شرکت هواپیمایی «ایران ایر» از کجا و چگونه شکل گرفت؟

به گزارش اقتصاد نیوز و به نقل از زومیت، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران که با نام اختصاری هما (هواپیمایی ملی ایران) نیز شناخته می‌شود، یکی از باسابقه‌ترین شرکت‌هایی ایران و خاورمیانه است که از بدو تأسیس تاکنون پروازهای داخلی و بین‌المللی را پوشش می‌دهد. طبق آمار، ایران ایر در حال حاضر به ۳۵ شهر در ایران و ۲۶ شهر اروپایی و آسیایی پرواز انجام می‌دهد که این مقصدها با نوسازی و مدرن سازی ناوگان هما در حال افزایش است. همچنین، این شرکت سالانه شش میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.

اگر شما نیز قصد خرید بلیط هواپیما از ایران‌ایر یا سایر شرکت‌های هواپیمایی را دارید، می‌توانید ازطریق موتور جستجوی پرواز کجارو، بلیط ارزان هواپیما به مقصد مورد نظر خود را یافته و از فروشنده‌های معتبر تهیه کنید.

تاریخچه ایران‌ ایر

در سال ۱۳۲۱ دو بازرگان ایرانی اقدام به راه‌اندازی نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران (شرکت‌های ترابری نظیر شرکت‌های هواپیمایی یا کشتیرانی که به‌صورت محلی در یک کشور خاص به ثبت رسیده‌اند و برای انجام عملیات بین‌المللی خود از حقوق و مزایای ویژه دولتی استفاده می‌کنند) را با نام ایرانیان ایرویز کردند. این شرکت در ابتدا کار خود را با پروازهای داخلی شروع کرده و سپس دامنه فعالیتش را به مقصدهای بین‌المللی گسترش داد.

در سال ۱۳۳۳ دومین شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی با نام پارس (پرشین ایرسرویس) تأسیس شد و عمده پروازهای آن از مبدا تهران و آبادان به مقصد پاریس، لندن، بروکسل و ژنو انجام می‌شد.

این روند ادامه داشت تا اینکه ۵۱ سال قبل و در پنجم اسفند ۱۳۴۰ دو شرکت مذکور با یکدیگر ادغام شده و شرکت ایران ایر با نام اصلی «هواپیمایی ملی ایران» و نام اختصاری «هما» تشکیل شد. هدف از راه‌اندازی این شرکت ایجاد یک خط هوایی ملی و خدمت‌رسانی به ایرانیان بود.

اولین پرواز ایران ایر با هواپیمای جت در سال ۱۳۴۴ با استفاده از یک فروند بویینگ ۷۲۷ در مسیر تهران ـ بیروت انجام شد. پس از آن شرکت ایران ایر تصمیم گرفت تمام ناوگان خود را به هواپیماهای جت تبدیل کند. در میانه‌ی دهه‌ی هفتاد میلادی، این شرکت هواپیمایی از موفق‌ترین مجموعه‌های حمل‌ و نقل هوایی در جهان بود و روزانه پروازهای بدون توقف زیادی به قاره‌ی اروپا داشت، به‌طوری که در این دوره تنها در مسیر تهران ـ لندن بیش از ۳۰ پرواز هفتگی انجام می‌داد. در آن دوران شرکت ایران ایر تلاش می‌کرد تا با استفاده از موقعیت استراتژیک ایران، به‌عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب، کشور را به مرکز ترانزیت بار و مسافر تبدیل کند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این شرکت با نام اصلی «هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران» و نام اختصاری «هما» به فعالیت‌های خود ادامه داد. ایران ‌ایر از پیروزی انقلاب اسلامی به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، با خروج نیروهای خارجی متخصص و لغو بعضی پروازهای بین‌المللی مواجه شد، اما در سال‌‌های جنگ تحمیلی به رغم همه‌ی فشارها و تهدیدها، با کمک نیروهای توانمند و متعهد قدیمی‌ خود و به ‌کارگیری نیروهای بومی و آموزش نیروی جوان و تحصیل ‌کرده توانست نیازهای خود را برطرف کند و دانش تعمیرات هواپیما را که زمانی تنها در اختیار متخصصان خارجی بود، بومی کند.

خانواده هما

خانواده هواپیمایی ملی ایران امروزه تنها شامل یک شرکت حمل‌و‌نقل هوایی بار با نام ایران ایر کارگو است؛ در صورتی که در گذشته شرکت هواپیمایی ایران ایرتور و گروه هتل‌های هما نیز از شرکت‌های تابعه ایران ایر محسوب می‌شدند (هر دو شرکت به علت مشکلات مالی فروخته و واگذار شدند).

