برای کاهش آلودگی هوا چه راهکارهایی وجود دارد؟

 به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از تسنیم، هر ساله با نزدیک شدن به فصل سرما، مردم به ویژه در کلان شهرها با پدیده آلودگی هوا مواجه هستند. پدیده ای که تا کنون دولت و مجلس علی رغم وقوع سالیانه، برنامه قابل توجهی برای مقابله و کاهش آن پیاده سازی نکرده اند. همچنین به دلیل عدم شناخت صحیح از آلاینده ها، راهکارهای مسئولین ذی ربط نتوانسته است آلودگی هوا را کاهش دهد.

آلودگی هوا به معنی افزایش یکی از آلاینده های هوا به میزانی بیش از سقف استاندارد تعیین شده و قرارگیری در شرایط ناسالم است. بنابراین لازم است شناخت صحیحی از آلاینده های هوا صورت گیرد و مطابق با آن راهکارهای عملیاتی طراحی شود. طبق بررسی های انجام شده توسط سازمان کنترل کیفت هوای شهر تهران که در قالب گزارش سیاهه­ی انتشار به چاپ رسیده است. طی سال‌های اخیر، آلاینده اصلی شهر تهران که موجب قرارگیری وضعیت هوا در شرایط ناسالم شده است، ذرات معلق با قطر کمتر از 5/ 2 میکرون ( PM 2.5 ) بوده است. در آلودگی هوای اخیر نیز، مطابق نمودار ذیل از شش دسته آلاینده شهر تهران، تنها ذرات معلق از مرز سالم عبور کرده است. این ذرات اثرات سو قابل توجهی بر سلامت شهروندان می گذارند.

نمودار 1- نمودار اطلاعات کل ایستگاه های کشور. شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران

باعث تعجب است که با گذشت سالیان سال و درگیری طولانی مدت کلان شهرهای کشور با مسئله آلودگی هوا، تاکنون پژوهش های دقیقی در حوزه شناخت منابع آلایندگی از سوی دستگاه های مسئول صورت نگرفته و مشخص نیست که مسئولان راهکارهایی از جمله افزایش طرح زوج و فرد به درب منزل را بر اساس چه مطالعاتی به اجرا گذاشته اند. بر اساس مطالعات حداقلی و ناقص انجام شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران (این مطالعه آثار ثانویه منابع آلاینده را در نظر نگرفته است.)، مطابق نمودار ذیل، منبع 70 درصد از ذرات معلق تولیدی در شهر تهران وسایل نقلیه هستند که از این میان خودروهای سواری شخصی 1.4 درصد، تاکسی ها حدود 1 درصد، مینی بوس ها 4.2 درصد، موتور سیکلت ها 10.5 درصد، اتوبوس های عمومی شهری 12.6 درصد، اتوبوس های بخش خصوصی 18.2 درصد و خودروهای سنگین 22.4 درصد از ذرات معلق تولیدی توسط وسایل نقلیه را شامل می شوند که در موارد ذکر شده بالا عمده سهم شامل وسایل نقلیه فرسوده ذیل هر دسته بندی می شود.

علاوه بر این 30 درصد دیگر ذرات معلق توسط منابع ساکن تولید می شوند که صنایع 7 درصد، تبدیل انرژی19.6 درصد و خانگی و تجاری 2درصد از آن را تولید می نمایند. از همین رو هر تصمیم کوتاه مدت و بلند مدت برای بهبود آلودگی هوای شهر تهران، نیازمند مواجهه کارشناسی با منابع تولید آلایندگی خواهد بود.

سهم منابع مختلف در انتشار ذرات معلق شهر تهران (شرکت کنترل کیفیت هوای تهران)

بر اساس آمار های فوق، مشخص نیست که تصمیماتی از جمله افزایش محدوده طرح زوج و فرد امکان تاثیرگذاری جدی بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد؛ چرا که خودروهای سواری، تنها 1.4% از کل ذرات معلق کوچگتر از 2.5 میکرون را تولید می کنند (که عمده اجزای این بخش شامل خودروهای سواری فرسوده و کاربراتوری هستند.) و حتی تصمیم فوق می‌تواند منجر به افزایش آلودگی هوای شهر تهران گردد، چرا که افزایش محدوده طرح زوج و فرد به درب منازل به علت کاهش عدم تردد شهروندان با خودرو سواری، گرایش به حمل و نقل عمومی و از جمله اتوبوس ها را افزایش می دهد. افزایش تعداد مسافرین اتوبوس های شهری، موجب تردد بیشتر و افزایش زمان روشن ماندن موتور آن ها (بر اساس آمار ذکر شده اتوبوس های عمومی 9 برابر خودروهای شخصی تولید آلاینده Pm 2.5 می‌کند) و افزایش تولید آلایندگی شود.

