مرگبار ترین ویروسها در کره زمین را بشناسید

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از گجت نیوز، درگیری انسان‌ها با ویروس‌ها، به بشر مدرن محدود نشده و از همان ابتدای خلقت وجود داشته است. به عبارتی حتی انسان‌های اولیه نیز با این موجودات میکروسکوپی مشکل داشتند! تفاوت انسان مدرن، توانایی برای تولید واکسن به منظور جلوگیری و تولید دارو به منظور درمان بیماری‌های ویروسی است. به همین دلیل از گسترش شدید یک ویروس بعد از ظهور آن جلوگیری شد. مرگبارترین ویروسها بعد از گرفتن جان بی‌شمار انسان، در نهایت مهار یا حداقل رام شدند. برخی دیگر همچون اچ آی وی، عامل بیماری ایدز، همچنان سرکش رفتار کرده و کشته می‌گیرند.

به عنوان نمونه‌‌ای از بیماری‌های ویروسی که با وجود شایع بودن در دوران قدیم، امروز کمتر فردی به آن مبتلا می‌شود باید به آبله مرغان اشاره کرد که تقریبا دنیای پزشکی آن را ریشه‌کن شده قلمداد می‌کند.

با وجود این موفقیت‌ها، تا دستیابی به برتری نسبت به ویروس‌ها راه زیادی داریم. طی چند ده سال اخیر، برخی از مرگبارترین ویروسها از حیوانات به انسان‌ها منتقل شده و بعد از دست به دست شدن توسط انسان‌ها، جان افراد زیادی را در سراسر دنیا گرفته‌اند.

به عنوان نمونه‌ای از مرگبارترین ویروسها طی دهه‌های اخیر باید به نوع جدیدی از ابولاویروس‌ها که بین سال‌های 2014 الی 2016 در برخی کشورهای آفریقایی ظهور کرد اشاره کنیم. ابولاویروس‌ها چیز جدیدی نبوده و قبلا نیز بعد از شیوع بین جوامع مختلف، مخصوصا کشورهای آفریقایی و فاقد سیستم بهداشتی مناسب، جان افراد زیادی را گرفته بودند،‌ اما جدیدترین عضو از این خانواده، به شدت وحشتناک ظاهر شد، به طوری که جان نزدیک به 90 درصد افراد مبتلا به آن را می‌گرفت! به همین دلیل کشنده‌ترین ابولاویروس لقب گرفت. اما آیا خطرناک‌تر از ابولا هم وجود دارد؟ پاسخ متاسفانه مثبت است.

ارزیابی مرگبارترین ویروسها

برخی از مرگبارترین ویروسها از نظر میزان کشندگی با ابولاویروس‌ها برابری کرده و برخی دیگر از آن‌ها نیز کشند‌ه‌تر ظاهر می‌شوند. از دو وجه می‌توان به این موضوع نگاه کرد. به عقیده برخی، هر چه احتمال مرگ در اثر ابتلا به یک بیماری ویروسی بیشتر باشد، باید آن را مرگبارتر دانست.

به عنوان نمونه باید به جدیدترین عضو کشف شده از ابولاویروس‌ها اشاره کرد که در صورت ورود به بدن، احتمال مرگ در اثر آن 90 درصد بود! به عقیده برخی دیگر، برای ارزیابی میزان مرگبار بودن یک بیماری ویروس باید تعداد افراد جان باخته در اثر ابتلا به آن را در نظر گرفت. با توجه به دیدگاه دوم، یکی از مرگبارترین ویروسهای دنیا کروناویروس نوظهور با نام SARS-CoV-2 محسوب می‌شود. این ویروس تاکنون جان 3 هزار نفر را گرفته و با توجه به پیشروی آن در تعداد بیشتری از کشورها، نمی‌توان آینده‌اش را پیش‌بینی کرد.

در ادامه، بر اساس احتمال بالای مرگ فرد در اثر ابتلا به یک بیماری ویروسی، بالا بودن تعداد افراد درگذشته در پی ابتلا به آن‌ یا با توجه به افزایش میزان تهدید ویروس‌ با توجه به جهش طی چند ده سال اخیر، به بررسی مرگبارترین ویروسها می‌پردازیم. بیشتر آن‌ها، یک خانواده از ویروس‌ها بوده و چند عضو دارند.

