آیا بیت‌کوین راه‌حل دور زدن تحریم های ایران است؟
به گزارش اقتصاد نیوز و به نقل از دیجیاتو، تحریم‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا بانک‌ها و موسسات مالی را از همکاری با ایرانیان منع می‌کند و همین مسئله باعث شده تا در زمان بحران‌های اینچنینی، ایران نتواند از کمک‌های نقدی خارجی بهره گیرد. حتی اگر به یاد داشته باشید، در سال ۱۳۹۶ و پس از زلزله کرمانشاه، گروهی از ایرانیان ساکن آمریکا و کانادا رقمی معادل ۲۰۰ هزار دلار را برای کمک به زلزله‌زدگان جمع‌آوری کردند اما فیسبوک به دلیل تحریم‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اجازه انتقال پول را نداد.
اما آیا اکنون زمان آن فرا نرسیده است تا از ابزارهای نوین مالی مانند ارزهای رمزنگاری شده که این روزها تحت عنوان «رمزارز» شناخته می‌شوند استفاده کرد؟ شاید باورش سخت باشد اما بازار بیت‌کوین در ایران از آنچه به نظر می‌رسد داغ‌تر است و بعید به نظر می‌رسد در داخل کشور مشکلی برای نقد کردن این کمک‌ها نیز وجود داشته باشد.
این روزها حتی چند کاربر شناخته شده ایرانی ساکن خارج از کشور در شبکه‌های اجتماعی نیز مشغول چنین کاری هستند و حساب‌های بیت‌کوین خود را منتشر کرده‌اند تا ایرانیان خارج از کشور کمک‌های خود را به آن واریز کنند. اما سوال اصلی اینجاست که چرا رسماً از چنین روشی برای دریافت کمک‌های جهانی در ایران و به شکل خاص توسط هلال احمر استفاده نمی‌شود؟
استفاده از بیت‌کوین، یک اتفاق مرسوم در زمان ضرورت
«مصطفی نقی‌پور»، موسس و رییس هیات مدیره آزمایشگاه نوآوری بلاکچین عقیده دارد که کمک مالی از طریق رمزارزها یکی از کارکردهای اصلی آنهاست و همین روند در شرایط خاص، یک اتفاق مرسوم در غرب است. او در همین رابطه مثالی از موسس «ویکی‌لیکس» می‌زند و در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید:«در موضوع ویکی‌لیکس، زمانی که «جولین آسانژ» به سفارت اکوادور در لندن پناهنده شد، آمریکایی‌ها تلاش کردند تا وب‌سایت ویکی‌لیکس را از مدار خارج کنند. به همین دلیل بانک‌ها حساب‌های ویکی‌لیکس را مسدود کردند. آسانژ حوالی سال ۲۰۱۱ شروع به استفاده از بیت‌کوین برای زنده نگه داشتن ویکی‌لیکس کرد و تا سال ۲۰۱۴ تمام هزینه‌ها از طریق بیت‌کوین توسط طرفداران اهدا و تامین می‌شد. پس این یک اتفاق مرسوم است که برای دونیشن از بیت‌کوین و بقیه رمزارزها استفاده شود.»
نقی‌پور در پاسخ به این سوال که اگر هلال احمر این کمک‌ها را بپذیرد، آیا از نظر بانک مرکزی در داخل کشور اقدامی قانونی انجام داده است یا خیر، می‌گوید:«بانک مرکزی قانونی در این زمینه ندارد. بانک مرکزی یک دستورالعمل را رسماً در اردیبهشت سال گذشته منتشر کرد که در دی ماه هم تصویب شد. در واقع این دستورالعمل شورای مبارزه با پول‌شویی است. در این دستورالعمل تصریح شده که موسسات مالی و اعتباری و بانک‌ها حق استفاده از بیت‌کوین و معاملات در این زمینه را ندارند. پس موضوع فقط مربوط به موسسات مالی و اعتباری و بانک‌هاست نه اشخاص و ارگان‌هایی مانند هلال احمر. حال اینکه سیاست‌های داخلی هلال احمر چنین اجازه‌ای را ندهد، موضوع دیگری است. تمام اشخاص، خیریه‌ها، و حتی کسب‌وکارهایی که می‌خواهند خدمات‌شان را بفروشند می‌توانند از رمزارزها به عنوان ابزار خدمات مالی استفاده کنند.»
