حریم سلطان تکه تکه می‌شود؟/مردان سابق اردوغان حزب تشکیل می‌دهند

اگرچه این حزب بازی را در استانبول به هم زد و توانست رای برگزاریانتخابات مجدد در دوم تیرماه را بگیرد اما همین بر هم خوردن بازی تبعات زیان‌باری برای اردوغان داشت. دو یار قدیمی اردوغان، یعنی عبدالله گلرئیس‌جمهوری سابق ترکیه و احمد داووداغلو، نخست‌وزیر و وزیر سابق امور خارجه ترکیه که توسط وی چند سالی است خانه‌نشین شده‌اند از پستو خارج شد‌ه‌اند و هم‌حزبی‌های خود را زیر رگبار انتقادات‌شان گرفتند. حزب عدالت و توسعه چند سالی است که دچار شکاف شده است اما هیچ‌گاه مخالفان اردوغان در داخل حزب اقدامی عملی علیه حزب نکرده بودند و در ظاهر وحدت این حزب را حفظ کرده بودند اما زمزمه‌هایی به‌گوش می‌رسد که شاید بازی دیگر مانند قبل ادامه پیدا نکند.

 در این زمینه فعالیت‌های سیاسی اخیر وزیر خارجه پیشین ترکیه که قصد دارد از زیر سایه رئیس پیشین خود بیرون بیاید، یکی از مصداق‌های شورش علیه اردوغان ارزیابی شده است. احمد داووداغلو، موسوم به کیسینجر ترکیه، نخستین نفر از خانه‌نشینان حزب عدالت و توسعه بود که هم‌حزبی‌های خود را نواخت. او با انتقاد از رای شورای‌عالی انتخابات ترکیه که استقلال آن از سوی مخالفان زیرسوال رفته است در توییتی نوشت: «تصمیم کمیسیون انتخابات متناقض با قانون و روش‌های جاافتاده است و به قانونآسیب وارد می‌کند.» داووداغلو گفت که انتخابات عادلانه ستون دموکراسی و همبستگی میان شهروندان است. البته احمد داووداغلو تنها به نقد حزب خود اکتفا نکرده و قرار است حزب جدیدی را تاسیس کند. انشعاب در حزب عدالت و توسعه راز مگویی نبوده است اما هیچ‌گاه کسی قصد اقدام عملی علیه سلطان این روزهای ترکیه را نداشت. پیش‌تر نیز به کرات شنیده می‌شد که افرادی همچون عبدالله گل که شخصیتی کاریزماتیک هم به‌حساب می‌آید، قصد راه‌اندازی یک حزب دیگر را دارد اما این گمانه‌زنی‌ها در حد همان شایعات باقی ماند.روزنامه سوزچو اخیرا اعلام کرده است که احمد داووداغلو در ماه ژوئیه از حزب خود رونمایی خواهد کرد. به همین منظور احمد داووداغلو با سیاستمداران مختلفی برای پیشبرد هدف خود نشست داشته است. او در شهرهای مالاتیا، ازمیر، آنکارا، قونیه و الازیگ جلسات متعددی برگزار کرده است.  سوزچو توضیح می‌دهد که تورهای سیاسی کیسینجر ترک اولین قدم در راه تاسیس حزبش به‌حساب می‌آید و انتظار می‌رود که در ماه ژوئیه یا کمی پیش از آن از حزب جدید رونمایی کند.

