موافقان و مخالفان استانی شدن انتخابات مجلس چه می‌گویند؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، اصلاح قانون انتخابات در ایران دو دهه است که در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی مورد توجه نمایندگان بوده است. در تازه ترین تلاش ها برای بهبود سازوکار انتخابات در ایران؛ کلیات طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس در جلسه روز سه‌ شنبه سوم اردیبهشت مورد تصویب نمایندگان قرار گرفت. 

همزمان با تصویب کلیات طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات در مجلس و ارسال آن به شورای نگهبان، بخش ها و جزییاتی از این طرح مورد توجه فعالان سیاسی و رسانه ها قرار گرفته است. 

در طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس مبحثی که بیشتر از دیگر موارد در کانون توجه قرار دارد، طرح استانی شدن انتخابات مجلس و نیز افزایش نقش احزاب در فرآیند برگزاری است. طرحی که زوایای آن همچنان در ابهام و مورد سوال بوده و به اذعان برخی نمایندگان هنوز رفع ابهام نشده است.

بر اساس توضیحاتی که اصغر سلیمی سخنگوی کمیسیون امور داخلی و شوراها در مجلس در آذر سال گذشته از جزییات این طرح عنوان کرد از هر حوزه انتخابیه نامزدهایی که حداقل 10 درصد آرای حوزه انتخابیه فرعی را کسب کنند و بالاترین رای را در استان داشته باشند به عنوان نمایندگان آن حوزه انتخابیه محسوب می‌شوند.

همچنین اگر نماینده‌ای حد نصاب 10 درصد را کسب نکند به میزان 2 برابر افراد مورد نیاز برای حوزه انتخابیه که بالاترین رأی را در حوزه فرعی کسب کنند به استان می‌روند و در استان فردی که بیشترین رأی را کسب کند به عنوان نماینده انتخاب می‌شود. با این حال انتخابات مجلس به صورت یک مرحله‌ای انجام خواهد گرفت.

بر اساس این طرح، تعداد نمایندگان مجلس ثابت باقی می ماند و هر رای دهنده ای می تواند به تعداد کل نمایندگان آن استان رای بدهد و نیز هر نامزدی می تواند رای شهروندان سراسر استان را کسب کند. 

بخش دیگری از طرح اصلاح قانون انتخابات درباره احزاب است و بر اساس آن ثبت‌نام داوطلبان از طریق فهرستی که احزاب یا گروه‌ها و تشکل‌های قانونی ارائه می‌کنند یا به صورت منفرد انجام می‌شود، رأی به فهرست‌های انتخاباتی مطابق تشریفات مقرر در این قانون صورت گیرد.

موافقان، هدف از ارائه و تصویب این طرح را افزایش تمرکز نماینده بر قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون و نیز اولویت یافتن منافع ملی به جای منافع استانی اعلام کرده اند اما مخالفان دلایل متفاوتی در مخالفت دارند. 

مخالفان نگران چه هستند؟ 

بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات در بند استانی شدن، مخالفان جدی دارد. طیف مخالفت ها هم از نادیده گرفتن حقوق مستقلین و اقلیت ها تا کمرنگی ارتباط مردم با نمایندگان مجلس گسترده است. برخی مخالفان بر مغایرت این طرح با اصول قانون اساسی تاکید می کنند و برخی دیگر آن را در حوزه های امنیت ملی آسیب زا می دانند. 

استانی شدن انتخابات از دیدگاه برخی مخالفان موجب افزایش مسوولیت ها و مشغله های کاری و نیز میزان مطالبات و مراجعات مردمی می شود و در پی آن نمایندگان نمی توانند پاسخگویی مناسبی درباره مشکلات مردم داشته باشند. این موضوع نارضایتی عمومی به ویژه در مناطق انتخابی کم جمعیت و محروم را افزایش می دهد. 

به نظر می رسد در طرح استانی شدن، برگزاری انتخابات به صورت استانی خواهد بود اما نه به شیوه تناسبی که اکثریتی. ایراد دیگری که منتقدان به این طرح وارد می دانند این است که انتخابات استانی یا فدرالی در بیشتر کشورهای جهان به شکل تناسبی و نه اکثریتی برگزار می شود و استانی شدن بدون برگزاری تناسبی، محل ایراد است. 

شماری دیگر از منتقدان هم احتمال ورود برخی از اهرم های قدرت و ثروت به فرآیند برگزاری انتخابات را در این طرح بالا می دانند. گرچه کنترل و شفاف سازی هزینه های انتخاباتی از دلایل ارائه این طرح بوده اما مخالفان آن را نه تنها کاهنده، هزینه های شبهه ناک نمی دانند بلکه به دلیل بزرگتر شدن ابعاد برگزاری در سطح استان، نگران گسترش برخی اقدامات غیرقانونی هستند. 

این گروه معتقدند با استانی شدن انتخابات، هزینه نامزدی افزایش خواهد یافت و تامین این هزینه محل پرسش است. 

گروهی دیگر از مخالفان طرح، آن را به دلیل کاستن از میزان مشارکت مردم در انتخابات، مغایر با اصول قانون اساسی به ویژه اصل سوم می دانند. قانونگذاران همچنین استانی شدن انتخابات را به دلیل تضعیف امکان بهره برداری یکسان از امکانات و منابع با بند 9 اصل سوم در تضاد عنوان می کنند. 

افزایش شکاف و تنش های اجتماعی، عدم امکان حضور نمایندگان شاخص و مستقل به دنبال افزایش هزینه تبلیغات، عدم توجه کافی به مناطق پیرامونی شهرستان ها و مناطق دور افتاده، تقلیل اتکا به آرای عمومی و کاهش مشارکت مردمی، عدم شناخت کافی ازنامزدهای استان، افزایش لابی گری، کاهش استقلال نمایندگان و موضوعاتی بیش از این، از دلایل مخالفت منتقدان این طرح است. 

احزاب و قانون تازه انتخابات 

یکی از مزایای طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات بها دادن به احزاب و برنامه های حزبی است اینکه اما در چنین طرحی تا چه میزان می توان بر احزاب و کارکرد و برنامه های آن حساب کرد، چالشی جدی است. درباره این طرح احزاب نظرات مختلفی اعلام کرده اکثریت احزاب اصلاح طلب با کلیات این طرح موافق اند. احزاب اصولگرا اما چندان استقبال نکرده اند. 

اصلاح طلبان بها دادن به نقش احزاب در اصلاح موادی از قانون انتخابات را مثبت ارزیابی می کنند و معتقدند این اصلاح می تواند آغازگر حضور پُررنگ احزاب در فعالیت های سیاسی باشد. نمایندگانی که در استان ها از فهرست های انتخاباتی به مجلس راه می یابند، به میزان بیشتری پایبند به تعهدات حزبی هستند و میزان پاسخگویی به مطالبات و مسوولیت در این صورت افزایش می یابد. 

در برابر فعالان اصولگرا فقدان زیر ساخت های حزبی مشخص در کشور را از عوامل شکست طرح استانی شدن انتخابات می دانند. 

از دیدگاه این گروه، ظرفیت احزاب در ایران برای چنین نقش آفرینی هایی گسترده نیست. استانی شدن انتخابات و در پی آن افزایش نقش احزاب در ایستگاه شورای نگهبان و منتظر تایید یا رد این شوراست. عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان از ممتنع بودن رای این نهاد در این زمینه سخن گفته است و به این ترتیب همچنان بیم و امیدهای تصویب و رد آن همچنان وجود دارد.