ویروس ماربورگ

ویروس ماربورگ در سال 1967 توسط دانشمندان کشف شد. بیماری ناشی از این بیماری، در تعدادی از کارکنان یک آزمایشگاه در کشور آلمان که با میمون‌های آلوده و قاچاق شده از کشور اوگاندا ارتباط داشتند، رویت شد. یکی از وجوه تشابه بین ماربورگ و ابولا، بروز تب خونریزی دهنده است، به طوری که در صورت ابتلا، دمای بدن یه شدت بالا رفته و قسمت‌های متعددی از بدن شروع به خونریزی می‌کنند. در نتیجه شوک زیادی به بدن وارد شدن و در اثر از کار افتادن تعدادی از اعضا، مرگ رخ می‌دهد.

در اولین سری ظهور ویروس ماربورگ نرخ مرگ و میر در اثر ابتلا به آن 25 درصد بود. در سال 1998 الی 2000، ماربورگ این مرتبه با نرخ مرگ و میر 80 درصد به جان تعدادی از مردم کشور کنگو افتاد. ویروس نام برده با همین میزان مرگ و میر، در سال 2005 جان تعداد زیادی از مردم کشور آنگولا را گرفت.

ویروس ابولا

یکی از مرگبارترین ویروسها که تاکنون عامل مرگ چند ده هزار انسان در قاره آفریقا بوده، ابولا محسوب می‌شود. اولین سری شیوع یکی از انواع ابولاویروس‌ها به سال 1976 برمی‌گردد. این ویروس به طور همزمان در دو کشور کنگو و سودان ظهور کرد و در هر دو تعداد زیادی قربانی گرفت.

ویروس ابولا با وجود داشتن نرخ مرگ و میر بسیار بالا، برخلاف کروناویروس نوظهور سخت‌تر از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. راه انتقال بیماری ناشی از ویروس ابولا ارتباط با خون یا دیگر مایعات بدن فرد بیمار یا ارتباط با بافت بدن انسان‌ها و حیوانات آلوده است.

بر اساس گفته‌های الک مالبرگر (Elke Muhlberger)، یک ویروس‌شناس در دانشگاه بوستون، نرخ مرگ و میر هر یک از ابولاویروس‌ها با دیگری متفاوت است. جدیدترین عضو این خانواده که بین سال‌های 2014 تا 2016 سر و کله‌اش پیدا شد، نرخ مرگ و میر 90 درصدی داشت! این در حالی است که یکی دیگر از انواع آن با نام Ebola Reston، در صورت ورود به بدن، حتی سبب بیمار شدن فرد نیز نخواهد شد! احتمال مرگ در اثر ابتلا به یک نوع ابولاویروس با نام Bundibugyo بین 50 الی 70 درصد است.

بر اساس گفته‌های سازمان بهداشت جهانی، در سال 2014 شاهد بدترین حالت شیوع یک ابولاویروس در تعدادی از کشورهای شرق آفریقا در طول تاریخ بودیم. حتی تصور نرخ 90 درصدی مرگ و میر در اثر یک ویروس ترسناک است! به عبارتی در سال 2014، یکی از بدترین اپیدمی‌های تاریخ به وقوع پیوست، چرا که بیماری به شدت کشنده بود.

دوره کمون بیماری (فاصله بین ورود ویروس به بدن تا بروز علائم) بین 2 الی 21 روز متغیر است. تب، سردرد، درد مفاصل و عضلات، ضعف، اسهال و استفراغ، دل درد و کاهش اشتها از جمله علائم اولیه ابتلا به یکی از مرگبارترین ویروسها است. با حاد شدن بیماری، کهیرهای پوستی مشاهده شده و خونریزی داخلی بروز می‌کند. در تعدادی از بیماران چشم‌ها به شدت قرمز می‌شوند.

ویروس رابیز (هاری)

در دهه 1920 واکسنی برای بیماری ناشی از ویروس رابیز تولید شد، به همین دلیل از آن زمان تاکنون، هاری در کشورهای توسعه یافته تقریبا ریشه‌کن شده است. با این حال در تعدادی از کشورهای آفریقا و همچنین هند، ویروس رابیز همچنان قربانی می‌گیرد. در سراسر دنیا، هر سال نزدیک به 60 هزار نفر جان خود را به خاطر ابتلا به هاری، در اثر گاز گرفته شدن توسط حیوانی آلوده، از دست می‌دهند.

