به آسمان آبی اعتماد نکنید / در پیک گرما در خانه بمانید

 به گزارش اقتصادنیوز به نقل از مهر ،دیگر آسمان آبی نشانی از پاکی هوا نیست . در روزهای گرم تابستان زمانی که گمان می کنیم هوا پاک است و می توانیم ریه های خود را پر از اکسیژن کنیم ،هوای تهران می تواند برایمان خطرناک باشد .  

این روزها آلاینده ای بی بو که به گفته کارشناسان بسیار خوش آب و رنگ است هوا تهران را نا سالم کرده است . بعد از ذرات دوونیم میکرونی حالا ازن هوای تهران را به مرز هشدار رسانده است .

ازن آلاینده گازی است که در زمره آلاینده‌های ثانویه به شمار می‌آید، به این معنا که به شکل مستقیم از هیچ منبعی تولید نمی‌شود، بلکه حاصل ترکیب آلاینده‌های دیگر از جمله اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار با اکسیژن تحت تاثیر نور خورشید است.

 گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد شده و یک اکسیدکننده قوی محسوب می‌شود. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر است .

گازهای خروجی از تاسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها، اگزوز خودروها، بخارات بنزین و حلال‌های شیمیایی از جمله منابع اصلی تولید ازن به شمار می‌آید و هر قدر شدت نور خورشید بیشتر می‌شود، غلظت گاز ازن در هوا نیز افزایش می‌یابد.

 به همین خاطر هر سال در نیمه گرم سال به ویژه در سه ماه خرداد تا مرداد شاهد این جنس از آلودگی هستیم. ذرات ازن به بافت خون نفوذ می‌کند و ریه را هدف قرار می‌دهد و البته کودکان را بیش از بزرگسالان در معرض خطر قرار می‌دهد؛ چراکه ریه آنها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولا فعالیت آنها در خارج از خانه بالاست.

اثرات ازن بر سلامت شهروندان

تنفس ازن می‌تواند عوارضی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود و نیز بیماری‌هایی همچون برونشیت و آسم را تشدید کند.

بررسی وضعیت تغییرات ازن در طول شبانه‌روز، ماه و سال نشان می‌دهد غلظت این آلاینده بین ساعت ۱۲ تا ۱۷ هر روز تا سه برابر نسبت به دیگر ساعات شبانه‌روز افزایش می‌یابد. همچنین در طول هفته غلظت ازن در مقایسه با جمعه‌ها بیشتر است، چراکه تحت تاثیر تردد بیشتر خودروها و انتشار بیشتر ذرات معلق، شدت نور در جو کاهش می‌یابد. سه ماه پرآلاینده از ناحیه ازن نیز همان‌طور که اشاره شد، خرداد تا مرداد هر سال است و در مقابل کمترین غلظت ازن در آذر و دی هر سال که اغلب سردترین ماه‌های سال به شمار می‌آید، رقم می‌خورد.

ماهیت آلاینده‌های هوا از جمله آلاینده ازن به گونه ایست که نمی توان منطقه یا قسمتی از شهر را به عنوان منطقه آلوده از نظر این آلاینده مشخص کرد و سایر نقاط را مصون تلقی کرد. بلکه به دلیل ماهیت سیال و حرکاتی که در جو وجود دارد، آلاینده های هوا به سرعت پخش می شوند و غلظت بالای آلاینده های هوا تمامی مردم شهر را تحت تاثیر قرار خواهند داد، هرچند که ممکن است اختلاف غلظتی نه چندان زیاد بین نقاط مختلف باشد.

اندازه گیری دقیق ازن در سال های اخیر

صدرالدین علی پور رئیس مرکز مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در خصوص ازن منبع جدید آلودگی هوای پایتخت به مهر می گوید: ازن یک آلاینده ثانویه است که بر اثر واکنشی که بر روی آلاینده گروه های دیگر ایجاد می شود، تولید شده.. معمولاً این آلاینده در تابستان بیشتر است و آلودگی ناشی از ازن در فصول گرم بیشتراتفاق می افتد.

وی ادامه داد: دلیل آنکه طی چند سال اخیر بیشتر نام ازن را به عنوان عامل آلودگی هوا می شنویم این است که در دو سال اخیر اندازه گیری های دقیق تری در این خصوص شده است .

علی پور گفت: طی سالهای اخیر آلاینده ازن به صورت دائمی و آنلاین مورد رصد قرار گرفته، بنابراین وقتی موضوعی را پیوسته پایش کنیم، متوجه تاثیرگذاری آن بر افزایش آلودگی هوا نیز می شویم.

ازن در معاینه فنی سنجش نمی شود

علیپور با بیان اینکه با تست های معاینه فنی نمی توانیم این آلاینده را کنترل کنیم، گفت: این آلاینده زمانی ایجاد می شود که موتور خودرو گرم شده و در حال حرکت است   بنابراین نمی توان در معاینه فنی این آلاینده را مورد بررسی قرار داد اما وجود کاتالیست در خودروها در کاهش در تولید این آلاینده ها موثر است.

