محاسبه تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از انتخاب، رضا محمدیان امیری پژوهشگر اقتصاد در محاسباتی تورم تحمیل شده به مصرف‌کننده و تولید‌کننده را به ازای افزایش قیمت بنزین و گازوئیل در سناریوها و حالت‌های مختلف محاسبه کرد.​

محمدیان که در موسسه دین و اقتصاد سخن می گفت، اعلام کرد: ما در سه حالت تورم را محاسبه کردیم، در حالت سوم با تغییر دو مولفه از ارزش افزوده، محاسبات به واقعیت نزدیک‌تر شده است. بر اساس محاسبات انجام گرفته به ازای بنزین 2500 تومان و گازوئیل 450 تومان و 60 لیتر سهمیه ماهانه بنزین به هر خودرو با قیمت 1000 تومان، شاخص قیمت مصرف‌کننده 13.30 درصد و شاخص قیمت تولیدکننده 14.53 درصد افزایش یافته است. محاسبات نشان داده که در تمام سناریوها و تمام حالت‌ها تولیدکننده تورم بیشتری را متحمل می‌شود.این پژوهشگر اقتصاد با بیان این که در اقتصاد ایران بحث سیاستگذاری در مورد بنزین به موضوعی پر چالش تبدیل شده است، گفت: تبدیل شدن بنزین به کالایی شاخص در نگاه مردم سبب شده قیمت‌گذاری آن، ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی گسترده‌ای پیدا کند. چرا که تغییر قیمت حامل‌هایانرژی بر روی شاخص قیمت سایر کالاها و خدمات تاثیر می‌گذارد و این موضوع امر قیمت‌گذاری را برای سیاستگذار دشوار کرده است.

وی گفت: دولت به عنوان تنها عرضه کننده‌ بنزین محسوب می‌شود. با وجود واگذاری‌ سهام برخی از پالایشگاه‌ها به بخش‌های غیر دولتی، اما همچنان می‌توانیم بگوییم دولت تنها عرضه کننده‌ این محصول در کشور هست، این موضوع سازوکار بازار را برای قیمت‌گذاری فاقد توجیه می‌کند و دولت راساً به تعیین قیمت این محصول اقدام می‌کند.

این پژوهشگر اقتصادی افزود: بر اساس اطلاعات سایت Global petrol prices ما رتبه سوم بنزین ارزان را در دنیا داریم. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این عدد با دلار سه هزار و پانصد تومانی محاسبه شده و اگرنرخ ارز در بازار آزاد را مدنظر قرار دهیم چیزی حدود 8 سنت می‌شود که رتبه‌ی ما را به رتبه‌ی دوم در دنیا بعد از ونزوئلا ارتقاء می‌دهد. لذا با این تحلیل گفته می‌شود ما فاصله‌ی قابل توجهی با قیمت‌های حامل‌های انرژی در منطقه که به عنوان فوب خلیج فارس مطرح می‌شود، داریم. در فوب خلیج فارسی قیمت هر لیتر بنزین حدود 47 سنت است.

محمدیان ادامه داد در این نمودار که در گزارشی توسط مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه شده شکاف بین قیمت مصوب بنزین در داخل و قیمت‌های منطقه نشان داده می‌شود. همان گونه که ملاحظه می‌فرمایید در سال 89 بعد از اجرای هدفمندی این شکاف از بین رفته و دوباره با تغییراتی که در نرخ ارز صورت گرفته شکاف ایجاد شد. در سال 94 که آخرین افزایش قیمت‌ بنزین را داریم دوباره شکاف از بین می‌رود و مجدداً با تغییرات نرخ ارز شکاف ایجاد می‌شود. پس باید تأثیری که تغییرات نرخ ارز در این موضوع ایجاد می‌کند را مدنظر قرار دهیم. هر چند ما قیمت را افزایش دهیم دوباره با آثار تورمی و مجدداً با تأثیراتی که بر روی نرخ ارزمی‌گذارد شکاف ایجاد می‌‌گردد. در واقع هر سطحی از قیمت که برای بنزین تعیین شود، یک روزی قیمت یارانه‌ای خواهد شد و ما را نیازمند به اصلاح مجدد قیمت بنزین خواهد کرد. لذا تعیین قیمت ثابت ما را در دور باطل و بی‌پایان اصلاح قیمت‌ها قرار می‌دهد.

