۸ پدیده فضایی عجیب

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از گجت نیوز، پدیده‌های کیهانی بی‌شماری تاکنون توسط دانشمندان رصد شده‌اند و اسامی فضایی عجیب و غیرمعمولی برای آن‌ها انتخاب شده است؛ طرفداران مباحث ستاره شناسی می‌دانند که دانشمندان معمولا اسم‌های غیرمعمول و پیچیده‌ای را برای ستاره‌ها، سیاره‌ها، کهکشان‌ها و پدیده‌های فضایی انتخاب می‌کنند. با این حال در ادامه اجرام فضایی را مورد بررسی قرار می‌دهیم که بسیاری از شیفتگان دنیای خارج از جو زمین تاکنون اسم عجیب آن‌ها را هم نشنیده‌اند.

از ۱۳.۸ میلیارد سال پیش تاکنون جهان اطراف ما در حال انبساط و گسترش بوده و با اینکه تجهیزات ستاره شناسی کنونی امکان رصد پدیده‌های فضایی فوق‌العاده دور و شگفت‌انگیزی را فراهم کرده‌اند، هنوز کسی نمی‌داند که آیا کیهان مرزی دارد یا خیر؟

با این حال، همان‌طور که اشاره شد پدیده‌های گوناگونی تاکنون رصد شده‌اند و اجرام آسمانی مختلفی در تاریخ علم کیهان شناسی مورد توجه قرار گرفته‌اند. معمولا دیده می‌شود که دانشمندان اسم‌های مختلفی را بر اساس داستان‌های اساطیری، ظاهر پدیده، مختصات فضایی و یا تجهیزات ستاره شناسی مورد استفاده برای پیدا کردن اجرام آسمانی انتخاب می‌کنند و همان‌طور که بسیاری از ما می‌دانیم، گاهی اوقات این اسم‌ها کمی عجیب و غریب به نظر می‌رسند.

با این تفاسیر در این مطلب ۸ مورد از غیرمعمول‌ترین اسامی فضایی عجیب تاریخ ستاره شناسی را انتخاب کرده‌ایم و شما را به کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن‌ها دعوت می‌کنیم.

۱. سوالوسین و روتانو

اسامی سوالوسین (Sualocin) و روتانو (Rotanev) برای بسیاری آشنا هستند؛ در حالی که با نگاه اول شاید تصور شود که این دو ستاره نام‌هایی لاتین و یا عربی دارند، جالب است بدانیم که سوالوسین و روتانو به هیچ زبانی نیستند!

سیستم دوتایی این ستاره‌ها در قسمت شمالی صورت فلکی دلفین (Delphinus) قرار دارد و معمولا این اجرام آسمانی با نام آلفا دلفینی و بتا دلفینی هم شناخته می‌شوند؛ اما نکته جالب‌توجه اینجاست که اسامی فضایی عجیب سوالوسین و روتانو بر اساس نام نیکولو کاچاتوره (Niccolò Cacciatore)، ستاره شناس معروف ایتالیایی انتخاب شده‌اند.

گفته شده که در بخشی از دوران حرفه‌ای کاچاتوره در اوایل قرن نوزدهم، این دانشمند با رئیس رصدخانه پالرمو همکاری می‌کرده و در آن زمان، همکار کاچاتوره مشغول تهیه لیستی از اسامی ستاره‌ها بوده است. این لیست در سال ۱۸۱۴ منتشر شد و برای اولین بار نام‌های سوالوسین و روتانو در آن دیده شد.

اگر کلمات Sualocin و Rotanev را از آخر به اول بنویسیم، به ورژن لاتین اسم کاچاتوره می‌رسیم و با وجود روش خنده‌دار انتخاب نام این سیستم ستاره‌ای، اتحادیه بین‌المللی ستاره شناسی اسامی فضایی عجیب سوالوسین و روتانو را به صورت رسمی تایید کرده است.

۲. شیء هوگ

معمولا وقتی ستاره شناسان با پدیده‌ای روبه رو می‌شوند که نمی‌توانند ماهیت آن را تشخیص دهند، از کلمه شیء برای توصیف آن استفاده می‌کنند. این مورد از لیست ما هم توسط ستاره شناس آمریکایی، آرتور هوگ (Arthur Hoag) در سال ۱۹۵۰ کشف شد و در آن زمان کسی نمی‌دانست که دقیقا جرم آسمانی مورد نظر چه ماهیتی دارد؛ به همین دلیل بود که نام شیء هوگ (Hoag’s Object) برای آن انتخاب شد.