برنامه های کنترل کیفیت هوا بر محور مهار 2.5 میکرونی ها

علیپور با بیان اینکه در سالهای اخیر برنامه هایی که برای کنترل کیفیت هوا انجام شده تاکید بر ذرات معلق ۲.۵ میکرونی داشته و به منابع دیگر آلایندگی توجه نداشته است، گفت: ما در کشوری زندگی می کنیم که اقلیم خشک و نیمه خشک دارد و کانون های ریزگرد طبیعی به دلیل همین اقلیم خشک افزایش پیدا کرده است. به طور مثال در سیستان و بلوچستان به دلیل همین کانون های ریزگرد طبیعی، شاخص ذرات ۲.۵ میکرونی ۳۹ برابر شد. بنابراین در حال حاضر تنها خودروها منبع تولید ذرات ۲.۵ میکرون نیستند اما ما همچنان بر روی آلاینده های ۲.۵ میکرونی تمرکز کرده ایم و از سایر آلاینده ها که بر روی آلودگی هوا موثرند غافل شده ایم.

وی گفت: ما در حال حاضر نیازمند ورود جدی تر در منابع تولیدکننده ناکس هستیم. کنترل کیفیت سوخت بسیار مهم است و این آلاینده به شدت برای سلامتی شهروندان مضر است.

وی تاکید کرد: آلودگی هوا یک موضوع سیستمی است و ارگان های مختلفی در مهار آن نقش دارند که باید در هماهنگی کامل به وظایف خود عمل کرده تا راهکارها به جواب برسد.

وی گفت: در شهری مثل تهران برای کنترل آلودگی هوا با منابع مختلف نیاز به بودجه مشخصی است. راهکار اصلی آن توسعه حمل و نقل عمومی با تاکید بر توسعه خطوط ریلی است. باید از محل عوارض آلایندگی، کمبودهای حمل و نقل عمومی جبران شود.

وی گفت: همچنین تا زمانی که قیمت سوخت پائین باشد، استفاده از خودروی شخصی به صرفه تر است اما باید با مکانیزم های مالی حضور خودروهای شخصی را کنترل کنیم.

ازن ؛آلاینده خوش و آب ورنگ پایتخت

سیدنواب حسینی منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران  هم در خصوص آلاینده ازن به مهر گفت :  همه ساله از خردادماه تا اواسط مرداد این مشکل به دلیل درجه حرارت دما به وجود می آید هر چند صحت سنجش این آلاینده امسال در تهران ارتقا پیدا کرده است و ممکن است ما در سالهای گذشته نیز به همین میزان مشکل ازن را داشته ایم.

 او نیز معتقد است آنقدر در این سالها به کنترل و مهار ذرات ۲.۵ میکرون در هوای پایتخت پرداخته شده به برخی از آلاینده ها توجهی نشده بخصوص آلاینده ازن که یک آلاینده خوش آب و رنگ است و بوی هوای تازه می دهد و به دلیل مطبوعیتی که دارد بین مردم حساسیتی نیز ایجاد نمی کند.

وی ادامه داد: از میان دستگاههای سنجش آلودگی هوا تنها ۱۰ دستگاه امکان سنجش آلاینده ازن را دارند و این نشان می دهد در گذشته حساسیت چندانی نسبت به سنجش ازن وجود نداشته اما در حال حاضر در حال تجهیز ایستگاههای سنجش هستیم و هشدارهای لازم را نیز به مردم می دهیم. و همانطور که طی سالهای گذشته آلاینده های منواکسید کربن، سولفورها، طی   کنترل و مهار شده وسال گذشته نیز کارنامه موفقی در کنترل ذرات معلق داشتیم با همین حساسیت باید به فکر کنترل و مهار آلاینده ازن باشیم.

 حسینی منش اضافه کرد: هنوز بین علما در خصوص آنچه عامل ایجاد ازن در سطح زمین است اختلاف فاحشی وجود دارد و به یک عامل واحد نرسیدند اما بر اساس اظهار نظرهای کارشناسان آنچه باعث بالا رفتن ازن طی دو هفته گذشته در تهران بود نخست افزایش نسبی دما در تهران بود که نسبت به سال گذشته ۱.۹ درجه دمای هوا افزایش پیدا کرده بود و دوم کاهش میزان ابرناکی شهر تهران نسبت به سال گذشته. ابر باعث کاهش تابش خورشید می‌شود بنابراین افزایش تابندگی و کاهش ابرناکی عامل محرک تولید ازن بود اما چه عاملی این آلاینده را تولید کرده. برخی آن را ناکس می دانستند و برخی آن را «بی او سی ها». که ناکس از ذرات معلق خودروها تولید می‌شود و «بی او سی ها» مربوط به تبخیر بنزین است.

 این کارشناس ترافیک معتقد است طی این مدت شاهد افزایش تعداد خودروها نیستیم بنابراین نمی توان ناکس را عامل اصلی افزایش ازن دانست .

