روزهای سخت ترامپ برزیل!

سرخیو مورو، وزیر دادگستری برزیل که به چهره قدرتمند ضدفساد در این کشور تبدیل شده بود، پس از اخراج رئیس پلیس ملی، از سمت خود استعفا کرد و برزیل را در بحبوحه بیماری ویروس کرونا، با افزایش تنش‌های سیاسی روبه‌رو کرده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، سرخیو مورو، وزیر دادگستری برزیل، که قاضی سابق فدرالی این کشور بود و بعدها به چهره ضدفساد تبدیل شد، روز جمعه پس از استعفایش، رئیس‌جمهوری برزیل را به منظور کسب مقاصد سیاسی، متهم به دخالت در امور پلیس فدرال کرد. مورو اخراج مائوروسیو والیخو توسط ژائر بولسونارو را مداخله سیاسی توجیه‌ناپذیر در مبارزه با فساد خواند. او در مقام وزیر دادگستری یکی از محبوب‌ترین چهره‌های کابینه ژائر بولسونارو بود و با توجه به نقشش در کنار زدن رهبران رئیس‌جمهور سابق و متحدانش به‌طور خاص در میان هواداران بولسونارو محبوبیت زیادی داشت. استعفای سرخیو مورو تازه‌ترین مورد از سلسله رویدادهایی است که سیاست برزیل را به تنش فزاینده کشانده است. حالا استعفای مورو به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران برزیل منتقدان رئیس‌جمهوری برزیل از تمامی طیف‌های سیاسی را به واکنش منفی واداشته و از نظر آنها بولسونارو متهم به تضعیف یکی از مهم‌ترین پایه‌های دموکراسی، یعنی عدالت است.

مورو در سخنان استعفای خود، سخنرانی فوق‌العاده‌ای داشت و گفت که وی نتوانست رئیس‌جمهوری را از اخراج رئیس پلیس ملی برزیل منصرف کند. بعد از این ماجرا نیز، آگوستوس آراس، دادستان کل برزیل روز جمعه از دیوان عالی این کشور خواست تا تحقیقاتش را درخصوص کناره‌گیری وزیر دادگستری آغاز کند. کناره‌گیری مورو از سمت خود به بی‌ثباتی بیشتر در برزیل انجامیده است؛ جایی که گسترش سریع بیماری ویروس کرونا، خدمات درمانی بیمارستان‌های این کشور را تحت‌الشعاع قرار داده و به لرزش پایه‌های سیاست در سرزمین قهوه انجامیده است.

بولسونارو که شیوع این بیماری را همچون همتای آمریکایی‌اش دست کم گرفته بود، هفته گذشته وزیر بهداشت را به دلیل اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه به منظور پیشگیری از بیماری کووید-۱۹ اخراج کرد. رئیس‌جمهوری برزیل یکی از منتقدان قرنطینه‌سازی و تعطیلی کسب و کارها به منظور جلوگیری از شیوع بیماری پاندمی است. اینک اما تنها اندکی پس از استعفای سرخیو مورو عده‌ای از شهروندان برزیلی در شهرهای مختلف با کوبیدن روی قابلمه‌ها از پنجره خانه‌هایشان شعار دادند: «بولسونارو برو! بولسونارو برو!»

در پی این تحولات ارزش واحد پولی برزیل هم در مقابل ارزهای خارجی به‌طور بی‌سابقه سقوط کرد و شاخص بازار سهام ۹ درصد پایین آمد.

نطق آتشین

وزیر دادگستری برزیل استعفای خود را در یک نطق تلویزیونی ۴۰ دقیقه‌ای که برخی آن را آتشین‌ خوانده‌اند، اعلام کرد. مورو ادعا کرد که ژائر بولسونارو از او خواسته با یک رئیس پلیس مورد اعتماد تماس بگیرد تا وی بتواند به گزارش‌های اطلاعاتی داخلی پلیس دسترسی مستقیم پیدا کند. در این شرایط روز پنج‌شنبه خبر اخراج مائوروسیو والیخو، رئیس پلیس فدرال برزیل اعلام شد. سرخیو مورو، ژائر بولسونارو را متهم کرد که به دلایل شخصی و سیاسی رئیس پلیس را اخراج کرده است. دلیل این اخراج مشخص نیست اما یکی از روزنامه‌های تاثیرگذار برزیل می‌گوید والیخو در پرونده‌ای راجع به پخش اخبار جعلی، در پی تحقیقات از پسر بولسونارو بوده است. پیش‌تر هم تمایل بولسونارو به تغییر رئیس پلیس در ریودوژانیرو باعث اختلاف میان او و سرخیو مورو شده بود. به جز اخراج رئیس پلیس، برزیل در هفته‌های اخیر به واسطه واکنش ژائر بولسونارو به بحران کرونا صحنه تنش سیاسی فزاینده بوده و وی مورد انتقادهای زیادی قرار گرفته است. وزیر بهداشت برزیل، که محبوبیت زیادی داشت، به‌طور عمومی از سیاست رئیس‌جمهور در این باره انتقاد کرد و با تصمیم رئیس‌جمهور برکنار شد.

