عبدخدائی: نواب صفوی طرفدار ملی شدن صنعت نفت بود

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، "محمد مهدی عبدخدایی" عصر شنبه در نشست حزب اراده ملت ایران با عنوان کالبدشکافی ۲۸ مردادماه ۳۲ گفت: براساس عرف و سنت، پس از تشکیل هر حکومتی در مراکز علمی و مذهبی بحث های متفاوتی شکل می گرفت مثلا در اواخر حکومت صفویه (به عنوان نخستین حکومت شیعی ایران)، جامعه علمی به دو دسته اصولی (متکی بر خبر) و اخباری (عقل گرا) تقسیم شد.

وی با اشاره به تلاش های یکی از روحانیان اصولی با نام علامه وحید بهبهانی در اوایل دوره قاجار، افزود: شاید مشروطیت را اصولیان شکل دادند همانطور که نهضت ملی شدن نفت و حتی انقلاب اسلامی را اصولیان که به معتقد به عقل بودند بوجود آوردند.  

این مبارز سیاسی قبل از انقلاب در ادامه صحبت های خود با بررسی وقایع منتهی به کودتای ۲۸ مردادماه، یادآور شد: محمد مصدق آدم سالمی بود اما اشتباهات بزرگی داشت و از منطقه اطلاعی نداشت.  

عبدخدایی با اشاره به نحوه شکل گیری جبهه ملی، گفت: جبهه ملی از مجلس پانزدهم و پس از  ماجرای قرارداد گس - گلشائیان و وقتی که مردم مصدق را به عنوان رهبر سیاسی انتخاب کردند، آغاز شد.

وی در ادامه سخنانش به آسیب شناسی جبهه ملی پرداخت و افزود: جبهه ملی از جریان های ناهمگون تشکیل شده بود از حزب ایران طرفدار سوسیال دموکراسی تا فدائیان اسلام و چپ های غیر وابسته به مسکو (خلیل ملکی) عضو جبهه ملی بودند که قرار بود آنها با هم عمل کنند.  

دبیر کل جمعیت فدائیان اسلام خاطر نشان کرد: آنطور که در تاریخ آمده است، نواب صفوی به عنوان  طرفدار ملی شدن نفت، معتقد بود که وقتی حکومت اسلامی شود نفت هم ملی خواهد شد. سیاست نه شرقی و نه غربی از آن نواب صفوی است.  

عبدخدایی علت وقوع ۲۸ مرداد را ناآشنایی مصدق از شرایط جهانی دانست و یادآور شد: مصدق به اشتباه به آمریکا تکیه کرد و توجه نکرد که ۸۵ درصد سرمایه گذاری انگلیس توسط آمریکا انجام شده است. باید وقایع تاریخی را صریح به مردم بگوئیم.

اسیر جزییات و تفرقه نشویم

"ابوالفضل بازرگان" به عنوان سخنران بعدی این نشست با بیان اینکه باید از تاریخ درس بگیریم، ۲۸ مردادماه ۳۲ را پیامد ملی شدن نفت دانست و گفت: انقلاب صنعتی موجب اهمیت یافتن نفت شد. هجوم استعمارگران برای دستیابی به نفت ارزان در خاورمیانه موجب اتفاقات سیاسی شد.  

وی با بیان ویژگی شخصیتی مصدق، او را فردی کلان نگر دانست و افزود: به عقیده مصدق، دشمن می خواهد ما جزئی نگر باشیم. همچنین مهدی بازرگان هم هیچ وقت خودش را با مسائل کوچک مشغول نمی کرد.

برادرزاده نخست وزیر دولت موقت در ادامه سخنان خود به روند دخالت های استعمار پیر در امور داخلی ایران پرداخت و اظهار داشت: انگلستان نخستین امتیاز استخراج نفت را به ویلیام ناکس دارسی داد سپس این امتیاز به شرکتی دیگر داده شد و در نهایت شرکت نفت ایران و انگلیس در لندن به ثبت رسید که موجب شد سهم کوچکی از فروش نفت به ایران داده شود.  