به عقیده الک مالبرگر، ویروس رابیز مغز را نابود کرده و بیماری ناشی از آن بسیار وحشتناک است. خوشبختانه واکسن آن تولید شده و حتی آنتی بادی‌هایی نیز برای درمان افراد در صورت گاز گرفته شدن توسط سگ‌های بیمار موجود است، اما در کشورهای دارای سیستم بهداشتی بسیار ضعیف همچون بیشتر کشورهای آفریقایی، فرد در صورت عدم دریافت واکسن از قبل و نبود دارو بعد از ابتلا، به شکل بدی جانش را به خاطر ورود ویروس رابیز از دست می‌دهد.

برای بیماری‌هایی همچون ابولاویروس‌ها، کروناویروس‌ها و ماربورگ به عنوان تعدادی از مرگبارترین ویروسها داروی خاصی وجود نداشته و درمان، شامل کمک به بدن برای مبارزه با ویروس‌ها است. آن‌ها 100 درصد کشنده نیستند. حتی برای کشنده‌ترین ابولاویروس نیز تا 10 درصد احتمال زنده ماندن وجود دارد. برای ویروس رابیز واکسن و داروی قطعی موجود است، اما بدون آن‌ها، بدن هرگز قادر به مبارزه نبوده و احتمال مرگ 100 درصد خواهد بود.

بیماری ویروسی ناشی از ویروس رابیز را با نام «هاری» می‌شناسیم. رابیز سبب التهاب مغزی حاد شده و در همه موجودات خون‌گرم از جمله انسان، قادر به ایجاد بیماری است. بعد از گاز گرفته شدن توسط یک سگ یا هر حیوان مبتلا به هاری، ویروس از طریق بزاق دهانش به بدن انسان وارد شده و سپس تکثیر شروع می‌شود. همانطور که گفتیم، بدون در نظر گرفتن حقیقت وجود واکسن و دارو برای درمان هاری و تنها با تکیه بر قدرت سیستم دفاعی بدن، رابیز در صدر مرگبارترین ویروسها قرار می‌گیرد. مرگ در اثر آن قطعی است و در طول تاریخ تنها شش فرد از آن جان سالم به در برده‌اند!

ویروس اچ آی وی

در عصر حاضر، در صدر مرگبارترین ویروسها اچ آی وی، عامل بیماری ایدز، قرار می‌گیرد. به عقیده امش آدالجا (Amesh Adalja)، پزشکی در انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا، اچ آی وی را باید یکی از کشنده‌ترین موجودات کره زمین برای انسان‌ها دانست. از زمان کشف این ویروس در دهه 1980 برای نخستین مرتبه، نزدیک به 32 میلیون نفر در سراسر دنیا جان خود را به خاطر ایدز از دست داده‌اند. در نتیجه ایدز از نظر تعداد کشته، بدترین بیماری در طول تاریخ به شمار می‌رود. فراموش نکنید از زمان ظهور آن کمتر از 40 سال می‌گذرد.

به لطف استفاده از یک سری داروی ضد ویروس، افراد مبتلا به یکی از مرگبارترین ویروسها توانسته‌اند برای مدت زمان بیشتری زنده بمانند. با این حال ویروس اچ آی وی در کشورهای ضعیف از نظر سیستم اقتصادی و بهداشتی همچون کشورهای‌ آفریقایی، با سرعتی بالا در حال گسترش است. نزدیک به 95 درصد ابتلاها به ایدز در این دسته کشورها رخ می‌دهند. در قاره آفریقا، از بین هر 25 نفر، تست ایدز 1 نفر مثبت می‌شود.

ویروس اچ آی وی به صورت مستقیم انسان را نمی‌کشد، بلکه با از بین بردن سیستم دفاعی بدن، سبب می‌شود در برابر ساده‌ترین عفونت‌ها و ویروس‌ها ضعیف مانده و با یک بیماری ساده، جانش را از دست بدهد. این ویروس بعد از فعال شدن و خروج از حالت نهفتگی، روزانه میلیاردها سلول دفاعی CD4+ T بدن را از بین می‌برد. این کار تا زمانی که بدن دیگر قادر به تولید سلول CD4+ T یا مبارزه با سایر بیماری‌های ویروسی و عفونت‌ها نباشد، ادامه پیدا می‌کند.