رسانه‌های ترکیه می‌گویند احتمالا این حزب شامل جمعی از افراد ناراضی از اردوغان در داخل حزب عدالت و توسعه باشد. داووداغلو که هم‌اینک پرچمدار مخالفان اردوغان در داخل حزب شده است پیش‌تر در فیس‌بوک در پستی بدون آنکه نامی از رئیس‌جمهوری ترکیه بیاورد، از خودمحوری اردوغان انتقاد کرده و نوشته بود که این سیاست خودمحورانه منجر به دستگیری مخالفان می‌شود و البته که آن نقض قانون‌اساسی است. روز پنج‌شنبه هم وی در توییتر از حزب عدالت و توسعه انتقاد کرد و رای به ابطال انتخابات استانبول را مغایر با دموکراسی خواند. شبکه خبری فوکس ترکیه هم روز چهارشنبه در گزارشی تایید کرد که داووداغلو، نخست‌وزیر سابق ترکیه درحال تاسیس یک حزب است. «صدات بوزکورت»، مجری معروف این شبکه تلویزیونی تصریح کرد که داووداغلو با سلچوک اوزداغ، معاون سابق حزب عدالت و توسعه به‌دنبال تاسیس یک حزب هستند. بوزکورت همچنین اضافه کرد که در حزب جدید نام‌های مختلف با دیدگاه‌های مختلف دیده می‌شوند و قرار است از طیف‌های گوناگونی در این حزب وجود داشته باشند.  عمل داووداغلو با گفته‌های اخیرش تطابق دارد، جایی که وی شکست ۳۱ مارس حزب عدالت و توسعه را ناشی از افزایش بدبینی نسبت به حزب عدالت و توسعه ارزیابی کرده است. داوود اغلو گفته است: «ناراحت می‌شوم وقتی می‌بینم بدبینی سراسر ترکیه را فرا گرفته است، از چهره‌های دانشگاهی و بوروکراتیک گرفته تا آحاد مردم.»

 این درحالی است که شوالیه‌های سابقا همراه با رئیس‌جمهوری ترکیه، هم‌اینک به جبهه مخالفان پیوسته‌اند. زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که علی باباجان، وزیر سابق اقتصاد ترکیه درحال همکاری با عبدالله گل است تا حزبی جدید تاسیس کنند.مجری شبکه فوکس با ارائه اطلاعات بیشتر فاش کرد که عبدالله گل و علی باباجان در حزب تازه‌تاسیس در کنار داووداغلو نخواهند بود.کارشناسان می‌گویند داووداغلو سعی دارد بازی خود را بی‌سر و صدا پیش ببرد. برای همین زمانی که اورهان اوغوراغلو، یکی از خبرنگاران معروف ترکیه درحاشیه یک کنفرانس دانشگاهی از داووداغلو در مورد شایعات مطرح شده می‌پرسد، وی ترجیح می‌دهد سیاستمدارانه پاسخ دهد. او می‌گوید: «اورهان! اگر یک روز کنفرانس خبری داشتم، خوشحال می‌شوم که در آن حضور داشته باشی و همین سوال را از من بپرسی. امروز یک روز متفاوت است و برای حضور در یک کنفرانس دانشگاهی به اینجا آمده‌ام که هیچ ارتباطی با سوال شما ندارد.»

داووداغلو که خود سابقا استاد علوم سیاسی و ارتباطات بوده، رابطه خوبی با دانشگاهیان دارد. او از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ به‌عنوان نخست‌وزیر در این کشور خدمت کرد اما حاضر نشد در طرح اردوغان برای تغییرنظام این کشور از پارلمانی به ریاستی در رکابش باشد. به همین منظور اردوغان، باوفادارترین شوالیه خود را برای عبور از این مسیر انتخاب کرد: «بینالی ییلدیریم»؛ نامزد شکست‌خورده این حزب در ۳۱ مارس در انتخابات شهرداری‌ها.

شکاف‌های حزب عدالت و توسعه از زمانی بیشتر شد که اردوغان تصمیم گرفت نظام پارلمانی این کشور را از بین ببرد. عبدالله گل و داووداغلو برای تصمیم اردوغان در کنار وی قرار نگرفتند. دیگرانی هم که در طول مسیر توسط اردوغان کنار گذاشته شدند، بالاجبار در سمت دیگر میدان قرار گرفته‌اند. سایت احوال‌نیوز می‌گوید که نیروهای سابق حزب عدالت و توسعه رودرروی هم قرار گرفته‌اند. رقابت اصلی درحال‌حاضر بین علی باباجان و احمد داووداوغلو است. گوکان باچیک، نویسنده این گزارش بر این باور است که داووداغلو قصد دارد حزب محافظه‌کار با رویکرد اسلام‌گرایانه تاسیس کند. این نویسنده بر این باور است که انتقادات و گفته‌های داووداغلو مانیفست آشکار نخست‌وزیر سابق ترکیه برای اعلان وجود در صحنه سیاست است. او از اینکه حزب عدالت و توسعه با حزب حرکت ملی ترکیه به‌عنوان یک حزب ناسیونالیستی ائتلاف کرده، برآشفته شده است. او از اینکه اسلام‌گرایی در ترکیه شکست بخورد نگران است و قصد دارد با تاسیس یک حزب، حکومت اسلام‌گرایان را در این کشور احیا کند. به همین منظور وی قول داده است که از خط مشی‌های اسلامی عدول نکند.