هوگ قبلا این احتمال را مطرح کرده بود که شاید شیء مورد نظر واقعا وجود نداشته باشد و تنها به واسطه خطای دید در تلسکوپ‌ها ظاهر می‌شود؛ با این وجود مشاهدات انجام شده پس از کشف اولیه نشان دادند که شیء هوگ در واقع یک کهکشان نادر از نوع حلقوی بوده و از محل زندگی ما ۶۰۰ میلیون سال نوری فاصله دارد.

گفته شده که این مورد از لیست اسامی فضایی عجیب شامل حلقه‌ای خارجی از ستاره‌های جوان و آبی رنگ با قطر ۱۲۵ هزار سال نوری بوده که به شکلی کاملا متقارن، به دور مجموعه‌ای از ستاره‌های قدیمی‌تر زرد رنگ با قطر ۱۷ هزار سال نوری می‌گردند.

در بین حلقه خارجی و ستاره‌های داخلی فضایی خالی با پهنای ۵۸ هزار سال نوری قرار گرفته است. هنوز دانشمندان دلیل به وجود آمدن شکل عجیب کهکشان حلقوی مورد نظر را نمی‌دانند؛ معمولا در کهکشان‌های حلقه‌ای برخورد اجرام آسمانی گوناگون باعث به وجود آمدن حفره‌ای در وسط کهکشان می‌شود، اما تشکیل چنین شکلی از تقارن کاملا بی‌سابقه است.

بنابراین با وجود رد شدن فرضیه اولیه آرتور هوگ، اسرار شیء هوگ همچنان برملا نشده‌اند.

۳. وورورپِ هنی

وورورپِ هنی (Hanny’s Voorwerp) مورد بعدی در لیست اسامی فضایی عجیب بوده و جالب است بدانیم که در زبان هلندی به شیء، «وورورپ» گفته می‌شود. این جرم آسمانی غیرمعمول در سال ۲۰۰۷ و توسط معلمی به نام هنی وان آرکل (Hanny van Arkel) که به عنوان یک ستاره شناس آماتور در پروژه باغ‌وحش کهکشانی (Galaxy Zoo) شرکت کرده بود، پیدا شد.

وورورپِ هنی یا همان شیء هنی حجم بزرگ و غیرمعمولی از گاز درخشان بوده که در نزدیکی یک کهکشان عادی و معمولی، در فاصله ۶۵۰ میلیون سال نوری از زمین قرار گرفته است.

بررسی‌های محققان در مورد جرم آسمانی مورد نظر نشان داد که معلم هلندی پدیده نسبتا نادری با نام «پژواک یونیزاسیون کوازار» (quasar ionisation echo) را کشف کرده است. این پدیده در واقع قسمت کوچکی از جریانی بسیار بزرگ به طول ۳۰۰ هزار سال نوری بوده که به دور کهکشان مورد نظر گسترش می‌یابد. دلیل جدا شدن حجم گاز نورانی از کهکشان هم جاذبه یک کهکشان همسایه بوده که جریان کلی مواد را از کهکشان اولیه جدا کرده است. البته به غیر از قسمت نورانی، مابقی جریان برای ما قابل رویت نیست.

از طرف دیگر گفته شده که حضور یک کوازا در مرکز کهکشان نزدیک وورورپ هنی، باعث نورانی شدن این حجم از گاز شده و از آنجایی که کوازارها به عنوان اجرام درخشان اطراف سیاه چاله‌های کلان جرم شناخته می‌شوند، تخلیه پرتوهای کوازار گازهای را یونیزه کرده است.

پس از کشف هنی وان آرکل در سال ۲۰۰۷، موارد مشابهی از یونیزه شدن جریان‌های کهکشانی مشاهده شده و این پدیده‌ها با نام وورورپ (به هلندی Voorwerpjes) شناخته می‌شوند.

