موعد گام چهارم برجامی ایران فرارسید؛ ایستگاه پایانی قطار هسته‌ای ایران کجاست؟

هوک در خصوص اقدام اروپایی‌ها برای راه‌اندازی ساز و کار اینستکس با هدف تسهیل مبادله با ایران گفت: «ما شاهد انجام هیچ معامله‌ای از طریق اینستکس یا ساز و کار ویژه‌ای که انگلیس، فرانسه و آلمان راه‌اندازی کرده‌اند نبوده‌ایم.»

وی اضافه کرد: «پیش‌بینی نمی‌کنیم که در هیچ مقطعی، از طریق این کانال فعالیتی که مشمول تحریم‌های آمریکا است انجام شود. ما به سه کشور اروپایی بسیار روشن گفته‌ایم که این کانال می‌تواند ساز و کاری برای تسهیل مبادلات غذا، دارو، دستگاه‌های پزشکی یا محصولات کشاورزی باشد، ولی نمی‌تواند مشمول فعالیت‌های قابل‌تحریم شود و فکر می‌کنم که مدتی پیش بر سر این به تفاهم دست پیدا کردیم.»

او در ادامه گفت: «بنابراین، اروپایی‌ها این ساز و کار را برای تسهیل مبادلات کالاهای قانونی راه‌اندازی کرده‌اند.»

برایان هوک مدعی شد به این مسئله که ایران ساز و کار متناظر اینستکس را راه‌اندازی بکند هم شک دارد. وی گفت: «فکر نمی‌کنم ایران هیچ‌وقت ساز و کار متناظر آن را ایجاد کند، چون اگر اینکار را بخواهند انجام دهند به شفافیت نیاز خواهد داشت.»

بریان هوک در حالی این اظهارات را به زبان می راند که تروئیکای اروپا همچنان امیدوار است که ایران را بتواند از طریق راه اندازی این کانال متقاعد به ماندن در برجام و جمهوری اسلامی را ملزم به تعهدات برجامی کند.

اظهارات هوک این گمانه را مطرح می کند که آیا اروپا از اینستکس به طور کلی دست شسته است؟

آغاز گام چهارم

گام سوم تعهدات برجامی ایران در 14 شهریور ماه از سوی رئیس جمهور اعلام شد.که این این نیز با واکنش رهبران اروپا مواجه شد و بار دیگر تلاش بی دستاورد آنها برای جلوگیری از گام چهارم آغاز شد.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ۱۶ شهریور ماه در نشستی خبری درباره اقدامات انجام شده در گام سوم  اظهار داشت: چهار اقدام امروز انجام شد، یکی در ارتباط با بند ۳۹ ضمیمه یک و تولید محصول غنی سازی با ماشین‌های  نسل جدید و عدم اختلاط پسمان و محصول این زنجیره‌ها که قرار بود پس از سال ۱۰ از آغاز برجام انجام شود که این انجام شد. از این به بعد سانتریفیوژها همانطور که تحقیق و توسعه می‌کنند به انباشت ذخایر ما کمک می‌کنند. این اقدام از دیروز انجام و امروز به آژانس اعلام شد واز الان تولیدات تحقیقاتی ما به ذخایر کشور افزوده می‌شود.

کمالوندی افزود: سانتریفیوژ IR6s در بند ۳۲ ضمیمه یک قرار بوده در ابتدای سال ۱۱ برجام گازدهی شود که گازدهی آن را شروع کردیم. راه اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین IR4 که براساس بند 35 ضمیمه یک برجام بوده که ابتدای سال ۱۱ قرار بود انجام شود و این هم الان انجام شده است. ماشین‌  IR6  به صورت زنجیره ۲۰  ماشین که قرار بود از آبان ماه آغاز شود که از دیروز گازدهی کرده‌ایم و زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم. این چهار اقدام عملا انجام شده است. ۴ اقدام دیگر مانده که دو مورد آن‌ها در یک ماه آینده انجام خواهد شد، یکی راه اندازی زنجیره میانی ماشین IR2m است که باید بعد از سال ۱۱ انجام می‌شد و یکی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ۱۰ تایی ماشین سانتریفیوژ سه بیلوز IR5 و گازدهی آن که ابتدای سال ۱۱ باید انجام می‌شد و در یک ماه آینده صورت می‌گیرد.

وی اضافه کرد: در دو ماه آینده و قبل از پایان گام سوم سه کار مهم دیگر داریم که ارزش بسیار بالایی دارد، یکی راه اندازی و گازدهی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی IR4 و راه اندازی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی IR2m و همچنین گازدهی به زنجیره میانی سانتریفیوژ IR5s را تا دو ماه آینده خواهیم داشت. راه‌اندازی گازدهی زنجیره ۳۰ ماشین IR6 قرار بوده سال هشت و نیم انجام شود که الان زنجیره ده‌تایی آن را داریم که گاز می‌دهیم، زنجیره ۲۰ تایی را از دیروز شروع کردیم و عملا ۶۰ ماشین IR6 در حدود دو ماه آینده در حال کار و تحقیق و توسعه و افزایش ذخایر اورانیوم کشور خواهند بود.

