هوشنگ امیراحمدی: رای دادگاه لاهه بدون دستاورد ملموس است

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایلنا، دادگاه لاهه در 11 مهرماه قرار موقت در مورد پیمان مودت 1955 را به نفع کشور ایران صادر کرد. بسیاری باور دارند که براساس این رای می‌توان در راستای کاهش تحریم‌های آمریکا علیه کشور گام برداشت و به نوعی اعمال آنها نقض این رای است. برای روشن شدن جزییات این رای، گفـت‌وگویی با دکتر هوشنگ امیراحمدی ترتیب داده‌ایم. وی معتقد است این رای هرچند یک پیروزی قانونی برای ایران است اما ضمانت اجرایی ندارد.

در ادامه مشروح گفت‌وگو با هوشنگ امیراحمدی را می‌خوانید:

نظر شما در مورد قرار دادگاه لاهه که در 11 مهر اعلام شد چیست؟

دادگاه بین المللی لاهه، یکی از مهمترین نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد، با رای 11 مهر 1397 خود پیروزی مهمی نصیب مردم ایران و آمریکا کرده است. در این رای اولیه و مشروط، که توسط رئیس آن از طرف 15 عضو این دادگاه قرائت شد، پذیرفته می‌شود که "معاهده مودت" 1955 بین دو کشور کماکان بقوت خود باقی است و اینکه  دادگاه بین المللی لاهه احتمالا (نه هنوز حتما) حق ورود به شکایت ایران را دارد. آمریکا این حق را در رابطه با تحریم‌ها و برجام به چالش کشیده است.

رای دادگاه لاهه  یک پیروزی قانونی اما بدون دستاورد ملموس است

 این رای دادگاه لاهه تا چه اندازه ضمانت اجرایی دارد و می‌تواند اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران را خنثی کند؟

ایران شکایت خود را در تابستان گذشته در دادگاه مطرح کرد و طی آن خروج امریکا از برجام و تحریم‌های امریکا علیه خود را در چارچوب معاهده مودت به چالش کشید. دولت ایران امیدوار بود و هست که دادگاه در رابطه با کلیت تحریم‌ها  و برجام علیه امریکا رای بدهد. اما آنچه در 11 مهر اتفاق افتاد بسیار محدود و بشکلی نمادین است.

 مشخصا، دادگاه  هنوز ورود به موضوع برجام و تحریم‌های جامع امریکا را در دستور کار خود ندارد و دخالت خود را صرفا به امور"انسان دوستانه" بسنده کرده است.  مطمئنا اگر دادگاه در همین حد بماند، رای خود را عملا نمادین خواهد کرد. متاسفانه در برجام ماده‌ای گنجانده نشده است که به دادگاه لاهه حق ورود در صورت نقض این قرارداد را بدهد.

با این وجود رای اولیه و مشروط 11 مهرماه این دادگاه، پیروزی مهم اگرچه محدودی را نصیب ایران کرد. برابر این رای، دادگاه از دولت امریکا خواسته است که اطمینان حاصل کند، برابر روش‌های خود، برای انتقال و پرداخت اقلام مربوط به نیازهای انسان‌دوستانه مجوزهای لازم را صادر کند. از مهمترین این اقلام عبارتند از دارو، ابزارهای پزشکی، مواد غذایی، کشاورزی، یدکی و خدمات هواپیمایی که به ایمنی مربوط می‌شوند. درحالی‌که رای این دادگاه لازم الاجرا است متاسفانه ضمانت اجرایی ندارد، به عبارت دیگر، این پیروزی "قانونی" می‌تواند تهی از یک دستآورد ملموس باشد.

در گذشته هم دادگاه لاهه از این نوع آراء صادر کرده است اما طرفین اجرا نکرده‌اند، با این وجود این یک پیروزی نمادین برای ایران است. بزرگترین اشتباه ایران این خواهد بود که فرض کند این پیروزی مقدمه‌ای برای رفع تحریم‌های امریکا توسط این دادگاه شود. سوال این است که ایران با چه هدفی به این دادگاه رفته، معاهده مودت را برای امریکا روی میز گذاشته، و چگونه می‌خواهد از این پیروزی نمادین استفاده کند. 

