لوبلاگ‌مطرح کرد؛ نشانه‌های صلح و ثبات در خلیج‌فارس؟ چه عاملی سبب شد که سعودی‌ها خواهان گفت‌وگوی مستقیم با ایران شوند؟

در ادامه این مطلب آمده است: البته جابه جایی ستاد فرماندهی خاورمیانه ضرورتا به معنی کاهش سطح اهمیت این منطقه استراتژیک و نفت خیز برای واشنگتن نیست. اما تصمیمات دولت ترامپ در ماه های گذشته این برداشت را در بین کشورهای خلیج فارس ایجاد کرده بود که آمریکا به تدریج در حال عقب نشینی از خلیج فارس است.

در واقع هدف از تصمیم اخیر کاهش آسیب پذیری پایگاه های نظامی آمریکا در مقابل حملات احتمالی ایران بود. جا به جایی ستاد کنترل و فرماندهی از لحاظ عملیاتی قابلیت ارتش آمریکا را تضعیف نخواهد کرد. اما در هر صورت این اقدام باعث شد که کشورهای منطقه اوراسیا از جمله روسیه، چین، ژاپن، هند، امارات و عربستان به راه حل های امنیتی چند جانبه و مبتنی بر دیپلماسی روی آورند.

پیش بینی می شود که در گفت و گوهای آینده کشورهای خلیج فارس، روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و همچنین ذی نفعان دیگر از جمله ایران مشارکت کنند. بدون شک موفقیت دیپلماسی به کاهش تنش در منطقه و برقراری یک کانال ارتباطی بین ریاض و تهران نیاز دارد.

وانگ یی، وزیر خارجه چین کشورهای عربی خلیج فارس را تشویق کرد که پلتفرمی برای گفت و گو و تبادل نظر راه اندازی کنند. او اشاره کرد که قدرت های خارجی باید نقش موثری در تامین امنیت و ثبات منطقه ایفا کنند.

هفته گذشته حسن روحانی، رئیس جمهور ایران یک طرح صلح جدید را برای کشورهای حوزه خلیج فارس ارائه کرده بود. البته در این طرح تهران خواستار خروج نیروهای آمریکایی از منطقه شده است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در مقایسه با دولت های گذشته رویکرد معامله ای و غیرمتعارفی را در قبال سیاست خارجی و امنیت ملی اتخاذ کرده است. او در سال های گذشته بارها از کشورهای عضو ناتو و دیگر شرکای امنیتی آمریکا درخواست کرده بود که مبالغ بیشتری را برای حمایت های نظامی آمریکا بپردازند. او همچنین اشاره کرده است که اروپا و چین وابستگی بیشتری به نفت خلیج فارس دارند و آمریکا وظیفه ای برای تامین امنیت نفت کش های آن ها بر عهده ندارد. تصمیمات و اظهارات ترامپ متحدان آمریکا را قانع کرد که برای تامین منافع خود دیگر نمی توانند به واشنگتن اتکا کنند.

کشورهای آسیایی و پادشاهی های عرب خلیج فارس در موقعیت دشواری قرار گرفته اند. آمریکا دیگر به عنوان یک شریک قابل اطمینان در نظر گرفته نمی شود. اما بیشتر تحلیلگران احتمال دست یابی به یک چارچوب امنیتی جدید در آینده نزدیک را ضعیف می دانند.

ماه گذشته شاهد حملات پهپادی و موشکی گسترده ای علیه دو تاسیسات مهم نفتی عربستان بودیم. عربستان و آمریکا بالافاصله انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه گرفتند. این حملات باعث افزایش نگرانی های جهانی در مورد بروز یک جنگ منطقه ای شدند.

ایران هشدار داده است که هر گونه اقدام نظامی توسط ریاض یا واشنگتن به یک جنگ تمام عیار در کل منطقه منجر خواهد شد و هیچ کدام از کشورهای خلیج فارس از اقدامات تلافی جویانه مصون نخواهند ماند.

اما ترامپ واکنش محتاطانه ای نسبت به این حادثه نشان داد و تمایلی برای اقدام نظامی نشان نداده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نیز ظاهرا یک راه حل غیرنظامی را برای بحران کنونی ترجیح می دهد. وقایع اخیر فرصتی فراهم کرد که روسیه با پشتیبانی چین یک چارچوب امنیتی چند جانبه برای کاهش تنش در منطقه ارائه کند.

رهبران عربستان و ایران نیز ابراز علاقه کرده اند که اختلافات خود را از طریق گفت و گو حل و فصل کنند. ولیعهد عربستان در مصاحبه با شبکه سی بی اس آمریکا در مورد احتمال واکنش نظامی به حملات اخیر گفت: «بدون تردید راه حل سیاسی و صلح آمیز بسیار بهتر از گزینه نظامی خواهد بود».

علی لاریجانی، سخنگوی پارلمان ایران نیز در واکنش گفت که درهای مذاکره همیشه باز خواهد بود. او تاکید کرد که گفت و گو بین ایران و عربستان می تواند بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه را حل کند.

مطابق با گزارش های منتشر شده عربستان حتی یک آتش بس محدود در یمن را در نظر گرفته است. مقامات ایرانی نیز به شبه نظامی های حوثی در یمن توصیه کرده اند که با طرح آتش بس سعودی ها موافقت کنند.

هم زمان، دولت عراق نیز ظاهرا تلاشی را برای ایجاد یک کانال دیپلماتیک بین تهران و ریاض آغاز کرده است. عباس حسناوی از مقامات دولت عادل عبدل المهدی در این ارتباط گفت: «ایرانی ها و سعودی ها پیش شرط هایی را برای شروع مذاکرات ارائه کرده اند. با توجه به اختلافاتی که از لحاظ ایدئولوژی، فرقه مذهبی و منافع ملی بین دو طرف وجود دارد، میانجیگری بین آن ها کار آسانی نخواهد بود. سعودی ها خواستار توقف دخالت ایران در یمن و سوریه و همچنین پایان حمایت از گروه های مسلح همچون حوثی ها شده اند. ریاض همچنین از رژیم بشار اسد در سوریه می خواهد که اختلافات خود با گروه های مخالف را حل و فصل کند.»

البته ریاض و تهران مسیر طولانی برای حل اختلافات خود خواهند داشت. اما گمانه زنی های اخیر در مورد مذاکره مستقیم و آتش بس در یمن نشان می دهند که استراتژی ایران نتیجه بخش بوده است. آن ها با اقدامات خود به کشورهای عربی خلیج فارس ثابت کردند که هیچ کس از عواقب جنگ مصون نخواهد بود.

بعد از آنکه ترامپ در سال قبل کشورش را از توافق هسته ای خارج کرد، ایرانی ها در ابتدا از استراتژی صبر استراتژیک پیروی می کردند. اما بعد از تشدید تحریم های اقتصادی رهبران ایران تصمیم گرفتند که رویکرد دیگری را اتخاذ کنند. آن ها با تشدید تنش در خلیج فارس تلاش کردند که فشار بر روی واشنگتن و متحدانش را افزایش دهند.

در ماه های گذشته شاهد توقیف یک نفت کش بریتانیایی و همچنین حمله به تعدادی نفت کش دیگر در سواحل امارات بوده ایم. تهران همچنین تعدادی از محدودیت های غنی سازی در توافق برجام را نقض کرد. تحلیلگران سیاسی معتقدند که استراتژی ایران باعث تغییر محاسبات استراتژیک طرف های دیگر شده است.