زودتر از این‌ها باید به استفاده از رمزارزها برای دریافت کمک‌ها فکر می‌کردیم
او در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه حتی اگر تصور کنیم که هلال احمر تصمیم به ساخت یک حساب بیت‌کوین بگیرد، برای تبدیل کردن بیت‌کوین‌های دریافتی به ریال باید چه ساز و کاری را طی کند، به دیجیاتو می‌گوید: «راه تبدیل بیت کوین به ریال، فعلاً فقط از طریق اشخاص، پلتفرم‌ها و بعضی صرافی‌هاست. صرافی‌هایی که طبق قانون بانک مرکزی عمل می‌کنند حق معامله را ندارند. اما اینکه چگونه بخواهند حسابداری چنین کاری را انجام دهند، موضوع دیگری است.» نقی‌پور اعتقاد دارد که در ایران و به شکل مشخص‌تر سازمان هلال احمر باید قبل‌تر به فکر این موضوع می‌افتاد تا از رمزارزها برای انتقالات ارزی و دریافت کمک‌ها در چنین شرایطی استفاده شود.
راهی جز بیت‌کوین نداریم
«سهیل نیکزاد»، عضو هیات مدیره انجمن بلاکچین ایران، در گفتگو با دیجیاتو دریافت کمک‌های مالی از طریق بیت‌کوین و رمزارزها را تنها راه می‌داند و در این باره می‌گوید: «انتقال پول با بیت‌کوین محدودیتی ندارد. اکنون اگر یک والت بیت‌کوین مشخص شود می‌توان پول جابه‌جا کرد. به همین سادگی. تفاوتی ندارد شخصی که کمک می‌کند در ایران، آمریکا، اروپا یا کجای جهان باشد.»
او همچنین عقیده دارد که در این رابطه قانون محدود کننده‌ای وجود ندارد اما به بیانیه بانک مرکزی در اردیبهشت سال گذشته درباره ممنوعیت معاملات رمزارزها در بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک بیانیه بدون امضا وجود دارد که روابط عمومی بانک مرکزی آن را منتشر کرده که یک کار غیرقانونی بوده است.»
اگر پیش نویش بانک مرکزی تبدیل به قانون شود اتفاقات بدی می‌افتد
او در پاسخ به این مسئله که بانک مرکزی در پیش نویس اخیر خود، رمزارزها را تابع قوانین ارزی دانسته و قوانین ارزی هم محدودیت ۱۰ هزار یورویی را به ارمغان می‌آورد و آیا در نهایت همین مسئله یک چالش اساسی برای دریافت کننده کمک‌ها از طریق بیت‌کوین خواهد بود یا خیر، می‌گوید: «واقعیت این است که بانک مرکزی در این پیش نویس چیزهایی را نوشته که خواسته خودش بوده است. اینکه همین پیش‌نویس واقعاً تبدیل به قانون شود فرایندهایی دارد. عقل من می‌گوید چیزی که آنجا نوشته شده پارادوکس زیادی دارد و قسمت‌هایی از خودش، قسمت‌هایی از خودش را نقض می‌کند، پس من اطمینان دارم اگر همان متن تبدیل به قانون شود اتفاقات بدی می‌افتد.»
نیکزاد مشکل اصلی موجود برای دریافت کمک از سوی هلال احمر با بیت‌کوین را وجود بیانیه روابط عمومی بانک مرکزی می‌داند و می‌گوید اینجا هلال احمر باید شجاعت کند و از این محدودیت‌ها عبور نماید:
«مشکل اکنون این است که هلال احمر به دلیل وجود بیانیه بانک مرکزی، نمی‌تواند حساب بیت‌کوین باز کند. باید شجاعت داشته باشد و کار خودش را بکند و احتمالاً به دلیل وجود همان بیانیه، پاسخگو باشد. واقعیت این است که بیت‌کوین و رمزارزها امروز تنها راهی هستند که ایرانی‌های خارج از کشور و یا کشورهای خارجی می‌توانند در چنین شرایطی به ما کمک کنند. بسته ماندن چنین راهی، بیشتر یک خیانت است. امروز سازمان‌ها باید شجاعت به خرج دهند. برای مثال رییس هلال احمر باید با دادستان کل کشور جلسه بگذارد و این راه را باز کند.»
بسته ماندن راه دریافت کمک از طریق رمزارز، یک خیانت است؛ سازمان‌ها باید شجاعت به خرج دهند
عضو هیات مدیره انجمن بلاکچین ایران در پاسخ به این پرسش که اگر تمام این اتفاقات رخ دهد، جمعیت هلال احمر ایران حساب بیت‌کوین باز کند و ایرانی‌های خارج از کشور به همراه کشورهای خارجی به این حساب کمک کنند، در نهایت راه تبدیل این رمزارز به ریال چیست، به نکته‌ای مهم اشاره می‌کند و خبر از تقاضای بسیار بالا برای بیت‌کوین در بازار ایران می‌دهد:
«این اتفاق باید در بازار رخ دهد. سایت‌های ایرانی و خارجی فعال در این زمینه داریم. در حقیقت، بیت‌کوین امروز جذابیت بسیار بالایی در بازار ایران دارد. همین امروز که با هم صحبت می‌کنیم، تقاضا بیشتر از عرضه است. علتش هم مربوط به محدودیت‌های مالی ایران است. پس ایرانی‌ها بیت‌کوین را به شدت می‌خواهند و حتی دلار بیت‌کوین در ایران گران‌تر از خود دلار است. همه این مسائل به این معناست که نگرانی برای نقد کردن بیت‌کوین‌های دریافتی وجود ندارد.»