۴. دودَد تاریک

معمولا برای اسم‌گذاری سحابی‌ها از نام‌هایی استفاده می‌شود که با عقل جور در می‌آیند؛ سحابی کله اسب و یا سحابی پک‌من از این نمونه اجرام آسمانی هستند، اما گاهی اوقات هم پیش می‌آیند که به اسامی فضایی عجیبی مثل دودَد تاریک (Dark Doodad) برمی‌خوریم. این جرم آسمانی یک سحابی بوده که در سال ۱۹۸۶ توسط ستاره شناسی آماتور به نام دنیس دی چیکو (Dennis di Cicco) کشف شد. چیکو همان موقع نام دودد تاریک را برای پدیده کشف شده انتخاب کرد و از آن زمان جرم آسمانی مورد نظر با این اسم شناخته می‌شود.

دودد در زبان انگلیسی به اشیا و یا اسبابی گفته می‌شود که اسم اصلی آن‌ها برای صحبت کننده قابل تلفظ نیست و برخلاف اسم عجیب و غریب انتخاب شده، دودد تاریک با شباهتش به یک ترک در آسمانی پرستاره، در نوع خود منحصر به فرد و خیره کننده است.

نکته جالب اینجاست که دودد تاریک در واقع در جلوی پس زمینه‌ای از ستارگان قرار گرفته و به عنوان یکی از بهترین نمونه‌های سحابی‌های تاریک شناخته می‌شود؛ معمولا با شنیدن کلمه سحابی به یاد حجم‌های عظیمی از گازهای و گرد و غبارهای کیهانی شگفت‌انگیز می‌افتیم که درخششی منحصر به فرد دارند. با این حال سحابی‌ها در گروه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند.

سحابی‌های درخشان حاوی گازهایی نورانی هستند که به واسطه وجود ستاره‌های داغ و پرنور، یونیزه شده‌اند؛ از طرف دیگر نوع دیگری از این اجرام رفتاری انعکاسی دارند و با وجود برخوردار نبودن از گازهای درخشان، نور ستاره‌های اطرافشان را همانند آینه منعکس می‌کنند.

نوع سوم و آخر این اجرام آسمانی با نام سحابی‌های تاریک شناخته می‌شوند. گاز داخل سحابی تاریک نه درخشان بوده و نه قابلیت انعکاس نورهای اطراف را دارد و به همین دلیل، سحابی مورد نظر همانند حجمی که جلوی تابش نورهای پس‌زمینه را می‌گیرد، در فضا دیده می‌شوند.

۵. همبرگر گومز، از جالب‌ترین اسامی فضایی عجیب 

در میان اسامی فضایی عجیب همبرگر گومز (Gomez’s Hamburger) یکی از نام‌هایی است که ارتباط چندانی با شکل جرم آسمانی مورد بحث ندارد؛ به نظر می‌رسد که انتخاب کننده این اسم بسیار گرسنه بوده چرا که جرم مورد نظر که در میان تصاویر سال ۱۹۸۵ تهیه شده توسط آرتور گومز از رصدخانه‌ای در شیلی کشف شد، به همبرگر شبیه نیست!

در ابتدا تصور بر این بود که همبرگر گومز یک سحابی سیاره‌ای اطراف ستاره‌ای در حال مرگ با فاصله ۶۵۰۰ سال نوری از زمین است؛ اما به واسطه وضعیت نورانی آن و نوار سیاه رنگی که در وسط سحابی قرار گرفته، چنین موضوعی به صورت کامل قابل قبول نبود.

به همین دلیل در سال ۲۰۰۸ نظریه دیگری ارائه شد؛ در آن سال دانشمندان این احتمال را مطرح کردند که همبرگر گومز در واقع یک ستاره جوان با ابعادی ۴ برابر خورشید، در فاصله ۹۰۰ سال نوری بوده که به واسطه عمر بسیار کم آن، هنوز حجم زیادی از گرد و غبار و سنگ‌های سیاره‌ای در اطرافش قرا گرفته‌اند.

در چنین فرضیه‌ای گفته شده که قسمت‌های نورانی که شبیه به نان همبرگر هستند، از بازتاب نور ستاره در ذرات گرد و غبار و گاز به وجود آمده‌اند. قسمت تاریک وسط همبرگر هم ناشی از قرارگیری ضخامت اصلی حجم گرد و غبار در مقابل مرکز نورانی ستاره به وجود آمده است.

