ادامه‌ی بی‌ثباتی در افغانستان؛ توافق طالبان با آمریکا شکست خورد

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، در پی حمله تروریستی به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ زمان زیادی طول نکشید تا مشخص شود که مسئولیت این اقدام با  سازمان تروریستی القاعده بوده است. آمریکا اعتقاد داشت که اسامه بن لادن مغز متفکر این سازمان را گروه تندروی طالبان حاکم بر افغانستان پناه داده است. از این رو ظرف چند هفته ائتلاف تحت رهبری آمریکا افغانستان را اشغال کرد و این مناقشه از آن زمان تا کنون دوام یافته است. در ۱۹ سال گذشته این مناقشه منجر به کشته شدن بیش از ۴ هزارنیروی نظامی آمریکا و پرسنل غیرنظامی شده است. در حال حاضر حدود ۱۲ هزار نیروی آمریکا در آن کشور مستقر هستند.

گروه طالبان در پی اشغال ۱۰ ساله افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی ظهور کرد. شوروی از سال ۱۹۷۹ با هدف حفظ افغانستان در مدار نفوذ خود این کشور را اشغال کرده بود اما یک دهه فشار بین المللی و جنگ چریکی توسط  جنگجویان موسوم به مجاهدین در این کشور برای وادار کردن شوروی به خروج از افغانستان کافی بود. نیروهای شوروی در نهایت در فوریه ۱۹۸۹ خاک افغانستان را ترک کردند و دولت این کشور را برای مبارزه با شورشیان تنها گذاشتند.

حدود یک سال بعد یک گروه اسلامی سنی تندرو به نام طالبان شروع به ظهور کرد. آنها از مناطق جنوب غربی افغانستان به سرعت نفوذ خود را گسترش دادند و در سپتامبر ۱۹۹۵ استان هرات هم مرز با ایران را تصرف کردند. دقیقا یک سال بعد شهر کابل پایتخت افغانستان را نیز تصرف کردند و دولت برهان الدین ربانی رئیس جمهور سابق و یکی از بنیانگذاران مجاهدین را سرنگون کردند. طالبان تا سال ۱۹۹۸ تقریبا ۹۰ درصد افغانستان را زیر کنترل خود داشتند.

افغانها در ابتدا با خستگی از زیاده روی های مجاهدین از طالبان استقبال کردند زیرا این گروه با فساد و بی قانونی مبارزه می کرد و امنیت مناطق تحت کنترل را تامین می کرد. اما این گروه همچنین مجازاتهایی همچون اعدام در ملاء عام را اجرا می کرد و برخی قوانین سختگیرانه دینی را به شدت اجرا می کرد. این گروه در سال ۲۰۰۱ با بی اعتنایی به خشم بین المللی مجسمه بودا در مرکز افغانستان را ویران کرد.

دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۷ وعده داد که به مناقشه در افغانستان پایان خواهد داد و نیروهای آمریکایی را به خانه باز خواهد گرداند. تقریبا دو سال کشید تا پس از مذاکرات پشت پرده ، طالبان در دسامبر ۲۰۱۸ اعلام کرد که در قطر با مذاکره کنندگان آمریکایی دیدار خواهند کرد.

روز ۲۵ فوریه ۲۰۱۹ مذاکرات صلح آغاز شد و توافقی درخصوص پیش نویس پیمان صلح در بر دارنده خروج نیروهای آمریکایی و بین المللی از افغانستان و تعهد طالبان برای جلوگیری از فعالیت سایر گروههای جهادی در افغانستان به دست آمد.

اما بزودی کار به بن بست کشید و یکی از موانع ، خودداری طالبان از مذاکره با دولت افغانستان بود . ۹ دور مذاکرات آمریکا – طالبان در پی آن انجام شد و سرانجام در سپتامبر ۲۰۱۹ جزئیات توافقی که مدتها مورد انتظار بود مشخص شد. طالبان تضمین خواهد کرد که افغانستان بار دیگر مورد استفاده گروههای مبارز برای حمله به آمریکا و متحدانش قرار نخواهد گرفت. ما به ازای این تعهد ، خروج فوری ۵ هزار و ۴۰۰ نیروی آمریکایی بود. خروج نیروهای باقیمانده منوط به آتش بس و آغاز مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و طالبان خواهد بود.

با وجود ملاحظات رسانه ها و چهره های دولتی افغانستان ، این توافق مورد استقبال ترامپ قرار گرفت. وی گفت: من واقعا اعتقاد دارم طالبان می خواهد کاری انجام دهد که نشان دهد که ما وقت را تلف نکرده ایم. اگر اتفاقات بدی روی دهد ما با نیرویی بازخواهیم گشت که کسی تاکنون مانند آن را ندیده باشد.

بزودی مشخص شد که این توافق بدون عیب و نقص نیست. دو مساله بطور مشخص مطرح شد: خودداری دولت افغانستان از آزادی ۵ هزار زندانی طالبان پیش از تائید رسمی توافق و پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری جنجالی ۲۰۱۹ افغانستان بطوری که دو مراسم سوگند ریاست جمهوری توسط اشرف غنی پیروز انتخابات و عبدالله عبدالله رقیب اصلی او برگزار شد. عبدالله و حامیانش نتیجه نهایی اعلام شده توسط کمیسیون مستقل انتخابات را نپذیرفته اند و بن بست سیاسی ادامه دارد.

با به مخاطره افتادن توافق صلحی که به دشواری به دست آمده و نتیجه سالها تلاشهای دیپلماتیک ، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روز ۲۳ مارس برای تلاش به منظور پیشبرد کار به افغانستان سفر کرد. او شکست خورد. غنی و عبدالله با سرسختی از هرگونه سازش خودداری کردند. پمپئو در حالی که کابل را با دست خالی ترک کرد گفت که آمریکا از هر دو آنها و "معنای رفتار آنها برای افغانستان و منافع مشترک ما" ناامید شده است.

پمپئو گفت که ناکامی در رسیدن به حل و فصلی سیاسی به روابط آمریکا – افغانستان لطمه زده و متاسفانه بی احترامی به کسانی است که جان و مال خود را در نبرد برای ساختن آینده ای جدیدی برای این کشور فدا کرده اند. در نتیجه او تنها اقدام موثری که برایش باقی مانده بود را مورد استفاده قرار داد. او گفت که واشنگتن فورا یک میلیارد دلار از کمکها را کاهش می دهد و یک میلیارد دیگر را نیز در سال ۲۰۲۱ کاهش خواهد داد.

آشکار است که پمپئو امیدوار است که هنوز بتواند توافق با طالبان را نجات دهد .او به خبرنگاران گفت امیدوار است که مجبور به کاهش کمکها نباشد. او در مسیر بازگشت در کشور قطر توقف کرد تا با مذاکره کنندگان طالبان دیدار کند. او بعدا اعلام کرد که اطمینان دارد که طالبان به سهم خود از توافق عمل خواهد کرد. یک سخنگوی طالبان گفت که پمپئو به آنها اطمینان داده است که خروج نیروهای آمریکایی مطابق با برنامه زمانی اعلام شده ادامه خواهد یافت.

به هر حال این مساله یعنی خروج نیروهای آمریکایی از ابتدا هدف ترامپ بوده و فوریت آن با نزدیک شدن به انتخابات آمریکا افزایش یافته است. در تحلیل نهایی ، ممکن است اصلا توافقی در کار نباشد و فقط شاهد خروج نیروهای آمریکایی باشیم و افغانستان نیز با مناقشه های سیاسی و نظامی داخلی همانند دهه های گذشته به حال خود رها شود.