این کار شدنی نیست
«سعید خوشبخت»، کارشناس حوزه بلاکچین و مدیرعامل شرکت اریاتک اگرچه می‌گوید رمزارزها نوعی راه پرداخت هستند و اگر مسئله صرفاً همین باشد، مشکلی وجود ندارد، اما به قوانین خاص سازمان‌هایی مانند هلال احمر اشاره می‌کند و در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید: «چالشی که وجود دارد این است که موسسات خیریه و سازمان‌هایی مانند هلال احمر حق ندارند هر پول و کمکی را قبول کنند. سازمان‌های خیریه اینطور نیستند که شما مبلغ بالایی به حساب‌شان واریز کنید و آنها قادر به خرج کردنش باشند. برای سازمان‌های خیریه به شدت مهم است که منشاء کمک‌های دریافتی را داشته باشند.»
سازمان‌های خیریه اینطور نیستند که شما مبلغ بالایی به حساب‌شان واریز کنید و آنها قادر به خرج کردنش باشند
او با همین استدلال، اشاره می‌کند که شناسایی منشاء پول از طریق دریافت کمک با ارزهای رمزگذاری شده، یک چالش است: «به لحاظ قانونی چالش زیادی وجود دارد، مخصوصاً از سمت بین‌المللی. آخرین راهنما و ضوابط FATF از کشورها خواسته قانون‌گذاری‌های خود را به گونه‌ای انجام دهند تا تضمین حاصل شود که تمام قواعد FATF در زمینه انتقال پول رعایت می‌شود. بنابراین ریختن ۱۰ هزار دلار به حساب هلال احمر از طریق بیت‌کوین شدنی نیست و هلال احمر حق خرج چنین مبالغی را ندارد.»
خوشبخت می‌گوید حتی خیریه‌ها برای جذب کمک‌های مالی خارجی، باید مجوزهای خاصی دریافت کنند و در غیر این صورت حق چنین کاری وجود ندارد. او در پاسخ به این سوال که حتی اگر این مشکل را در نظر نگیریم، آیا در داخل کشور از نظر قوانین ارزی (محدودیت دارایی ۱۰ هزار یورویی) به مشکل می‌خوریم یا خیر، می‌گوید:«طبق پیش‌نویسی که اخیراً بانک مرکزی منتشر کرده است، رمزارزها هم تابع قوانین ارزی هستند. بنابراین اگر ۱۰ بیت‌کوین جذب شود، در زمان نقد کردن باید دلایل کافی ارائه شود. البته، می‌توان اینطور گفت که یک شخص ۱۰ بیت کوین دریافت می‌کند، نقد می‌کند و خبری هم نمی‌شود. این شاید حقیقت داشته باشد اما چنین اتفاقی به دلیل آن است که ما قوانین پول‌شویی و ضوابط آن را در کشور درست اجرا نمی‌کنیم. اگر این قوانین اجرا می‌شد، زمانی که بیت‌کوین‌ها نقد می‌شد و می‌خواستید آن را وارد حساب بانکی کنید باید منشاء پول را مشخص می‌کردید. رعایت نشدن این قوانین اصلاً اتفاق خوبی نیست و بسیاری از فساد‌هایی که در ایران وجود دارد هم به دلیل این است که سازمان‌های مالی به منشاء پول اهمیتی نمی‌دهند.»
خوشبخت نیز مانند نیکزاد، به تقاضای بالا در بازار ایران برای بیت‌کوین اشاره می‌کند؛ روایتی که نشان می‌دهد تبدیل این رمزارز به ریال کار به هیچ عنوان سختی نیست اما به دلیل اینکه بیت‌کوین باید به نوعی به شکل «غیر رسمی» تبدیل به ریال شود، آن را برای هلال احمر گزینه مناسبی نمی‌داند: «واقعیت این است که چنین اقداماتی برای یک سازمان، چندان کار ساده‌ای نیست. شاید یک شخص بتواند اینکار را بکند اما برای سازمانی مثل هلال احمر، اگر بخواهد شفاف عمل کند، همه این‌ها یعنی دردسر و چالش‌های بزرگ.»