وی گفت: طبق آخرین اطلاعات منتشر شده توسط شرکت ملّی پالایش و پخش ایران مصرف میانگین بنزین در سال 97 روزانه حدود 88 میلیون لیتر برای 21 میلیون وسیله‌ی نقلیه است که شامل حدود 16 میلیون خودرو و 5 میلیون موتور سیکلت است. طبق پیش‌بینی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس چنانچه رشد مصرف بنزین کنترل نشود در دو سال آینده مصرف روزانه‌ بنزین به بیش از 120 میلیون لیتر می‌رسد و با وجود تمام ظرفیت‌های تولیدی که قرار است ایجاد شود، ظرفیت تولیدی داخل حدود 105 میلیون لیتر است که با شرایط کنونی و اوضاعی که وجود دارد ما را با مشکلات فراوانی مواجه می‌کند.

وی با تأکید بر تأثیر میزان بهره‌وری و اصلاح تکنولوژی موتورهای خودروهای تولید داخل، گفت: با اصلاح تکنولوژی موتور خودروهای داخلی و نزدیک کردن مصرف آن به میانگین خودروهای بین‌المللی که چیزی حدود 5/7 لیتر به ازای 100 کیلومتر پیمایش هست، مصرف کنونی بنزین به شدت کاهش پیدا می‌کند و به چیزی حدود 66 میلیون لیتر در روز می‌رسد که نکته‌ بسیار حائر اهمیت است برای کسانی که فقط اصلاح قیمتی را برای اصلاح الگوی مصرف پیشنهاد می‌دهند.

به گزارش جماران محمدیان با طرح بحث درباره وجود یارانه پنهان عظیم در حامل‌های انرژی، گفت: طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه حدود 123 هزار میلیارد تومان یارانه‌ پنهان در بنزین مستتر شده است. یارانه‌ پنهان مابه‌تفاوت قیمت‌های داخلی و خارجی است. در واقع عدم‌النفع دولت به دلیل فروش کالاهای تولیدی در داخل کشور با قیمت پایین‌تر از قیمت قابل فروش در خارج از کشور است. همان گونه که ملاحظه می‌کنید سهم دهک دهم نسبت به دهک اول چیزی حدود 17 برابر است. از این موضوع به عنوان حجم بالای یارانه‌ پنهان در بنزین یاد می‌شود. به این نکته باید دقت کنیم که قیمت مبنا برای محاسبه‌ یارانه‌ پنهان در گزارش سازمان برنامه و بودجه، قیمت فوب خلیج فارس و ارز مبنا معادل هشت هزار تومان در نظر گرفته شده است. لذا با تغییرات نرخ ارز که بیشتر از نوسانات قیمت‌های حامل‌ها در منطقه هست میزان تخمین یارانه‌ پنهان تغییر خواهد کرد.

وی افزود: وضع موجود پیامدهایی دارد، از جمله مصرف بی‌رویه‌ی سوخت، افزایش شدید قاچاق، آلودگی هوا و تخریب محیط زیست، کاهش بهره‌وری، دامن زدن به شکاف طبقاتی از طریق توزیع ناعادلانه‌ی یارانه‌ سوخت؛ و این که یارانه فقط به کسانی که خودرو دارند تعلق می‌گیرد. همچنین در وضعیت موجود که دولت با کسری شدید بودجه مواجه هست فشار مضاعف به بودجه دولت بابت تأمین ‌یارانه‌ مربوط به این حامل‌ها است. در برابر این موضوعات و پیامدها رویکردهای متنوعی را پیشنهاد می‌دهند. در ارتباط با حل مسئله‌ی قاچاق می‌توان رویکرد احیای مجدد کارت سوخت را پیشنهاد داد. اگر هدف کاهش مصرف سوخت باشد بحث سهمیه بندی و اصلاح الگوی مصرف و اصلاح تکنولوژی موتور خودروی داخلی می‌تواند مدنظر قرار گیرد. اگر هدف توزیع ناعادلانه‌ی یارانه‌ی پنهان باشد برای اصلاح توزیع ناعادلانه بهترین رویکردی که مطرح می‌شود اینکه یارانه را به همه‌ی افراد دهیم چه کسانی که خودرو دارند یا کسانی که خودرو ندارند. از دیگر اهداف دولت برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی می‌توان به بحث تأمین منابع مالی در شرایط موجود اشاره کرد.