۶. ماهِ ماه

به صورت کلی ستاره‌ها به دور سیاه چاله‌های کلان جرم می‌چرخند و سیاره‌ها به دور ستاره‌ها گردش می‌کنند؛ قمرها هم به دور سیاره‌ها می‌گردند، اما به جرمی که در اطراف یک قمر گردش می‌کند چه می‌گویند؟

با اینکه تاکنون چنین پدیده‌ای مشاهده نشده، دانشمندان در سال ۲۰۱۸ اثبات کردند که از لحاظ تئوری گردش یک ماه به دور یک ماه دیگر ممکن بوده و اسم این پدیده ماه ماه (moonmoons) انتخاب شده است.

البته برای عملی شدن این پدیده باید شرایط خاصی محیا شوند؛ به عنوان مثال قمر مورد نظر باید به ماه میزبانش به حدی نزدیک باشد که در میدان گرانش آن قرار بگیرد، اما این نزدیکی نباید باعث تاثیرات بیش از حد سیاره میزبان بر روی قمر شود. از طرف دیگر نزدیک شدن بیش از حد به ماه میزبان باعث می‌شود که نیروهای جز و مدی قمر را متلاشی کنند، بنابراین قمر مدنظر ما باید در فاصله‌ای مخصوص قرار بگیرد و به همین دلیل به وجود آمدن چنین پدیده‌ای نسبتا نادر است.

۷. اسامی فضایی عجیب ؛ نابودگر بزرگ

سیاه چاله‌های ساکت که فعالیت کمی دارند، به سختی قابل تشخیص هستند، اما هر چند وقت یک ‌بار پیش می‌آید که جرمی همانند سیاه چاله “۱E1740.7-2942” با ویژگی‌های منحصر به فردش توجه‌ها را به خود جلب کند. در اوایل دهه ۹۰ میلادی بود که دانشمندان متوجه انتشار پرتوهای ایکس از این جرم آسمانی شدند و دیده شد که این سیاه چاله با ابعاد ستاره‌ای خود، مواد ستاره‌ای در فاصله نزدیک را به درون می‌بلعد.

اما علاوه بر پرتو ایکس، دانشمندان انتشار اشعه‌های گاما با قدرت ۵۱۱ کیلوالکترون ولت از سیاه چاله مورد نظر را ثبت کردند؛ چنین تشعشعاتی در حالت نابودی جفت ذرات الکترون-پوزیترون و تشکیل فوتون‌های دوتایی هم منتشر می‌شوند و به همین دلیل است که این سیاه چاله از لیست اسامی فضایی عجیب با نام غیرمعمول «نابودگر بزرگ» (Great Annihilator) هم شناخته می‌شود.

بعدها تایید شد که نابودگر بزرگ در واقع یک کوازار (Quasar) کوچک است؛ کوازارها در مرکز خود یک سیاه چاله کلان جرم عظیم دارند که با بلعیدن اجرام اطراف، نوری فوق‌العاده زیاد را در فضا منتشر کرده و در میان نورانی‌ترین پدیده‌های کیهانی دسته‌بندی می‌شوند. کوازار نابودگر بزرگ هم با اینکه کهکشانی را همانند کوازارهای معمولی به دورش نگه نداشته، در مقیاس کوچک خود فعالیت شگفت‌انگیزی دارد.

۸. آلفا بو

ژوبین‌دار (Arcturus) یا محافظ خرس، چهارمین ستاره نورانی آسمان شب بوده و از زمان یونان باستان و به علت قرارگیری این ستاره نزدیک به صورت فلکی دب اکبر (خرس بزرگ)، نام محافظ خرس برای آن انتخاب شده است.

با این وجود ژوبین‌دار در دب اکبر قرار نگرفته و صورت فلکی گاوران (Boötes) میزبان آن است؛ این غول سرخ رنگ که ۷.۱ میلیارد سال عمر دارد، نورانی‌ترین ستاره قرار گرفته در صورت فلکی خود بوده و به همین دلیل، کلمه یونانی آلفا در ابتدای اسم آن قرار می‌گیرد. در صورت فلکی‌ها برای نام‌گذاری ستاره‌ها به ترتیب میزان درخشندگی از شماره‌های یونانی استفاده می‌شود و دانشمندان هم ژوبین‌دار را با نام “Alpha Boötis” می‌شناسند.

در گذر زمان و با استفاده‌های مکرر این نام آخرین مورد از لیست اسامی فضایی عجیب به آلفا بو مختصر شده است.