از بین بردن ارتش دفاعی بدن به شکل‌های مختلفی صورت می‌گیرد. یکی از آن‌ها، از بین بردن مستقیم سلول‌های CD4+ T است. اچ آی وی سلو‌ل‌ها را به سرقت برده و بعد از نابود کردن آن‌ها، از منابعشان برای تکثیر خود استفاده می‌کند. ویروس جدید بعد از پاره کردن غشای سلول، شکوفه کرده و بیرون می‌آید تا خود را همانند ویروس اچ آی وی خالقش تکثیر کند. روش دیگر از بین رفتن سلول‌های دفاعی بدن توسط اچ آی وی، مصرف پیوسته منابع آن‌ها است.

ویروس اسمال پاکس (آبله مرغان)

در سال 1980، مجمع جهانی بهداشت اعلام کرد دنیا از ویروس اسمال پاکس، عامل بیماری آبله، رها شده است. پیش از آن، انسان‌ها برای هزاران سال با بیماری یاد شده درگیر بودند. ممکن است شما نیز آبله را تجربه کرده و بعد از مدتی خارش بد، از آن عبور کرده باشید، اما در دوران قدیم، از بین هر سه فرد مبتلا به این بیماری که عامل آن یکی از مرگبارترین ویروسها است، یک نفر جان خود را از دست می‌داد. دو نفر دیگر با وجود ادامه حیات، تا ابد یک سری یادگاری برایشان به جان می‌ماند. این یادگاری شامل زخم‌هایی عمیق و دائمی بوده و در برخی مواقع بیمار را برای همیشه نابینا می‌کنند.

خارج از قاره اروپا، نرخ مرگ و میر در اثر این بیماری بسیار بالا بود. آبله در عصر معاصر (پیش از ریشه‌کن شدن) در کشورهای اروپایی شیوع پیدا کرد و سپس به سایر کشورها انتقال یافت. بر اساس گفته‌های تاریخ‌شناسان، نزدیک به 90 درصد اهالی محلی قاره آمریکا در عهدی تقریبا دور جان خود را به خاطر آبله از دست دادند! ویروس اسمال پاکس توسط تعدادی از مکتشفان اروپایی به این قاره برده شد.

فقط در قرن بیستم (1900 تا 2000)، بیماری آبله جان 300 میلیون انسان را گرفت! در نتیجه طبیعی است عامل آن را جزو مرگبارترین ویروسها بشناسیم. مشکل فقط مرگ بی‌شمار انسان نیست. تعداد زیادی از افراد نجات یافته از آبله بینایی خود را از دست داده یا در گذر زمان، زخم‌های فراوانی روی بدنشان امان آن‌ها را می‌برد.

سردرد، خارش سطحی، حالت تهوع، تب و درد شکم از جمله علائم این بیماری است. آبله بیشتر در کودکان متداول است. افراد بزرگسال در صورت ابتلا، علائمی شبیه به آنفلوآنزا نیز بروز می‌دهند. ویروس از طریق قطره‌های ریز در هوا یا تماس با ضایعات پوستی فرد بیمار به شخصی دیگر انتقال پیدا می‌کند. اسمال پاکس علاوه بر قرارگیری در زمره مرگبارترین ویروسها، جزو ویروس‌های با قابلیت شیوع سریع و واگیرداری بالا نیز شناخته می‌شود.

ویروس هانتا

سندرم ریوی هانتاویروس برای نخستین مرتبه در سال 1993 سر و صدای زیادی در آمریکا به پا کرد. در پی این اتفاق، یک زوج جوان بعد از دست و پنجه نرم کردن با مشکلات حاد ریوی جانشان را از دست دادند. چند ماه بعد، مقامات بهداشتی آمریکا یک موش گوزن ساکن خانه این زوج را ایزوله کردند. طی این چند ماه، هانتاویروس 600 نفر را آلوده کرده بود. نزدیک به 36 درصد آن‌ها به مرگ منتهی شد.

دلیل پایین بودن میزان شیوع بیماری، عدم انتقال آن از فردی به یک فرد دیگر بود. یک انسان در صورت تماس پیدا کردن با مدفوع موش‌های آلوده به ویروس هانتا آن را به بدن خود وارد می‌کند. پیش از آن و در دهه 1950، نوع دیگری از یک هانتاویروس در جریان جنگ کره افراد زیادی را زمین‌گیر کرد. نزدیک به 3 هزار سرباز در طول جنگ کره به سندرم ریوی هانتاویروس دچار شد و 12 درصد آن‌ها جانشان را از دست داد.