بازرگان خاطرنشان کرد: با ادامه دخالت انگلیسی ها در امور داخلی ایران، در مجلس شانزدهم به واسطه کوشش یک عده که به آنها بعدها جبهه ملی گفته شد نفت ملی شد.  

وی عنوان کرد: آمریکا هم در ابتدا به دلیل آنکه سهمی از نفت نداشت از رفتن انگلیس از ایران و از مصدق حمایت می کرد اما با مخالفت دولت ایران با پیشنهادهای آنها، با انگلیس همراه شد.

عضو دفتر سیاسی نهضت موسوم به آزادی افزود: پس از ملی شدن صنعت نفت در ۲۹ اسفندماه ۱۳۲۹ توطئه های انگلیس چون تهدید و تحریم شبیه آنچه که امروز آمریکا اعمال می کند، شروع شد. مصدق هم با سیاست اقتصاد بدون نفت توانست مدتی مملکت را اداره کند.  

بازرگان در ادامه به سیاست های انگلیس برای تحت فشار دادن دولت مصدق اشاره کرد و گفت: آنها با ایجاد تفرقه میان دولتمردان و با راه انداختن شایعات و اعتصاب ها، بدبین کردن مردم نسبت به دولت در پی تضعیف مصدق بودند.

وی اضافه کرد: با وقوع کودتا بسیاری از دوستان مصدق در صف دشمنانش قرار گرفتند. تندروی حزب توده و نگرانی برخی روحانیان مبنی براینکه احتمال دارد مملکت دست کمونیست ها بیفتد. باعث شد کودتایی که از مدتها قبل توسط انگلیس و آمریکا طراحی شده بود رخ دهد.

بازرگان یادآور شد: درسی که از این کودتا می شود گرفت این است که اسیر جزئیات و تفرقه نشویم، تفرقه عاملی بود که موجب شکست مشروطه و نهضت ملی شد.

وی تاکید کرد: باید با ایجاد وحدت ملی از  بحران پیش روی کشور عبور کنیم.  

بازرگان خاطر نشان کرد: ما ایرانی ها مطلق گرا هستیم سیاه و سفید هستیم و قبول نمی کنیم خاکستری هم وجود دارد. طرفداران مصدق، کاشانی را نفی می کنند و برعکس. مصدق از نظر سیاسی باهوش بود و منافع ملی را در نظر می گرفت.

وی در ادامه به نحوه شکل گیری جبهه ملی اشاره کرد و گفت: پس از تقلب در انتخابات مجلس شانزدهم ۲۰ نفر چون مصدق و حائری زاده متحصن می شوند پس از آنکه این تحصن به نتیجه نمی رسد به خانه مصدق می روند و جبهه ملی را شکل می دهند و مبارزات خودشان را از آن به بعد تحت این نام ادامه می دهند.

عضو شورای مرکزی نهضت موسوم به آزادی افزود: کودتا چیزی نیست که یکدفعه در ۲۸ مردادماه رخ داده باشد. در وقایع ۲۵ تا ۲۸ مردادماه نقش حزب توده پررنگ است و وقتی می گوییم حزب توده یعنی انگلیس فعال بوده است. همچنین در این میان نباید نقش لات ها را دست کم گرفت چون هر کدام از آنها ۵۰ نفر را متفرق می کرد در حالی که مردم سازماندهی نداشتند. کودتا به قول عبدخدایی با ورود  ۵ تانک به سطح خیابان های تهران شکل نگرفت.

بازرگان عنوان کرد: نباید الان را با گذشته یکسان سازی کنیم برخی می گویند فرقی میان اوباما و ترامپ نیست در حالی که باید گرایش های متفاوت آنها در نظر گرفت. سیاستمدار کسی است که از تضادهای میان آنها استفاده کند.  

وی در پاسخ به این پرسش که  «برایان هوک» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که نیروهای داخلی ایران را مسئول کودتا دانسته است نه سازمان سیا، گفت: اینکه پس از ۲۵ مردادماه آمریکایی ها خودشان را مقداری کنار کشیدن به این معنا نیست که دخالتی نداشتند. در این کودتا ارتش نقش فعالی داشت هر چند مردم منفعل بودند.