برخی می‌گویند رئیس‌جمهوری برزیل با اخراج و کناره‌گیری دو تن از محبوب‌ترین سیاستمداران برزیلی دچار بحران محبوبیت خواهد شد. مورو استاد حقوق و قاضی فدرال در یکی از شهرهای برزیل بود. او در یک پرونده عمده درباره بانکی دولتی نقش عمده ایفا کرد و در آن پرونده نزدیک ۲۰۰ نفر به اتهام پولشویی و فرار مالیاتی بازداشت شدند. این، سابقه مثبتی برای سرخیو مورو شد تا بیشتر در تحقیق درباره فساد و رسوایی‌های سیاسی حضور یابد. در سال ۲۰۱۴ او یکی از قاضی‌های اصلی عملیات وسیع مشهور به «کارواش» بود که به پرونده فساد مالی در شرکت نفتی بزرگ دولت برزیل، پتروبراس برمی‌گشت. در این پرونده بسیاری از مقام‌های سیاسی با اتهام رشوه روبه‌رو بودند. لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور سابق و رهبر چپ‌گرای برزیل هم در جریان رسیدگی به این پرونده متهم شد که از یک شرکت مهندسی آپارتمانی ساحلی رشوه گرفته است. او این اتهام را برآمده از انگیزه‌های سیاسی و محاکمه خود را نمایشی می‌دانست. دیلما روسف، رئیس‌جمهور وقت اما در جنجال سیاسی با استیضاح برکنار شد و لولا هم سرانجام به زندان افتاد. این در حالی بود که او در آن مقطع در عموم نظرسنجی‌ها با فاصله برنده انتخابات ریاست جمهوری به نظر می‌رسید. اما با حذف لولا از صحنه، ژائر بولسونارو در انتخابات پیروز شد و سرخیو مورو را به وزارت دادگستری انتخاب کرد. بسیاری در برزیل، پیروزی بولسونارو را مدیون اقدامات سرخیو مورو می‌دانستند که توانست با اقدامات ضد فسادش لولای محبوب و روسف را زمین‌گیر کند. این در حالی است که یکی از شعارهای انتخاباتی اصلی بولسونارو مبارزه با فساد بود و مورو در مقام وزیر دادگستری نماد چنین سیاستی به شمار می‌رفت. حال رفتن او از کابینه می‌تواند بخشی از هواداران ژائر بولسونارو را دلسرد کند. این می‌تواند ضربه دیگری پس از اختلاف نظر بولسونارو با وزیر محبوب بهداشت و اخراج او و همچنین به حاشیه رانده شدن وزیر اقتصاد باشد. بنابه گزارش‌های مختلف ژائر بولسونارو، سرهنگ سابق ارتش، در کابینه خودش منزوی شده و حتی دیگر نظامیان حاضر در کابینه هم حامی او نیستند. هم رئیس دفتر رئیس‌جمهور و هم وزیر امور زیربنایی از ژنرال‌های ارتش برزیل هستند. والتر براگا، که مقام رئیس دفتر بولسونارو را دارد، پیش‌تر در جریان اختلاف میان رئیس‌جمهور و وزیر بهداشت از وزیر بهداشت حمایت کرده بود. انزوای بولسونارو تا حدی است که برخی رسانه‌های برزیلی گمانه‌زنی می‌کنند ارتش این کشور پشت پرده قدرت را به دست گرفته و بولسونارو عملا اختیار امور را ندارد. حالا با کناره‌گیری مورو، او هشتمین نفر از کابینه بولسونارو است که دولت را در طی این ۱۵ ماه حکمرانی ترک می‌کند. ایولونا زابو، مدیر اجرایی موسسه ایگاراپه که مطالعات امنیت در برزیل را بر عهده دارد به نیویورک تایمز گفت: «استعفای مورو زلزله‌ای در فضای سیاسی این کشور محسوب می‌شود.» زابو این اقدام رئیس‌جمهوری برزیل را کودتا علیه دموکراسی می‌داند، برای اینکه استقلال پلیس فدرال یکی از ارکان مهم دموکراسی به‌حساب می‌آید. درخواست برای برکناری رئیس پلیس این کشور از سوی ۷ تن از افراد ذی‌نفوذ و متحد رئیس‌جمهوری برزیل صورت گرفت که دو تن از آنها فرزندان بولسونارو بودند. برای این ۷ تن پرونده تحقیق تشکیل شده بود.