هانتاویروسی که در آمریکا سر و کله‌اش پیدا شد، نرخ مرگ و میر بیشتری داشت. تب خون‌ریزی‌دهنده یکی از دلایل مرگ بر اثر تکثیر بیش از حد این ویروس در بدن انسان‌ها محسوب می‌شود. نکته اینجاست که جوندگانی همچون موش‌ها، با وجود حمل هانتاویروس بیمار نشده و نمی‌میرند، اما این ویروس در انسان‌ بیماری حاد ریوی ایجاد کرده و بسیار خطرناک است.

در اولین روزهای ورود یکی از مرگبارترین ویروسها به بدن، علائمی شبیه به آنفلوآنزای شدید مثل تب و لرز، سردرد و درد عضلانی، اسهال و استفراغ و درد شکم بروز می‌کنند. بعد از آن ریه‌ها دچار مشکل شده و در نتیجه بیمار علائمی همچون تنگی نفس و سرفه همراه با ترشحات بروز می‌دهد. جمع شدن مایه در ریه‌ها، همان اتفاقی که برای 5 درصد مبتلا به حالت حاد کروناویروس 2020 رخ می‌دهد، دلیل اصلی وخیم شدن وضعیت بیمار است.

آنفلوآنزا

با در نظر گرفتن تعداد افراد کشته شده در پی ابتلا به آنفلوآنزا در هر سال، عامل آن باید یکی از مرگبارترین ویروسها شناخته شود. همان بیماری که آن را متداول و ساده قلمداد می‌کنید، در فصول سرد هر سال به طور متوسط جان 500 هزار نفر را در سراسر دنیا می‌گیرد!

نزدیک به دویست ویروس‌ عامل سرماخوردگی و آنفلوآنزا وجود دارد. هر چند دهه، نسخه‌ای جدید یا قدیمی اما سر از خاک بیرون آورده ظهور کرده و بیماری‌های شدیدتری ایجاد می‌کنند. آن‌ها به سرعت شیوع پیدا کرده و اغلب نرخ مرگ و میر بالاتری دارند. به عنوان نمونه باید به آنفلوآنزای مرغی و مخصوصا خوکی اشاره کرد که پاندمیک شدن آن‌ها، سبب شد سازمان بهداشت جهانی اعلام وضعیت اضطراری کند.

مرگبارترین آنفلوآنزا در طول تاریخ آنفلوآنزای اسپانیایی شناخته می‌شود. این بیماری در بحبوحه آخرین سال‌های جنگ جهانی اول (سال 1918) ظهور کرد و نزدیک به 40 درصد جمعیت کره زمین به آن مبتلا شد. این بیماری ویروسی جان 50 میلیون انسان را گرفت!

بر اساس گفته‌های الک مالبرگر ویروس‌شناس دانشگاه بوستون، احتمال شیوع یک بیماری شبیه به آنفلوآنزای اسپانیایی باز هم وجود دارد. به عقیده این متخصص، در صورتی که ورژنی جدید و جهش یافته از ویروس‌های عامل آنفلوآنزا به انسان راه پیدا کند، خیلی سریع بین جوامع مختلف شیوع پیدا کرده و به خاطر ایجاد بیماری‌های شدید در افراد مبتلا، برای همه ساکنان کره زمین و همه کشورها دردسرهایی بزرگ ایجاد می‌کند.

برخلاف کروناویروس جدید، آنفلوآنزا در کودکان بیماری شدیدتری ایجاد کرده و در برخی مواقع سبب مرگ آن‌ها می‌شود. یک مطالعه نشان داد نزدیک به نیمی از کودکانی که بین سال‌های 2010 و 2011 جانشان را در اثر ابتلا به این بیماری از دست دادند، واکسن دریافت نکرده بودند. البته با توجه به وجود بی‌شمار ویروس عامل این بیماری، برخی افراد عقیده‌ای به واکسن آنفلوآنزا ندارند، اما برای نسخه‌هایی شدیدتر و کشنده‌تر مثل آنفلوآنزای خوکی و مرغی هرگز نباید دریافت واکسن را پشت گوش انداخت.