این در حالی است که سخنگوی سازمان انرژی اتمی در 17 شهریور ماه در گفتگو با العالم اعلام کرد که تقریبا به پایان کار فنی در انرژی هسته ای رسیده ایم، کمالوندی دراینباره گفت: عملا ما در حوزه فنی به انتهای کار رسیده‌ایم به جز موضوع فردو و مسائل سوخت مصرف شده چیز دیگری باقی نمی‌ماند.

پس از اظهارات کمالوندی برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که پس از از اجرای مراحلی که ذکر آن رفت، امکان دارد ایران در گام چهارم وارد فاز فردو و مسائل سوخت مصرف شده شود.

کمالوندی همچنین در روز 14 مهرماه درباره اجرای گام چهارم به طرف های برجامی از پیش هشدار داده بود.

بااینحال سخنگوی وزارت خارجه نیز روز 5 شنبه نهم آبان ماه اعلام کرد: مسیر دیپلماسی باز است و باز هم بوده و یکسری اقدامات و تحرکاتی در این زمینه جریان دارد و اروپایی‌ها و به ویژه فرانسوی‌ها هنوز هم تلاش می‌کنند اقداماتی را در راستای اجرای تعهداتشان انجام دهند، اما همانگونه که موسوی نیز بر آن صحه گذاشته، تا این لحظه این تلاش‌ها به نتیجه ملموسی نرسیده است.

فصل الخطاب روحانی

به فاصله این مهلت شصت روزه سوم جهان دچار تحولات بسیاری شد. از ناامنی در خلیج فارس تا حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و میانجیگری های عبدالمهدی و عمران خان و سفرهای دیپلماتیک ظریف به کشورهای متعدد، مساله آرامکو نیز دستمایه ای شد برای خوشامد گویی تروئیکای اروپا به ورود رئیس جمهور به نیویورک برای شرکت در اجلاس سازمان ملل، سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان طی یک بیانیه مذبوحانه ایران را عامل حمله به تاسیسات نفتی عربستان اعلام کردند که به زعم خود انتقام اجرای گام سوم را گرفته باشند، ضمن اینکه در مقابل بدعهدی خود بهانه ای نیز تراشیده باشند!

اما مهمترین اتفاق به فاصله گام سوم تا گام چهارم،سخنرانی رئیس جمهور درهفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود.آنجایی که حسن روحانی خطاب به آمریکایی ها هشدار داد که اگر بیشتر می خواهید باید بیشتر بپردازید.

رئیس جمهور در نشست عمومی مجمع به آمریکا و طرف های برجامی گفت: رویکردِ دولتِ کنونی آمریکا نسبت به برجام، نه تنها نقضِ قطعنامه 2231 ، بلکه تجاوز به حاکمیت و استقلالِ سیاسی و اقتصادی کلیه کشورهای جهان است. 

ایران با وجود خروج آمریکا از برجام  تا یک سال، همچنان نسبت به اجرای تمامی تعهدات هسته‌ای خود وفق برجام، وفاداربوده است. ما به احترامِ قطعنامه شورایِ امنیت، به اروپا فرصت دادیم تا به تعهدات یازده‌گانه خود برای جبران خروجِ آمریکا عمل‌کند ولی متاسفانه فقط حرفهای زیبایی شنیدیم و  شاهد اقدام مؤثری نبودیم. اینک بر همگان ثابت شده‌است که آمریکا به تعهدات خود پشت می‌کند و اروپا از اجرای تعهداتش ناتوان است. ما حتی در اجرای بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، راهبردِ گام به گام را در پیش گرفتیم، و هنوز بر عهد خود به برجام، برجا مانده‌ایم، اما صبر ایران هم حدی دارد؛ وقتی آمریکا قطعنامه سازمان ملل متحد را حرمت نمی‌گذارد، وقتی اروپا ناتوانی خود را به نمایش می‌گذارد، تنها راه، تکیه بر عزت، غرور و اقتدار ملی است. 

ما را به مذاکره می‌خوانند؛ در حالی که خود از مذاکره گریزانند. ما با  همین دولت فعلی آمریکا بر سر میز ۵+۱، در گفتگو بودیم؛ اما آن‌ها بر عهدِ سلفِ خویش، خط بطلان کشیدند. 