بر این اساس، اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر راهکارهای پیشنهادی خود را در قالب 6 بند برای راهکارهای کوتاه مدت و فوری و 10 بند برای راهکارهای بلندمدت ارائه می کند:

اقدامات کوتاه مدت و فوری

1. لغو طرح زوج و فرد از درب منزل و بازگشت به حالت قبل
2. عدم گسترش محدوده طرح ترافیک به محدوده طرح آلودگی هوا
3. ممنوعیت تردد خودروهای سواری با سن بیش از 15 سال در محدوده طرح آلودگی هوا از ساعت 6.30 تا ساعت 18 طی 72 ساعت آینده
4. فروش نیم بهای مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک به خودروهای سواری با سن کمتر از 10 سال طی 48 ساعت آینده
5. ممنوعیت تردد اتوبوس های عمومی و خصوصی بدون فیلتر دوده و یا اتوبوس های با سن بیش از 15 سال در شهر طی 72 ساعت آینده

(اقدامات فوق به منظور کاهش تردد اتوبوس های آلاینده و جایگزینی آن با خودروهای با آلودگی بسیار کمتر پیشنهاد شده است)

6. ممنوعیت تردد خودروهای سنگین اعم از کامیونت، کامیون و تریلر بدون فیلتر دوده و یا با سن بیش از 10 سال طی یک هفته آینده

اقدامات میان مدت و بلند مدت

1. انجام مطاطعات دقیق به منظور شناسایی منابع آلاینده کلان شهرها
2. الزام و پایش دائمی نصب فیلتر دوده روی تمامی خودروهای سنگین و اتوبوس های حمل و نقل شهری طی یکسال آینده
3. افزایش تقاضا برای گواهی اسقاط خودروهای فرسوده: با توجه به آنکه وسایل نقلیه فرسوده اعم از سواری، سنگین و موتور سیکلت بخش قابل توجهی از ذرات معلق را تولید می کنند، لازم است تقاضا برای گواهی اسقاط این وسایل افزایش یابد تا ازین طریق اسقاط فرسوده ها تسریع یابد.
4. ممنوعیت تردد خودروهای سواری با سن بیش از 20 سال طی یک سال آینده (به صورت پلکانی): از ابتدای سال 99 ممنوعیت تردد این خودروها در محدود طرح ترافیک، از ابتدای مهر 99 ممنوعیت تردد در محدوده طرح کاهش آلودگی و از ابتدای سال 1400 ممنوعیت تردد در تمامی معابر شهری اعمال شود.
5. اصلاح و توسعه سازوکارهای اسقاط موتور سیکلت های فرسوده طی یک سال آینده: سازوکار فعلی اسقاط سیکلت ها دارای نظامی ناکارامد است چرا که اسقاط موتورسیکلت صرفا شامل عملیات ابطال اسناد رسمی و امحاء شماره پلاک و شاسی می باشد و پس از آن سیکلت های مذکور طی مزایده به فروش می رسند. این امر ناشی از انبارش موتورسیکلت هایی است که توسط پلیس متوقف شده و مالک برای ترخیص اقدامی نکرده است و سیکلت فوق به سن فرسودگی رسیده است. و موتورسیکلتی که برگ اوراق برای آن صادر می شود الزاما از چرخه مصرف خارج نشده است و در برخی نقاط این سیکلت ها پس از مزایده علاوه بر استفاده مجدد خرید و فروش نیز می شوند
6. توسعه هرچه سریع تر خطوط مترو و افزایش تعداد واگن ها به منظور ایجاد امکان استفاده شهروندان از این وسیله نقلیه پاک به جای اتوبوس های شهری
7. نوسازی ناوگان اتوبوس حمل و نقل عمومی درون شهری طی دو سال آینده: هم اکنون بیش از 3 هزار اتوبوس فرسوده درون ناوگان موجود است که سهم بسزایی در تولید ذرات معلق دارند و نیاز فوری به نوسازی آن است.
8. ممنوعیت تردد اتوبوس های با سن بیش از 10 سال و کامیون های با سن بیش از 15 سال در معابر شهری در تمامی ساعات شبانه روز طی دو سال آینده به صورت پلکانی
9. ممنوعیت تردد کامیون های با سن بیش از 15 سال در معابر شهری در تمامی ساعات شبانه روز طی دو سال آینده به صورت پلکانی
10. اصلاح سهمیه تخصیصی به تاکسی های عمومی و اینترنتی و اصلاح نرخ های کرایه متناسب با افزایش هزینه های ناشی از آن، به منظور توسعه ناوگان حمل و نقل سواری عمومی

با توجه به سابقه طولانی مسئله آلودگی هوا و مطرح بودن برخی راه حل ها از جمله فیلتر دوده و اسقاط خودروهای فرسوده لازم است که دستگاه های مرتبط در حوزه آلودگی هوا از جمله شهرداری، سازمان محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت و راهنمایی و رانندگی پاسخگوی عدم انجام مسولیت های خود طی سال های گذشته باشند.