گوکان باچیک اما می‌‌گوید که داووداغلو مسیر آسانی برای رسیدن به هدف خود ندارد. بسیاری در ترکیه اوضاع آشفته این روزهایسیاست خارجی را میراث عملکرد غلط وی از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ می‌بینند. همچنین به‌دلیل سیاست‌های تندی که وی با ردای نخست‌وزیری از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ علیه کردها داشت، در بین کردها جایگاه خوبی ندارد.  در سوی دیگر میدان هم رقیب قدرتمندی به نام علی باباجان وجود دارد که کار داووداغلو را سخت‌تر از پیش می‌کند. علی باباجان، معاون سابق نخست‌وزیر ترکیه که پیش‌تر مسوولیت اقتصاد این کشور را بر عهده داشت، با تاسیس حزب خود نه‌تنها قصد دارد که هم‌حزبی‌های خود در عدالت و توسعه را به تور بیندازد، بلکه وی قصد دارد میانه‌روها و راست‌های میانه را هم با خود همراه سازد. بابا جان قصد دارد تا لیبرال‌ها و کسانی را که برنامه بازار محور دارند، در ترکیب تیم خود قرار دهد. باباجان اگرچه به‌عنوان یک چهره اسلامگرا شناخته می‌شود؛ اما به‌دنبال این است که باب گفت‌وگو را با طیف‌های متفاوتی در سراسر ترکیه باز کند.

بسیاری باباجان را معمار اقتصاد نوین ترکیه می‌بینند و در دهه نخست هزاره سوم با رهبری باباجان، ترکیه رشد اقتصادی قابل توجهی پیدا کرد. باباجان در بین سیاسیون به‌عنوان یک چهره موثر شناخته می‌شود. باچیک می‌گوید: باباجان در معنای سنتی خود یک شخصیت کاریزماتیک محسوب نمی‌شود؛ اما به‌عنوان یک فرد بسیار موثر شهره است. او قصد دارد بر مسائل اساسی که ترکیه با آن دست و پنجه نرم می‌کند، متمرکز شود، مسائلی از قبیل بیکاری و تورم. به گفته این نویسنده ترکیه‌ای، باباجان مانند اردوغان و داووداغلو چهره‌ای ایدئولوژیک به‌حساب نمی‌آید.  باباجان با دیدگاه‌هایی که دارد می‌تواند شکاف امروزی بین غرب و ترکیه را بهبود ببخشد. درحال‌حاضر هیچ حزبی در ترکیه وجود ندارد که بتواند این شکاف را پر کند؛ اما به گفته باچیک او فردی است که می‌تواند رابطه آسیب‌دیده بین ترکیه و اتحادیه اروپا را ترمیم کند. باباجان می‌داند که حیاتی‌ترین مورد برای ترکیه احیای روابط با غرب به‌حساب می‌آید و او شاید به‌عنوان کسی شناخته می‌شود که می‌تواند ترکیه را مجددا روی مسیر دموکراسی ریل‌گذاری کند.  به اعتقاد باچیک ترکیه این روزها به‌دلیل حضور حزب عدالت و توسعه در راس حکومت ترکیه و همچنین احزاب چپ‌گرا نگاهی ضدکاپیتالیستی به غرب پیدا کرده است؛ اما عمل‌گرایانی مانند باباجان می‌توانند این دیدگاه را متعادل کنند.