ویروس دنگی (تب استخوان‌شکن)

تب دنگی برای اولین مرتبه در دهه 1950 در کشورهای فیلیپین و تایلند ظهور کرد. از آن زمان ویروس تنگی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سراسر دنیا شیوع پیدا کرده است. متاسفانه در برخی مناطق بومی این بیماری همه‌گیر شده و کشته‌های زیادی بر جای می‌گذارد. یکی از نکات وحشتناک درباره تب دنگی، منتقل شدن آن توسط پشه است، به همین دلیل با گرم‌تر شدن هوا، احتمال شیوع بیماری در نقاط جدیدی از دنیا افزایش پیدا می‌کند.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، هر سال بین 50 الی 100 میلیون نفر به تب دنگی مبتلا می‌شوند. اگرچه نرخ مرگ و میر این بیماری در مقایسه با برخی بیماری‌های ویروسی دیگر پایین‌تر بوده و 2.5 درصد است، اما با در نظر گرفتن تعداد بسیار زیاد افراد مبتلا به آن همچنان جان افراد بی‌شماری را می‌گیرد. طبق آمار 100 میلیونی مبتلایان در هر سال، 2.5 میلیون نفر در هر سال جانشان را به خاطر تب دنگی از دست می‌دهند.

در حالت حاد بیماری، علائمی شبیه به آن چه ابولاویروس‌ها سبب می‌شوند در بدن بروز می‌کنند. یکی از آن‌ها تب‌ خون‌ریزی‌دهنده است. یک پنجم افراد دارای حالت حاد بیماری تب دنگی از بین خواهند رفت. به عقیده الک مالبرگر ویروس‌شناس دانشگاه بوستون، ویروس دنگی تهدیدی جدی برای بشر است.

تب دنگی که آن را به نام تب استخوان‌شکن نیز می‌شناسند، از طریق پشه آئدس انتقال پیدا می‌کند. پشه نام برده به اسم ببر آسیایی نیز شناخته می‌شود. دلیل استخوان‌شکن خطاب کردن تب دنگی، حالتی است که برخی بیماران تجربه می‌کنند. درد شدید عضلانی بعد از ورود ویروس به بدن، حسی شبیه به شکستن استخوان‌ها به فرد القا می‌کند.

در سال 2019، سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا یک نسخه از واکسن این بیماری را تایید کرد. این واکسن مخصوص کودکان دارای سن 9 الی 16 سال با تجربه یک مرتبه ابتلا به بیماری و سپس بهبود یافتن از آن است. واکسن فقط برای کودکانی که تب دنگی در منطقه زندگی آن‌ها به شدت شیوع پیدا است تجویز می‌شود.

در برخی کشورها، نسخه‌های دیگری از واکسن مخصوص رده سنی بین 9 الی 45 سال تولید شده، اما همچنان شرط استفاده از آن، یک مرتبه ابتلا به بیماری و سپس رهایی یافتن از آن است. تزریق واکسن به افرادی که پیشتر به تب دنگی مبتلا نشده‌اند، ریسک ابتلا به حالت حاد بیماری را به شدت بالا می‌برد.

ویروس روتا

دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر روتاویروس وجود دارد. این ویروس، عامل ایجاد اسهال شدید در نوزادان و کودکان کم سن و سال است. در کشورهای پیشرفته، تعداد کمی از کودکان توسط روتاویروس جانشان را از دست می‌دهند، اما در کشورهای در حال توسعه بیماری ناشی از ویروس یاد شده هنوز عامل قتل و عام کودکان زیادی است.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال 2008، در سراسر دنیا، نزدیک به 453 هزار کودک زیر 5 سال توسط ویروس روتا به کام مرگ کشیده شدند. در کشورهای با توانایی توزیع واکسن در ابعاد وسیع برای پوشش دادن همه کودکان، نرخ مرگ در اثر اسهال شدید به شدت کاهش پیدا کرده است. نوعی از روتاویروس‌ها در بزرگسالان نیز سبب اسهال می‌شوند، اما شدت بیماری به اندازه‌ای نیست که آن‌ها را از پا در بیاورد.

SARS-CoV

از بین هفت کروناویروس شناخته شده تا امروز، سه مورد از آن‌ها جزو مرگبارترین ویروسها شناخته می‌شوند. ویروس یاد شده عامل بیماری سارس بوده و سندرم حاد تنفسی را در بدن مبتلا سبب می‌شود. این ویروس نخستین مرتبه در سال 2002 در بخشی از کشور چین ظهور پیدا کرد. ریشه ویروس SARS-CoV خفاش‌ها معرفی شده‌اند، به این معنی که بیماری ناشی از آن بین انسان‌ها و حیوانات مشترک است.