او در خصوص تبخیر بنزین نیزبه  سه منبع اشاره کرد و گفت: نخستین منبع ذخیره سازها که تانکرهای سفیدی هستند که در حاشیه شهر چند میلیون لیتر بنزین را در خود نگهداری می کنند و در گرمای بالا حرکت مولکولی بنزین افزایش پیدا کرده و تبخیر آن نیز بالا می رود. دوم پرتی  بنزین که در جابجایی ها تا جایگاه وجود دارد و حتی به جایگاهها سوبسید تبخیر بنزین را نیز می دهند یعنی به نوعی سوبسید الودگی هوا و دیگری تبخیرهایی که در جایگاههای بنزین رخ می دهد.

وی تاکید کرد: برخلاف ذرات معلق به ۲.۵ میکرونی در بدن رسوب می کنند و همیشه برای انسان خطرآفرین هستند آلاینده ازن تا زمانی برای شهروندان مشکل آفرین است که در معرض آن قرار بگیرند یعنی اگر در فاصله زمانی که آلاینده ازن در سطح شهر افزایش پیدا می کند یعنی پیک گرما در معرض نور خورشید قرار نگیرند و در خانه هایشان بمانند مشکل و خطری آنها را تهدید نمی کند.

وی ادامه داد: این آلاینده در مناطق کوهپایه ای یعنی ۱، ۲، ۵ و ۲۲ نیز بیش از سایر مناطق وجود دارد.

مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم به تازگی هشدارهایی که درخصوص ازن داده است . او با اینکه هوای تهران تمیز به نظر می‌رسد و آسمان آبی است اما شاخص آلاینده ازن به طور وحشتناکی بالا رفته از دستگاه‌های متولی از جمله وزارت بهداشت خواسته که راه‌های کنترل آلاینده ازن را بررسی کنند و هشدارها و توصیه‌های لازم را به مردم بدهند تا آسیب‌های مربوطه به حداقل برسد.

به گفته کارشناسان محیط زیست ،ازن یک آلاینده تابستانی و محصول اکسیداسیون و فعل و انفعالات شیمیایی آلاینده‌خودروها، کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها در نور خورشید است. به همین دلیل در تابستان و در وسط روز، غلظت ازن به حداکثر خود می‌رسد.

ازن با غلظت بالاتر از ۱۰۰، اثر بسیار مخربی بر مخاط و اندام‌های تنفسی موجودات زنده دارد و موجب حمله آسم و کاهش عملکرد ریه می‌شود. حدود ۴۰ درصد ازن در بینی و حنجره جذب می‌شود ولی ۶۰ درصد آن به عمق ریه می‌رسد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده که در برخی از روزها غلظت ازن در تهران از ساعت ۱۱ صبح تا هفت بعدازظهر بالا است و باید بررسی شود که در سایر شهرها شاخص این غلظت چقدر است.

تجریشی  در پاسخ به این سوال که چرا طی دو سال اخیر غلظت آلاینده ازن در شهر تهران افزایش یافته است، یادآور شد: نباید این نکته را فراموش کرد که نحوه اندازه‌گیری آلاینده ازن در شهر تهران بسیار دقیق‌تر از گذشته شده است و از سوی دیگر با بهبود کیفیت هوا در تهران از غلظت ذرات معلق کاسته شده است و در نتیجه آلاینده‌ای در هوا وجود ندارد که با اُزن واکنش نشان دهد و آن را از بین ببرد. علاوه بر این بهبود کیفیت هوا افزایش تابش انرژی خورشید به سطح زمین را در پی دارد که به تولید آلاینده اُزن کمک می‌کند.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه خودروهای دیزلی یکی از منابعی هستند که سبب تولید آلاینده ناکس و در نتیجه ازن می‌شود، گفت: باید به تردد خودروهای دیزلی در شهر توجه جدی کرد چون وقتی خودروهای دیزلی در شهر تردد می‌کنند و اتوبوس‌ها نوسازی نمی‌شود و موتورهای کاربراتوری از چرخه تردد خارج نمی‌شود، نتیجه‌ای جز افزایش ناکس و اُزن ندارد بنابراین تردد این وسایل نقلیه باید با محدودیت‌هایی همراه باشد تا شاهد کاهش آلاینده ازن در هوا باشیم چون اکنون آسمان شهر آبی است ولی گاز اُزن که خطرآفرین است هم وجود دارد.

به گفته وی، جلوگیری از تردد خودروهای دیزلی، فرسوده و موتورسیکلت‌ها و مهار بخارات بنزین در پمپ بنزین‌ها راهکار کنترل آلاینده اُزن است.

  این آلاینده برای دستگاه تنفسی خطرناک است و کسانی که مشکلات تنفسی دارند، کودکان و زنان باردار بهتر است هنگام افزایش این آلاینده در هوا تردد خود را در شهر کاهش دهند. با خنک ترشدن هوا این آلاینده نیز خطراتش کم تر شده وعاملی موقت برای آلوده کردن هوای پایتخت محسوب می شود .