پس از ادغام دو شرکت و تشکیل شرکت هواپیمایی ملی ایران، طراحی نشان تجاری هما در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات به مسابقه گذاشته شد و طرح برنده تبدیل به نشان تجاری هما شد. این طرح یکی از زیباترین و اصیل‌ترین نشان‌های تجاری ایران به شمار می‌رود و توسط ادوارد زهرابیان با الهام از سازه‌های سنگی پرنده‌ اساطیری هما در تخت‌ جمشید با سه ویژگی سر عقاب، گوش گاو و یال اسب طراحی شده بود. در گزارش سال ۲۰۱۳ آژانس خبری حمل‌و‌نقل هوایی، لوگوی هواپیمایی ملی ایران (هما) به‌دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به‌عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هواپیمایی جهان در میان ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی انتخاب شد.

رنگ آمیزی هواپیماهای هما نیز به‌گونه‌ای است که بدنه هواپیماها کاملاً سفید است و کلمه ایران ایر به رنگ آبی پررنگ روی قسمت جلویی هواپیما نوشته شده ‌است. نشان هما هم به رنگ آبی پررنگ روی دم هواپیما نقش بسته و خطی با همین رنگ در بالای آن قرار دارد. رنگ آمیزی هواپیماهای هما توسط یک شرکت آلمانی تهیه شده‌ است. همچنین، برند ایران‌ایر در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به‌عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.

کلاس‌های پروازی هواپیمایی ایران

ایران ایر براساس متغیرهای مختلف، کلاس‌های پروازی مختلفی تعریف کرده که از لحاظ ارایه‌ خدمات و شرایط با هم متفاوت‌ هستند. این کلاس‌ها در دو گروه «هما کلاس» و «کلاس اکونومی» تعریف شده‌اند.

هما کلاس: در پروازهایی که هواپیما دارای صندلی مخصوص مسافران درجه یک (هماکلاس) است، به مسافران این گروه سرویس‌های ویژه‌ای در طول پرواز ارائه می‌شود. برای مثال، امکان انتخاب سرویس با استفاده از منو غذایی، سرو غذا در ظروف چینی، دریافت کیف هدیه سفر، بسته‌بندی زعفران در جعبه خاتم ، گل و... در طول پرواز برخی از ویژگی‌های این سرویس‌ها هستند. کلاس اکونومی: بلیط‌های این کلاس از ارزان‌ترین نوع بلیط با حداقل استاندارد خدمات در پرواز برخوردار است. از نظر موقعیت، کابین اکونومی در انتهای هواپیما بعد از کابین درجه یک و بیزینس قرار دارد.

ناوگان هوایی

در حال حاضر، ناوگان ایران ایر دارای ۴۳ فروند متشکل از هواپیماهای خانواده ایرباس (Airbus)، ای تی آر (ATR)، فوکر (Fokker) و مک‌‌دانل داگلاس (McDonnell Douglas) است.

پایگاه‌های هواپیمایی ایران ایر

دفتر مرکزی ایران‌ ایر در فرودگاه مهرآباد تهران قرار دارد و پایگاه اصلی پروازی این شرکت که بیشتر پروازهای ایران‌ ایر از مبدأ یا به مقصد آن انجام می‌شود، برای پروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد و برای پروازهای خارجی فرودگاه امام خمینی تهران است.

بار مجاز

میزان بار مجاز همراه مسافر در پروازهای داخلی ایران ایر به این ترتیب است:

در پروازهای داخلی هما، بار مجاز مسافران براساس کلاس پرواز به‌صورت زیر تعیین شده است:

در کلاس‌های نرخی O، M و Q برای مسافر بزرگسال و کودک، ۲۰ کیلوگرم بار همراه مسافر رایگان خواهد است. در کلاس نرخی V برای مسافر بزرگسال و کودک، ۲۵ کیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است. در کلاس نرخی C برای مسافر بزرگسال و کودک، ۳۰ کیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است. در کلاس نرخی J برای مسافر بزرگسال و کودک، ۳۵ کیلوگرم بار همراه مسافر رایگان است.

نکته: برای مسافر نوزاد (INF) با سن کم‌تر از دو سال، در هیچ یک از کلاس‌های نرخی فوق، بار همراه وجود ندارد.

برای پروازهای بین‌المللی هما، در پروازهایی که بلیط آن‌ها به‌صورت ریالی در تهران صادر می‌‌شود، کلاس‌های نرخی L، N، M، Q و V مقدار ۳۰ کیلوگرم، کلاس‌های Y و I مقدار ۴۰ کیلومتر، کلاس‌ نرخی C مقدار ۴۵ کیلوگرم، و کلاس نرخی J مقدار ۵۰ کیلوگرم توشه‌ مسافران رایگان است.

سوانح هوایی ایران ایر

برخی از سوانح هوایی ایران ایر که منجر به درگذشت افراد شده به این شرح است:

در ۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند. در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ ۷۲۷–۱۰۰ هما درحالی‌که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند. در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسنت بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقام‌های نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن‌پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند. در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۹ ساعت ۱۹:۴۵ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز ۲۷۷ در مسیر پروازی تهران-ارومیه به علت شرایط نامساعد جوی و هوای برفی شدید، در ۵ مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه شد و ۷۷ نفر از ۱۰۵ سرنشین آن از جمله ۱۰ خدمه پرواز کشته و سایر مصدوم شدند.