کرایه شتر از جده تا مکه چند است؟

رسول جعفریان در یادداشتی به سندی از دوران قاجاری پرداخته که  در باره نرخ کرایه شتر برای رفتن از جده به مکه معظمه. در این باره شایع شده بود که جنرال قونسول، پولی برای خود می گیرد، و او مجبور شده سندی تنظیم کرده این اتهام را از خود دفع کند.

این روزها سندی در لابلای مجموعه اسنادی از دوره قاجاری دیدم که مربوط به سال 1324ق است و موضوع آن به صورت خاص، در باره مسأله کرایه شتر برای زائرانی است که از جده قصد رفتن به مکه معظمه را داشته اند، راهی که تقریبا هفتاد کیلومتر است.

این زمان، قونسول ایران، مفخم السلطنه بوده و چنان که در این سند آمده، تلاش کرده است تا با هماهنگی با امیر مکه، مبلغ ثابتی را برای کرایه شتر شامل ده مجیدی قرار دهد تا در حق حجاج ایرانی اجحافی صورت نگیرد. با این حال، در میان حجاج ایرانی، چنان که می دانیم، یک سره این شایعات بود که این مبلغ زیاد است و جنرال قونسول، سهمی برای خود از آن بر می دارد.

متن زیر برای تکذیب این شایعات تنظیم شده، و ضمن آن گفته شده است، در حالی که زائران کشورهای دیگر، هیجده مجیدی برای کرایه شتر از جده تا مکه می دهند، ایرانی ها، فقط ده مجیدی سفیدی می دهند.

روشن است که ایرانی جماعت نباید این حرفها را باور کند؛ چون از اساس معتقد است که همه دولتی ها، دزد هستند. بنابرین مفخم السلطنه بیچاره، این متن را نوشته، و از شماری از افراد متشخص، از تاجر و روحانی، مجتهد و واعظ، آن هم از عرب و عجم، خواسته است تا مطالب او را گواهی کنند. آنها هم یک به یک، بیشتر به فارسی و برخی به عربی، گواهی کرده اند که مطالب درست، و حرمت حجاج ایرانی به خاطر فعالیت های مفخم السلطنه محفوظ است. این گواهان، هر کدام متنی را کوتاه یا بلند نوشته، و مهر خویش را در پایان آن زده اند.

برای من فارغ از اطلاعاتی که در این سند در باره حج هست، این روحیه ما ایرانی ها هم مهم هست که هیچ گاه به هیچ نوع رفتار دولتی اعتماد نداریم و چنان که عرض شد، آنها را اغلب، شریک دزد قافله، می دانیم.

متن سند:

از حجاج ذوی الاحتجاج و الاحترام تبعه دولت جاوید آیت ایران که به عزم طواف بیت الله الحرام ـ زادها الله شرفا و تعظیما ـ وارد بندر جده می شوند، استدعا می رود که قبل از عزیمت به طرف مکه مکرمه، کرایه شتر را از تبعه سایر دولی که هر روزهزاران نفر از جده به مکه می روند، سؤال فرمایند تا اینکه به عموم تبعه دولتی علیّه ایران ثابت گردد که کرایه شتر ایرانی ارزان تر از کرایه تبعه سایر دولت است.

از اهالی جاوه و هندوستان و مصر و ترکستان و بخارا، از هجده مجیدی سفید به هر شتر کرایه می گیرند، و تبعه ایران بیشتر از ده مجیدی نمی دهد، آن هم از نتیجه اقدامات مجدّانه جنرال قونسولگری و مخابرات کتبی و تلگرافی که با امارات جلیله مکّه مکرمه شده است، می باشد، و عین تلگرافات که در خصوص کرایه و آسایش حجاج ایران از امارات مکه رسیده، در جنرال قونسولگری حاضر است، هر کس از تبعه ایران بخواهد ببیند، به دفترخانه جنرال قونسولگری رجوع نماید تا اینکه این همه خدمات و زحمات گماشتگان جنرال قونسولگری جده که در آن ولایت متحمل گرما و بی اعتدالی آب و هوا شده، و شب و روز مشغول فراهم آوردن اسباب سهولت مسافرت حجاج  می باشد، در نزد اولیای دولت علیه و وکلای محترم ملت معظمه مخفی و پوشیده نمانده، منظور نظر بشود.

و تمامی اهل جده و عموم حجاج می دانند که کرایه شتر حجاز، در وقت حج، از طرف امارات مکه مکرمه به جهت تبعه هر دولت معین می شود، و کرایه شتر را شیخ علی جمّال که وکیل امیر مکه است می گیرد. از او هم سؤال نمایند تا اینکه مشخص و محقق گردد که از بابت کرایه شتر و غیره، دیناری به جنرال قونسولگری عاید نمی شود.

و ثانیا خواهش می شود در جده، از طرف گماشتگان جنرال قونسولگری، به موجب اعلان وزارت جلیله خارجه و سفارت کبری اسلامبول از حجاج ایرانی، غیر از سه تومان  وجه امضا که در مقابل آن تمبر سه تومانی چسبانده می شود، اگر دیناری نامشروع به اسم دیگر گرفته می شود در حاشیه همین ورقه مرقوم نمایند.