من به نمایندگی از ملت و کشورم، اعلام می‌کنم که: پاسخ ما به مذاکره تحت تحریم، نه می‌باشد. دولت و ملت ایران، یک سال و نیم زیر شدیدترین تحریم‌ها، استقامت‌کرده‌است و هرگز با دشمنی که می‌خواهد با سلاح  فقر، فشار و تحریم ایران به تسلیم وادارد مذاکره نخواهد کرد. 

اگر پاسخ آری می‌خواهید همان طور که رهبر معظم انقلاب اعلام کرده‌اند، تنها راه برای گفتگو، بازگشت به تعهدات است.  اگر نسبت به اسم برجام حساسیت دارید، به رسمِ آن بازگردید و به چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، متعهد باشید. تحریم‌ها را متوقف کنید تا راه گفتگو باز شود. 

من به روشنی می‌گویم: اگر به حداقل‌ها قانع هستید، ما هم به حداقل‌ها بسنده می‌کنیم. برجام، حداقل بود؛ چه برای شما و چه برای ما. اما اگر بیشتر می‌خواهید، باید بیشتر بپردازید. اگر بر سر حرفِ خود هستید که فقط یک خواسته از ایران دارید و آن، عدم ساخت و بهرگیری از سلاح هسته‌ای است، این با نظارت آژانس و بالاتر از آن، فتوای رهبری ایران، حاصل است. فقط کافی است به جای نمایشِ مذاکره، به واقعیتِ مذاکره بازگردید. عکس یادگاری آخرین ایستگاهِ مذاکره است، نه اولین ایستگاه. 

ما در ایران، به رغم همه سنگ اندازی های دولت امریکا، به حرکت در مسیر رشد و سازندگی اقتصاد و جامعه ایران، ادامه داده ایم. اقتصاد ایران در سال 2017، بالاترین نرخ رشد اقتصادی در جهان را همراه با کاهش مستمر نرخ تورم، تجربه کرد و امروز هم، علی‌رغم التهابات ناشی از عوامل خارجی در یک سال و نیم گذشته، بار دیگر به مسیر رشد و ثبات بازگشته است. رشد تولید ناخالص داخلی ایران، بدون نفت، در ماه‌های اخیر، مجددا مثبت شده و تراز تجاری کشور، همچنان مثبت است. 

با اینحال رئیس جمهور پایان سخنرانی خود را با پیام صلح به کشورهای منطقه به اتمام رساند.

برجام بهانه است؛ هدف قطعنامه 2231 است

با توجه به اظهارات بریان هوک و تحریم های تازه علیه ایران، شواهد امر نشان می دهد که همانطور که مقامات کشورمان از قبل نیز گفته اند طرف های برجامی کار خاصی در این زمینه احتمالا در آینده نیز نتوانند صورت دهند.

آنطور که از رفتار و نوع برخورد طرف های برجامی خصوصا آمریکا بر می آید، ضمن اینکه آنها مقامات امریکا پیش تر نیز به آن اذعان کرده اند؛ هدف اصلی تنها قطعنامه 2231 و اجرای آن در سال 2023 است، به این معنی که  طبق این قطعنامه در سال 2023  ایران در مساله هسته ای و مبادلات تسلیحاتی دیگر محدودیتی نخواهد داشت.

آمریکا به همراه اسرائیل و سعودی همانطور که بریان هوک رسما اعلام کرد، تنها به دنبال لغو این قطعنامه در شورای امنیت هستند. اگر ایران رسما از برجام خارج شود مهر تاییدی بر لغو این قطعنامه زده است و هر آنچه در این سالها رشته کرده بوده اند پنبه خواهد شد. این قطعنامه در صورتی بی اعتبار می شود که ایران از برجام خارج شود. هدف آنها نیز همین است، فشار حداکثری تا خروج این از توافق اتمی و نیتجه نیز لغو قطعنامه 2231 به نفع آمریکا. بدین ترتیب دلیل اصلی سیاست گام به گامی تهران بر همین اصل است.

با اینحال همانطور که مقامات شورای عالی امنیت ملی، سازمان انرژی اتمی ، دولت و وزارت خارجه اعلام کرده اند گام چهارم فردا با شدت تر از گام های قبلی،  اجرایی خواهد شد و ممکن است مانند گام های اول، دوم و سوم، شاهد اتفاقات تازه در سطح بین الملل باشیم. باید منتظر ماند و دید که فردا سه شنبه 14 آبان ماه 1398 نظام جمهوری اسلامی ایران چه تصمیمی خواهد گرفت و گام چهارم تا چه اندازه است؟ در نهایت ایستگاه آخر کجاست و این گام ها تا کجا ادامه خواهد داشت؟ سوالاتی که آینده مشخص خواهد کرد که اروپا همچنان با استیصال مقابل آمریکا سر خم می کند یا با کماکان با بدعهدی برای خود 60 روز به 60 روز زمان می‌خرد!