دولت ترامپ با رای سازمان‌های بین المللی برخورد غیرمحترمانه‌ای دارد

به نظر شما واکنش دولت ترامپ چه می‌تواند باشد؟

دولت آقای ترامپ وقتی در ماه اوت گذشته بخشی از تحریم‌های دوره آقای باراک اوباما رییس جمهور قبلی امریکا را بدنبال خروج از برجام برگرداند،  قول داد که ممانعتی برای ارسال و پرداخت اقلام انسان دوستانه ایجاد نکند. معلوم نیست که رای دادگاه در جهت کمک به این قول عمل کند و یا اینکه دولت ترامپ را به لجبازی بیشتر ترغیب نماید و وضعیت را برای این نوع  اقلام انسان دوستانه حتی بدتر کند. متاسفانه دولت ترامپ و افراد کلیدی آن بسیار لجباز هستند و با رای سازمان‌های بین المللی برخورد غیرمحترمانه‌ای دارند.  تقریبا یک ماه از امروز، در 5 نوامبر، دولت ترامپ تحریم‌های شدید روی بانک و نفت را تحمیل خواهد کرد و احتمالا در پی آن،  تحریم های شدیدتر دیگری هم در راه خواهند بود.

اقلام بشردوستانه هیچ گاه در شمار تحریم‌ها نبوده‌اند

 یعنی تا چه میزان این احتمال وجود دارد که در روند تهیه این اقلام مشکل بوجودآید؟

در سال 2000 میلادی خانم مادلین آلبرایت وزیرامورخارجه وقت امریکا در دولت آقای بیل کلینتون، با کوشش شورای امریکاییان و ایرانیان در کنفرانس این شورا ( به ریاست اینجانب) اقلام انسان دوستانه را از ردیف تحریم‌های امریکا خارج کرد. در این موقع حتی فرش و پسته ایران هم ازتحریم خارج شدند و خانم آلبرایت از سوی دولت خود از ایران برای سیاست‌های غلط کشور آمریکا در گذشته عذرخواهی کرد. دولت امریکا همچنین پیشنهاد داد که دو کشور مسایل خود را بطور جامع حل‌وفصل کنند. آقای خاتمی، که در دوره ایشان این اتفاق افتاد، بعدها از ان بعنوان یک "فرصت سوخته" یاد کرد.

اما موضوع یدکی هواپیما بحث دیگری دارد و گاها ایران هم حاضر نبوده است که برابر شرایط امریکا از این یدکی‌ها و خدمات استفاد کند. مثلا سال‌ها پیش و با کوشش های اینجانب دولت جورج بوش (پسر) حاضر شد یدکی و خدمات لازم به ایران ارایه کند بشرطی که هواپیماهای مربوطه در تعمیرگاهای خارج از ایران (مثلا ترکیه) این یدکی‌ها را دریافت و نصب کنند. دولت بوش حتی به شورای ما اجازه تاسیس یک دفتر در تهران را صادر کرد که به حل مشکل دو کشور کمک کند اما دولت ایران این شروط را مغایر اصل استقلال خود دانست و زیر بار آن نرفت. البته آن زمان دولت ها بیشتر به استقلال فکر می‌کردند.

آیا از تجربه پیمان مودت می‌توان برای شرایط امروز استفاده کرد؟

معاهده مودت بین ایران و امریکا در سال 1955 امضا شد و برابر آن دو کشور متعهد شدند که برای روابط اقتصادی و کنسولی فیمابین حداکثر تسهیلات را فراهم کنند. این خود درس بزرگی برای آنهایی است که برجام را مذاکره و امضا کردند و ادعا دارند امریکا به تعهدات خود عمل نمیکند. متاسفانه برجام یک قرارداد بین قوای مجریه وقت چند کشور بود و هیچ یک از شرایط معاهده مودت، که هنوز هم بعد 62 سال پابرجا است، را ندارد.