مشکل اینجاست که ابتلا به سارس لزوما در گرو ارتباط با یک عامل حیوانی آلوده نیست. انسان مبتلا به سارس می‌تواند آن را به انسانی دیگر منتقل کند. این بیماری به 26 کشور دنیا سرایت کرد و نزدیک به 8 هزار نفر در سراسر دنیا به آن دچار شدند. از این بین، حدود 10 درصد جانشان را از دست دادند. در نتیجه نرخ مرگ و میر سارس را باید 10 درصد برآورد کرد.

تب و بدن درد از جمله علائم بیماری سارس هستند. ذات‌الریه در تعداد قابل توجهی از مبتلایان بروز می‌کند. در این حالت، ریه‌ها متورم شده و تنگی نفس رخ می‌دهد. بعد از فروکش کردن بیماری در سال 2003، یک سال بعد از ظهور آن، مجددا فردی مبتلا به آن گزارش نشد. به همین دلیل دنیای پزشکی دیگر به سراغ تولید واکسن این بیماری نرفت.

SARS-CoV-2

به خاطر شباهت ژنتیکی بالای کروناویروس جدید با ویروس عامل بیماری سارس، به شکل SARS-CoV-2 نام‌گذاری شد. نام بیماری حاصل از آن کووید 19 بوده و اکنون کل دنیا را درگیر کرده است. به صورت رسمی، در آخرین روز سال 2019 (دو ماه و هفت روز پیش) دولت چین ظهور یک بیماری تنفسی با یک عامل ویروسی ناشناخته را اعلام کرد.

با توجه به شباهت ژنتیکی 80 درصدی کروناویروس SARS-CoV-2 با SARS-CoV، ریشه آن نیز خفاش‌ها خطاب می‌شوند، هر چند این موضوع هنوز اثبات نشده و نیاز به تحقیق بیشتری وجود دارد. تا روز نگارش مطلب، نزدیک به 102 هزار نفر در سراسر دنیا به کووید 19 مبتلا شده و 3500 نفر جانشان را از دست داده‌اند. ویروس همچنان سرکش به قتل و عام ادامه داده و زمان فروکش کردن آن مشخص نیست. متاسفانه بعد از چین، کره جنوبی، ایران و ایتالیا تنها کشورهایی هستند که به شدت با ویروس کرونای نوظهور درگیر شده‌اند.

ابتدا نرخ مرگ و میر آن بین 2 تا 3 درصد اعلام شد، اما سازمان بهداشت جهانی چند روز پیش نرخ مرگ و میر کووید 19 را به 3.4 درصد افزایش داد. افراد پیر و دارای بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت، مشکلات قلبی – عروقی و همچنین ریوی، بیشتر در معرض خطر ابتلا و مرگ قرار دارند. البته این موضوع به معنی مصونیت کامل افراد جوان و کاملا سالم نیست، چرا که تا امروز شاهد مرگ افرادی از این گروه حتی در ایران بوده‌ایم.

متداول‌ترین نشانه‌های بیماری تب، سرفه‌های خشک و تنگی نفس به شمار می‌روند. تنگی نفس فقط در 14 درصد رخ می‌دهد. 5 درصد از مبتلایان توانایی‌شان برای تنفس را به طور کامل از دست داده و نیازمند دریافت مستقیم اکسیژن هستند. در مطلب «کرونا چگونه باعث مرگ می‌شود؟» رفتار ویروس بعد از ورود به بدن را تشریح کردیم.

MERS-CoV

کشنده‌ترین عضو از کروناویرس‌ها MERS-CoV نام دارد. این ویروس برای اولیه مرتبه در سال 2012 در کشور عربستان و سه سال بعد در کشور کره جنوبی ظهور کرد. ریشه ویروس عامل بیماری مرس نیز به خفاش‌ها برمی‌گردد. در عربستان، ویروس ابتدا به شترها انتقال پیدا کرد و سپس بین انسان‌ها شایع شد. همانند دو کروناویروس مرگبار دیگر، تب، سرفه خشک و تنگی نفس از جمله علائم آن محسوب می‌شوند.

احتمال گرفتن ذات‌الریه در اثر ابتلا به مرس بسیار بیشتر از سارس و کووید 19 است. داشتن نرخ و مرگ و میر 34 درصدی آن را بسیار کشنده‌تر از دو بیماری دیگر از خانواده کروناویروس‌ها می‌کند. برای این بیماری نیز هیچ واکسنی در دسترس نیست.