لخته شدن خون؛ خوب یا بد؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از بهداشت نیوز:
چگونه خون لخته می شود؟
خون در حالت عادی و طبیعی، به طور پیوسته و یکنواخت در رگ ها جریان دارد، امّا موقع خونریزی قسمتی از بدن، سریعا لخته می شود تا خونریزی را بند آورد.
لخته شدن خون توسط واکنش های پیچیده ای بین مواد موجود در خون و دیواره رگ های خونی اتفاق می افتد.
بخش های مهم تشکیل لخته خونی عبارتند از:
۱- سرپوش پلاکتی تشکیل می شود.
پلاکت ها یکی از اجزای موجود در خون می باشند که در انعقاد خون نقش دارند. وقتی یک رگ خونی آسیب ببیند (پاره شود)، پلاکت ها تحریک شده و به آن قسمت می روند. پلاکت ها در آنجا به هم گره خورده و یک سرپوش را تشکیل می دهند که خونریزی را کم می کند.
همچنین موادی را آزاد می کنند که واکنش شیمیایی برای تشکیل لخته خونی را شروع می کنند.
۲- واکنش های شیمیای باعث پیشرفت لخته شدن خون می شوند.
خون دارای پروتئین های غیر محلولی است که فاکتورهای انعقادی نام دارند و تشکیل لخته را تسریع می کنند. محصول نهایی واکنش های شیمیایی، ماده ای به نام فیبرین است. فیبرین پروتئین اصلی تشکیل دهنده لخته خون است.
رشته های فیبرین گلبول های قرمز خون را گیر انداخته و باعث لخته شدن خون می شوند. لخته خونی دارای فیبرین بسیار محکم تر و با دوام تر از سرپوش پلاکتی است.
۳- فرآیند ضد انعقاد، پیشرفت لخته شدن خون را متوقف می کند.
بعد از لخته شدن خون، بایستی جلوی گسترش لخته خونی به تمام بدن گرفته شود، زیرا در غیر این صورت باعث بروز آسیب و خطر می شود.
پروتئین های ضد انعقاد خون با فاکتورهای انعقادی خون دارای یک تعادل طبیعی هستند.
آنزیم های ضد انعقاد، زیادی فاکتورهای انعقادی را خنثی می کنند و از پخش شدن لخته خونی به جاهای دیگر بدن جلوگیری می کنند.
۴- بدن به آرامی لخته خونی را تجزیه کرده و می شکند.
بعد از اینکه آسیب بافتی (محل خونریزی) بهبود یافت، بدن به آرامی لخته خونی را حل کرده و آن را جذب می کند.
یک آنزیم به نام پلاسمین مسئول حل کردن رشته های محکم فیبرین موجود در لخته خون است. مواد دیگری با هم کار می کنند تا پلاسمین را فعال کنند و به تجزیه لخته خونی کمک نمایند.
علل لخته شدن خون چیست؟
هر زمانی که جریان خون در معرض مواد خاصی قرار بگیرد، فرآیند لخته شدن خون فعال می شود. این مواد خاص را ترومبوژنیک می گویند، زیرا آن ها تشکیل ترومبوز (لخته خونی) را تسریع می کنند، مثل کلاژن.
مواد ترومبوژنیک زیادی در پوست بدن و یا دیواره رگ های خونی وجود دارند. هنگام پاره شدن دیواره رگ خونی و خونریزی آن، این مواد در تماس با خون قرار می گیرند و باعث انعقاد آن می شوند.
انعقاد یا لخته شدن خون برای توقف خونریزی بدن لازم است، ولی لخته های خونی مضر نیز تشکیل می شوند و باعث آسیب فرد می گردند.
بیشتر حملات قلبی، سکته های قلبی و مغزی به دلیل تشکیل لخته خونی روی پلاک کلسترولی (چربی) در داخل سرخرگ قلب یا مغز است.
وقتی پلاک چربی به طور ناگهانی پاره شود، مواد ترومبوژنیک داخل پلاک در تماس با خون قرار می گیرند و باعث لخته شدن خون می گردند.
همچنین زمانی که خون به درستی جریان پیدا نکند، لخته خونی تشکیل می شود.
اگر لخته خونی از جای خودش حرکت کند و به سمت مغز برود، باعث بروز سکته مغزی می شود.
بی تحرکی بدن برای مدت طولانی (نشستن یا خوابیدن طولانی مدت) جریان خون را در پاها کاهش می دهد و خطر لخته شدن خون در سیاهرگ های پا را زیاد می کند (ترومبوز ورید عمقی).
تغییر دادن روند لخته شدن خون
برخی بیماری ها و داروها می توانند فرآیند انعقاد خون و تشکیل لخته خونی را تغییر دهند، مانند:
۱- آسپیرین : آسپیرین مانع عملکرد پلاکت های خون می شود و ایجاد لخته خونی را کم می کند.
۲- وارفارین (کومادین): وارفارین یک داروی خوراکی است که تولید فاکتورهای انعقادی و در نتیجه لخته شدن خون را کاهش می دهد.
۳- هپارین: یک داروی تزریقی است که مانع تشکیل لخته خونی می شود و با عملکرد ترومبین تداخل دارد.
۴- هموفیلی: هموفیلی یک بیماری ژنیتکی و مادرزادی است که در این بیماری برخی فاکتورهای انعقادی کم هستند، در نتیجه خون خیلی دیر و به سختی منعقد می شود و فرد دچار خونریزی زیادی می گردد.
