رآکتور اراک در همکاری با چین هدایت می‌کرد، در نشست وین شرکت نکرده بود. نماینده پکن در این رایزنی‌ها روز جمعه گذشته به خبرنگاران گفت که طرف‌های مانده در توافق هسته‌ای باید یک همکار دیگر برای پیشبرد کار روی رآکتور اراک بیابند. ریچارد نفیو یک مقام پیشین دولت آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما گفت که بعید است واشنگتن شرکت‌های دولتی چینی یا روسی را به‌دلیل همکاری با ایران در زمینه منع اشاعه تحریم کند هر چند این احتمال هم وجود دارد. او تاکید کرد: مشکل واقعی این است که آیا چنین اقدامی مانع از تلاش این شرکت‌ها و کشورها برای امن‌تر کردن تاسیسات فردو و اراک می‌شود یا نه، اگر این کار باعث شود که آنها دست از کار خود بردارند و ایران اجازه یابد که فعالیت‌ها در فردو را از سر بگیرد و اراک را به‌عنوان رآکتوری که پلوتونیوم تولید می‌کند، بازسازی کند، بنابراین ما توانسته‌ایم یک خسارت واقعی به اهداف منع اشاعه‌مان بزنیم.
تاکید موگرینی بر حفظ برجام
از سوی دیگر، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تماس تلفنی با وزیر امورخارجه ژاپن ضمن گفت‌وگو درباره برنامه جامع اقدام مشترک و موضوع شبه‌جزیره کره، بر لزوم حفظ توافق هسته‌ای تاکید کرد. به گزارش «ایسنا» فدریکا موگرینی، در یک تماس تلفنی با تارو کونو، وزیر امورخارجه ژاپن پیرامون دو اولویت سیاست خارجی اتحادیه اروپا و ژاپن، یعنی توافق هسته‌ای با ایران و اوضاع در شبه‌جزیره کره گفت‌وگو کردند.
بنابر گزارش پایگاه اینترنتی اتحادیه اروپا، موگرینی و تارو کونو درباره ضرورت حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به‌عنوان مساله‌ای بسیار مهم برای امنیت منطقه و فراتر از آن گفت‌وگو کردند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرد که این اتحادیه تا زمانی که ایران به اجرای تعهدات خود ذیل برجام ادامه دهد، همان‌طور که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون در ۱۱ گزارش پیاپی‌اش پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده است، به ادامه اجرای کامل و موثر توافق هسته‌ای متعهد خواهد بود. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین وزیر امورخارجه ژاپن را در جریان اقدامات این اتحادیه برای حصول اطمینان از تداوم روابط اقتصادی با ایران پس از تصمیم آمریکا برای وضع مجدد تحریم‌های مرتبط هسته‌ای علیه تهران قرار داد. موگرینی و کونو درباره اوضاع شبه‌جزیره کره، به‌ویژه هدف مشترک دو طرف برای خلع‌سلاح هسته‌ای کامل، قابل راستی‌آزمایی و برگشت‌ناپذیر این شبه‌جزیره به تبادل‌نظر پرداختند و توافق کردند که در هفته‌های آینده به تماس‌هایشان درباره این دو موضوع ادامه دهند.
روایت شرمن از دشواری‌های برجام
در تحول دیگر، مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات ۱+۵ معتقد است بدون حضور آمریکا زنده نگه‌داشتن توافق هسته‌ای کاری بسیار دشوار است. به گزارش خبرگزاری تسنیم، وندی شرمن معاون سیاسی وزیرامورخارجه آمریکا در دولت اوباما و مذاکره‌کننده ارشد این کشور در گفت‌وگوهای منتهی به توافق هسته‌ای ایران در مصاحبه با شبکه خبری فرانس ۲۴ گفت نگران است میان ایران با عربستان سعودی، امارات و اسرائیل درگیری صورت گیرد.
شرمن گفت خروج ترامپ از برجام به علاوه «تغییر رژیمی» که وی به‌دنبال آن است با تنش‌های منطقه‌ای در سراسر خاورمیانه ترکیب شده و شرایط را برای درگیری احتمالی «عربی-ایرانی» ایجاد کرده است. مقام سابق وزارت‌خارجه آمریکا خروج ترامپ از برجام را «اشتباهی بزرگ» توصیف کرد و گفت که بدون حضور آمریکا زنده نگه‌داشتن توافق هسته‌ای «کاری بسیار دشوار» است. او همچنین افزود: خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ایران بر مذاکرات جاری با کره‌شمالی تاثیر می‌گذارد زیرا اعتبار واشنگتن در عمل به چنین توافقاتی هم‌اکنون زیر سوال رفته است. شرمن همچنین با اشاره به دیدار احتمالی ترامپ و رهبر کره‌شمالی در ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) گفت آمریکا باید امتیاز محسوسی ارائه کند تا این مذاکرات موفق شود. وی همچنین هشدار داد شکست در این مذاکرات ممکن است به دور جدید‌ی از تحریم‌های ضدکره‌شمالی و احتمالا جنگ میان پیونگ‌یانگ و واشنگتن منجر شود.
