بزرگترین خطر تهدیدکننده دین از دیدگاه محسن آرمین

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا ،محسن آرمین طی سخنانی در نشست آئین‌های عاشورایی که در باشگاه اندیشه برگزار شد، با بیان اینکه "آنهایی که معتقدند عاشورا تحریف شده است، بحثشان نه درباره آئین‌ها بلکه درباره خود حادثه عاشوراست"، گفت: آئین همان است که به عزاداری و زنجیرزنی و سینه‌زنی محدود می‌شود اما آنچه که امثال مرحوم مطهری مطرح می‌کنند نه این موارد بلکه نقل روایاتی غیرواقع درباره تاریخ عاشورا در مداحی‌ها و سخنرانی منبری‌ها در حاشیه این مراسم عزاداری است.

وی افزود: تبیین باورهای دینی به کمک علم همان کاری است که مرحوم بازرگان انجام داده بود و بنابراین اصلا نقدهایی که به روایت حادثه عاشورا انجام می‌شود ذیل موضوع تباین علم و دین نیست.

آرمین با تاکید بر اینکه مجله مکتب اسلام پیش از انقلاب سعی می‌کرد از لحاظ علمی مناسک دینی را توضیح دهد، گفت: کسانی مانند شیخ طنطاوی در مصر پایه‌گذار این رویکرد نسبت به تبیین مسائل دینی بودند و آنچه که مجله مکتب اسلام انجام می‌داد هم جریانی حاشیه‌ای در زمان خود در ایران بود.

این فعال سیاسی با طرح این موضوع که برای سخن گفتن از تحریفات باید ابتدا خود دین را تعریف کنیم، اظهار کرد: در دانش امروز جامعه‌شناسی دین را به حوزه فردی و شخصی تقلیل می‌دهند اما این قابل نقد است. باید دید آیا واقعا دین جنبه‌های عقلانی دارد یا ندارد؛ به گمان من البته که ایمان یک بخش فردی و خصوصی است اما بخش احکام دینی مخصوص به حوزه فردی و شخصی نیست و در عرصه اجتماعی هم بروز پیدا می‌کند و طبعاً قابل نقد نیز هست.

وی افزود: به طور کلی ما دین بدون آیین نداریم ولی دین بدون شریعت وجود دارد و مثالش همان طریقت کنفوسیوس است. اما دین اسلام، دینی همراه با آیین و مناسک است و از نظر قرآن هم آیین لازمه هر دینی است. کارکرد آیین هم این است که به بازتولید باورها و اعتقادات می‌پردازند، کارکرد آموزشی و تعلیمی دارند، کارکرد روانشناختی دارند و اگر قرار است ما آیین را نقد کنیم باید براساس این کارکردها نقد کنیم.

آرمین با بیان اینکه آیین‌ها جنبه‌های نمادینی از گوهر دین هستند، گفت: نقش آیین، نقش تمثیل و تشبیه است و یک مثل را نمی‌توان از جهت درستی یا نادرستی‌اش مورد قضاوت قرار داد؛ چراکه قضاوت ما در حوزه مثل‌ها تنها از این طریق می‌تواند انجام شود که آیا آن مثل می‌تواند تاثیری را که باید، داشته باشد یا نه. حال اگر آیینی نقش متصور شده برای خود را داشت مورد قبول است وگرنه می‌توان به نقد آن پرداخت.

این پژوهشگر مسائل دینی با تاکید بر اینکه اگر آیینی بر گرد واقعه عاشورا شکل گرفته تحت تاثیر محتوای آن بوده است، گفت: آیین‌های عاشورایی بر اساس حقایق موجود در این واقعه شکل گرفته و اگر این آیین‌ها در همان جهت باشند درست هستند و اگر بیگانه با اهداف آن حادثه تاریخی بودند آنگاه به راحتی و باید مورد نقد قرار گیرند.

وی تصریح کرد: با بازی‌هایی که عده‌ای در مراسم آیینی عاشورا درمی‌آورند و می‌کوشند به جای حل کردن مشکلات و مسائل مردم، با پمپاژ انواع آیین‌های ساختگی آنان را به این مسائل مشغول کنند و در یک کلام، آیین‌ها در خدمت قدرت قرار گیرد، قطعا باید مخالفت کرد.

آرمین ادامه داد: بزرگترین خطری که دین را تهدید می‌کند این است که دین تحت‌الشعاع مناسک دینی قرار می‌گیرد و امروز با به طور جدی با آن مواجه هستیم. شکل‌گیری روزها و مناسبت‌هایی مثل روز جهانی علی اصغر (ع) و ضریح‌گردانی از جمله این موارد است.

این پروژهشگر مسائل دینی تاکید کرد: بی‌رودربایستی باید گفت که نظام ما به دلیل اینکه دینی است و از سویی تکفل حل مشکلات مردم را هم به عهده دارد، از آنجا که در حل این مشکلات با موانعی روبه‌روست و ناتوانی‌هایی دارد، می‌کوشد تا تاکید فراوانی بر ظواهر دینی داشته باشد تا مردم از فضای مشکلات خود فاصله گیرند.

وی در پایان گفت: متاسفانه باید این مسأله را هم مطرح کرد که در چنین شرایطی وقتی مناسک دینی، دین را تحت‌الشعاع خود قرار دهند، کسانی که به این مراسم می‌روند نیز احساس می‌کنند که با حضور در چنین مراسمی به تکلیف دینی خود هم پرداخته‌اند، در حالی که این تنها ظواهر دین است.