محمدیان افزود: از مهمترین جنبه‌های عدم اجرا و نگرانی سیاست‌گذاران، آثار تورمی حاصل از اجرای سیاست افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر سایر کالاها و خدمات می‌باشد. لذا من در این تحقیق آثار تورمی حاصل از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل بر روی سایر کالاها و خدمات را با استفاده از مدل داده و ستانده و مدل قیمت تعدیل جدول که توسط آقای دکتر شریفی در دانشکده اقتصاد دانشگاه مازندران طراحی شده محاسبه کردم.

وی گفت : این مدل مزایایی دارد که آن را نسبت به مدل‌های متعارف داده و ستانده‌ که استفاده می‌شود از جمله مدل SLP متمایز می‌کند. می‌توانیم به امکان انتقال اثرات شوک‌ها بر هزینه‌ها اشاره کنیم و این دقیقاً موضوعی است که ما به دنبال آن هستیم. به همین دلیل امکان استفاده از آن برای بررسی سیاست‌های تغییر قیمت فراهم می‌کند. همچنین قیمت‌گذاری به دو صورت درون‌زا و برون‌زا می‌تواند اتفاق بیفتد. قیمت‌گذاری برون‌زا قیمت‌گذاری است که در حال حاضر توسط دولت انجام می‌شود. دولت قیمتی را تعیین و ثابت نگه می‌دارد. نوع دیگر قیمت‌گذاری، قیمت‌گذاری درون‌زا است.  در واقع شناورسازی قیمت و تغییرات قیمتی به صورت تدریجی که دربسیاری از کشورها انجام می‌شود. این مدل قابلیت محاسبه در هر دو حالت را دارد. همچین امکان تعدیل مؤلفه‌ها با استفاده از شاخص‌هایی همچون PPI و CPI را برای ما فراهم می‌کند.

وی گفت: ما در اینجا از جدول کالا در کالا به ابعاد 155 در 155 سال 1390 مرکز آمار که آخرین جدول داده و ستانده‌ موجود در کشور است، استفاده کردیم. تغییرات اولیه در قیمت حامل‌های انرژی، از طریق یک شوک به هزینه واسطه کالاها و خدمات انتقال می‌یابد. پس از آن ما می‌توانیم با تقسیم نهادهای کل جدول جدید بر نهاده‌های کل جدول قبلی شاخص R که شاخص تعدیل برای محاسبه هست بدست آوریم. این عمل به قدری تکرار می‌شود تا شاخص R به یک نزدیک شود. در این مدل بر مبنای یک شوک اولیه و تغییرات در سایر کالاها، محاسبات انجام می‌شود.

این پژوهشگر اقتصاد گفت: در اینجا من تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل را در سه حالت مورد بررسی و محاسبه قرار دادم. در حالت اول فقط متغیر خالص مالیات بر تولید و واردات را در هر بار تکرار تغییر دادم. در حالت دوم مازاد عملیاتی که همان سود تولیدکننده را با استفاده از شاخص قیمت تولید کننده تغییر دادم. در حالت سوم هر دو متغیر را تغییر داده شده است تا متوجه شویم چه اثر تورمی به همراه دارد. در پایان نتایج بدست آمد.

وی در پایان گفت: با دسترسی به اطلاعات آماری دقیق، جزئی و بهنگام می‌توان محاسبات دقیق‌تری را ارائه نمود. بیش از توجه به نتایج حاصل از مدل، بر توجه نظام تصمیم‌گیری و سیاستگذاری بر کار کارشناسی، مورد تاکید قرار می‌گیرد. در پایان امیدوارم نتایج این تحقیق سیاست‌گذار را در اتخاذ سیاست بهینه یاری نماید.